نشنلیزم (لومړۍ برخه)
د ملتپالنې پدیده یوه له هغو مسلو څخه ده چې له پخوا راهیسې یې د خلکو پام ځان ته اړولی دی. دغه پديده د استعمار له لارې په اسلامي ټولنو او د ملتونو تر منځ د تفرقې سبب شوې ده. نشنلیزم یو ډول نژادي، توکمیز، ژبني، کلتوري او قومي تعصب په توګه له اسلامي اصولو او قوانینو سره په ټکر کې دی. ځکه نشنلیزم د یو ملت پر نورو قومونو د برترۍ دعوه کول دي او دا کار د اسلام د یووالي او پیوستون له اصولو سره په ټکر کې دی. په دې لیکنه کې غواړو چې د ملتپالنې پدیده د اسلام له نظره وڅېړو او پوه شو چې ولې باید ورته تسلیم نه شو. مخکې له دې چې د ملتپالنې په اړه بحث وکړو، اړینه ده چې د ملتپالنې تاریخ، د هغه تعریف او مفهومونه لکه ملت، هویت او دولت وڅیړو.
بنسټیزي کلمې: ملتپالنه، ملت، استعمار، نشنالیزم، توکم پالنه
مقدمه
نشنلیزم یوه له هغو ایډیالوژیو څخه ده چې له لویدیځ څخه را منځته شوې او له یوې مودې وروسته لرې او نږدې سیمو ته خپره شوې ده. دا ایډیالوژي د استعمار یو له ناوړه پروګرامونو او ناوړه پلانونو څخه بلل کیږي. ځکه لويديځوال د دې پديدې په ترويجولو سره وکولای شول چې د مسلمانانو اتحاد او اتفاق له منځه يوسي او اسلامي هيوادونه د بيلابيلو اختلافاتو او تفرقې په رامنځته کولو سره جلا او منحرف کړي. ملتپالنه یو له هغو شیانو څخه ده چې استعمار، خلک ورته بللي دي. د دې بلنې موخه دا وه چې په اسلامي نړۍ کې د ټولو جنسونو خلک د ژبې، وینې او داسې نورو پر بنسټ اړیکو ته پام وکړي، پرته له دې چې دین ته پام وکړي او د هغې لپاره هڅه وکړي. په دې لیکنه کې مو هڅه کړې چې د ملتپالنې پدیده د اسلام له نظره وڅېړو او پوه شو چې ولې باید دې پدیدې ته تسلیم نه شو. د پیل لپاره، په دې مقاله کې به د ملتپالنې تاریخ، د هغه تعریف او د کلمو تعریف لکه ملت، هویت او دولت وڅیړو. همدارنګه په دې لیکنه کې به په اسلام کې د ملتپالنې دریځ، د دې پدیدې په وړاندې د اسلامي علماوو غبرګون او د اسلامي نړۍ تاریخ د دې پدیدې د منلو په اړه وڅېړو.
د تاریخ په اوږدو کې مسلمانان یو متحد، منسجم او همغږي کرښه لري. همدې یووالي دوی ته واک او قوت ورکړ او وکولای شول چې کلونه کلونه د یو بل تر څنګ و اوسي او د خپلو پخوانیو دښمنانو له دسیسو خوندي پاتې شي. خو د اسلام دښمنان چې د مسلمانانو دغه اتحاد او اتفاق نه شي زغملی او نه شي کولای چې د جګړې په ډګر کې په زور او ځواک سره هغوی ته ماتې ورکړي، په یوه خورا خطرناکه وسله بدل شول. داسې وسله چې واقعاً خطرناکه او په عین حال کې وژونکې وه، دوی متحد ملت په مختلفو قومونو او ګوندونو ووېشل، او بیا هرې ډلې خپل قوم، ژبې او نژاد ته پام وکړ او تل یې هم هغه لپاره فکر کاوه. دې ناوړه پدیدې په حقیقت کې اسلامي ملت سخت کړاو کړ او د اسلام په تاریخ کې یو له سترو ګواښونو څخه شمېرل کیږي. په دې لیکنه کې هڅه شوې چې د وېش او تفرقې د پدیدې په اړه بحث وکړو او د هغې مختلف اړخونه د څیړنې له لارې وڅیړو.
په ګڼو کتابونو او مقالو کې د څېړنو په پایله کې معلومه شوې ده چې نشنالیزم په پښتو ژبه کې د ملت پالنې، قوم پالنې، وطن پالنې او له وطن سره مینه بلل کېږي. په هرصورت، په دې مقاله کې هڅه کوو چې دوه اصطلاحات “نشنالیزم او ملتپالنه” وکاروو.
