لیکوال: م. فراهي توجګي
اسلام او ډیموکراسي (اته دېرشمه برخه)
د اسلامي دولت عمومي انځور او د ډیموکراټیک حکومت یا دولت سره د هغه توپیر
نړۍ یو جامع، ټولیز، منځلاری او هر اړخیز قانون ته اړتیا لري چې د ټولنې چارې تنظیم او د خلکو ترمنځ عدالت ټینګ کړي. کله چې یو داسې قانون شتون ولري، ژوند منظم کېږي او چارې په سمه توګه د غوښتنې سره سم پر مخ ځي. د اسلام دین همداسې نظام او قانون لري.
د دین مفهوم په لغت او قرآن کریم کې
د “دین” کلمه په عربي ژبه کې د اطاعت، تقوا، ملت، مذهب، لاره، دود، عادت، سیرت، قانون، نظام، حاکمیت، غاړه اېښودلو، او جزا او ثواب په معنا ده. لغت پوهانو یې اصلي معناوې همداسې تعبیر کړې دي.
دین په اصطلاح کې د هر هغه څه عمومي نوم دی چې د خدای عبادت د هغه په واسطه کېږي. همدارنګه، دین د هر هغه څه ټولګه ده چې رسول الله صلی الله علیه وسلم د خدای جل جلاله له لوري راوړي او خلکو ته یې د رسولو دنده لري.
د “دین” کلمه په قرآن کریم کې په ډېرو ځایونو کې په پورته معناوو سره راغلې ده. له دې جملې څخه د غاړه اېښودلو او تسلیمېدو، قانون، نظام، ملک، او واکمنۍ معناوې زموږ په موضوع پورې اړه لري.
خدای پاک په سوره توبه کې د اهل کتاب په اړه فرمايي:
«ولا یدینون دین الحق»؛ (او دوی سم دین نه غوره کوي.)
او په یوسف مبارک سورت کې فرمايي:
«ما کان لیأخذ اخاه فی دین الملک»؛ (د پاچا په دین (نظام، قانون) کې د دې امکان نه و چې خپل ورور اسیر کړي.)
یعنې د دوی په نظام او د هېواد په پاچاهۍ کې یې خپل ورور نهشوای نیولای.
په دې توګه، دین د غاړه اېښودلو، تسلیمېدلو، نظام، او قانون په معنا دی.
دین د ژوند لپاره بشپړ نظام
دین هغه نظام او قانون دی چې د انسان د ژوند ټول اړخونه د عباداتو او له یوه خالق سره د اړیکو، معاملاتو، مجازاتو او نورو برخو کې داسې تنظیموي چې په هغه کې هېڅ نیمګړتیا او خلا نه پاتې کېږي. دا نظام خلک له ستونزو او ګډوډۍ څخه ژغوري. خدای جل جلاله د خپلو بندګانو لپاره دین غوره کړی او پرې راضي شوی، ترڅو د انسان په عملي ژوند کې پلی شي. د دې دین د تبلیغ لپاره خدای پیغمبران علیهم السلام ګمارلي دي.
د دین اقامه او پلي کول د واکمنۍ او ځواک له شتون پرته ناشونی دی؛ ځکه چې د حدودو او قصاص اقامه کول، د زکات راټولول او وېشل، د شخړو او مخاصمو حل کول، له ظالم څخه د مظلوم د حق اخیستل، او د دیني شعایرو اقامه کول د واک او ځواک شتون ته اړتیا لري.
په قرآن کریم کې د دولت تعریف
دولت په لغت کې د یو شي یا چارو د لاس په لاس کېدلو په معنا ده یا د شتمنۍ او واک د راڅرخېدلو معنا لري. د “دولت” کلمه د شتمنۍ او جګړې لپاره کارول کېږي.
ځینې وایي:
-
دولت د “دال” په ضم (پېښ) سره د مال په معنا دی.
-
دولت د “دال” په فتح (زور) سره د جګړې په معنا ده.