مارکس او مارکسیزم (شپږمه او وروستۍ برخه)

لیکوال :ډاکټر فضل احمد احمدي

مارکس او مارکسیزم (شپږمه او وروستۍ برخه)

پایله

د دې موضوع په پای کې، څو اساسي ټکي د پایلې په توګه وړاندې کېږي:

لومړی: مارکسیزم یوازې یو فکري او نظریاتي مکتب دی، چې یو ځانګړي کس، کارل مارکس ته منسوب دی او د نوموړي د علمي او فلسفي هڅو له لارې یې وده او پراختیا موندلې ده.

دوهم: مارکسیزم د سیاسي فکر په توګه، د لویدیځو نظریاتو، په ځانګړي ډول امپریالیزم او لیبرال ډیموکراسۍ ته د بدیل په بڼه رامنځته شو. د دې فکر اصلي زانګو د ختیځ هېوادونه، په ځانګړې توګه پخوانی شوروي اتحاد و. که څه هم، دا نظریه یوازې د شوروي اتحاد پورې محدوده نه وه، بلکې په نورو هېوادونو کې یې هم ګڼ شمېر پلویان درلودل.

درېیم: که څه هم دا فکر او نظریه لاهم د مارکس له نوم سره تړلې ده، خو د بېلابېلو تعبیرونو او تمایلاتو له امله، هره ډله یې خپل ځانګړي عقاید او باورونه لري. دا موضوع دومره مهمه ده، چې ډېری څېړونکي په دې باور دي، چې مارکسیزم له خپلې اصلي لارې څخه منحرف شوی او بل لوري ته تللی دی.

څلورم: که څه هم مارکسیزم یوه داسې ایډیالوژي وه، چې د مظلومانو او کارګرې طبقې ملاتړ یې کاوه، خو د شوروي اتحاد له ړنګېدو سره، دې نظریې خپل اصلي سیال، لیبرال ډیموکراسۍ ته لاره هواره کړه او سیاسي ډګر یې پرېښود.

او بالاخره: نن ورځ مارکسیزم د یو سیاسي فکر په توګه مطالعه کېږي، خو عملي تطبیق او پلي کول یې له تزلزل او بدلون سره مخ دي. همدارنګه، دا نظریه په کوم ځانګړي جغرافیایي ځای کې خپل ثابت بنسټ نه لري.

سرچینې او حوالې

• بشیریه، حسین – د سیاسي علومو زده کړه؛ د نظري او تأسیسي سیاسي علومو اساسات، لسمه ګڼه، تهران-ایران، د نګاه معاصر خپروندویه ټولنه، ۱۳۹۲.
• جوادي، رقیه (۱۳۹۱) – “د مارکس فلسفي افکار”، پارسه مجله، ۱۸ او ۱۹ ګڼې، مخونه ۵۳-۷۹.
• صلاحي، ملک یحیی (۱۳۹۰) – په شلمه پېړۍ کې د لویدیځ سیاسي افکار، پنځمه ګڼه، تهران-ایران، قومس خپرندویه کور.
• طبیعي، منصور او رحماني، محمد حسین دلال (۱۳۹۴) – “مارکسیزم؛ د جورج لوکاس د میتودولوژیکي مفاهیمو د ازموینې لپاره د یوې طریقې په توګه”، د انسانیت میتودولوژي د ساینسي څېړنو درې میاشتنۍ ژورنال، کال ۲۲، ګڼه ۸۸، د ۱۳۹۹ کال منی، مخونه ۱۶۳-۱۷۷.
• فرزام، بابک (۱۳۹۸) – مارکسیزم، په ساده ډول، بې ځایه او بې نښې.
• قادري، حاتم (۱۳۹۰) – په شلمه پېړۍ کې سیاسي فکرونه، دولسمه ګڼه، تهران-ایران، سمت خپرندوی.
• مورلي، ډانیل (۱۴۰۲) – “د فرانکفورت ښوونځي اکاډمیک مارکسیزم”، د خسرو صادقي بروجیني لخوا ژباړل شوی، د سیاسي اقتصاد نیوکه، د ۱۴۰۳ کال، مخونه ۱-۲۹.
• میر محمودي، تورج (۱۴۰۰) – “د مسلمانو هېوادونو او لوېدیځ ترمنځ ملتپالنه؛ او د اسلامي نړۍ په یووالي باندې د امت اغېز”، د ټولنیز/اسلامي څېړنې درې میاشتنۍ ژورنال، پسرلی-دوبی ۱۴۰۱، ګڼه ۱۲۳، مخونه ۳۱۲-۳۳۸.
• هیووډ، اندریو (۱۳۹۱) – سیاست، د عبدالرحمن عالم لخوا ژباړل شوی، دوهم چاپ، نی خپرونې، تهران-ایران.