هندوېزم (شپږمه برخه)

لیکوال: ډاکټر فضل احمد احمدي

هندوېزم (شپږمه برخه)

درمه:

درمه د سانسکرت کلمه ده چې معنیٰ یې عدالت، دنده، حقیقت او تعلیم دی او په حقیقت کې دا د سم عمل معنی لري او پدې کې دا ټولې معناوې شامل دي.

درمه، دا د یو هندو شخص منظمه دنده ده چې په هر ډول شرایطو کې، په داسې ډول عمل وکړي چې عدالت پلي شي. ویل شوي دي: درمه، د «تمدن» یا «ملي اصلاح» کلمې سره برابر ده.

هندوېزم د درمه د قانون په وړاندې کولو سره په اخلاقي ژوند ټینګار کوي او د افرادو خوښي او شتمني هغه وخت مشروع ګڼل کېږي چې د درمه د قانوني لاري څخه موافق ترلاسه شوي وي.

کاست یا توکم او ورنه: د هندو کاست نظام، د هندویزم د بل هر لوري په پرتله ډېر موافق او مخالف احساسات راپارولي دي. د کاست تقسیمات، لکه څنګه چې نن ورځ شتون لري، د بنسټیز هندو تیورۍ سره، يعنې د برهمن هر اړخيز يووالي، د اتمن مخالف دی. داسې ښکاري چې د توکم نظام د هنري ټولنې له څو قومونو له فطرت څخه رامینځته شوی، داسې ټولنه چې د مختلفو خلکو راغونډولو، د مختلفو ديني عقایدو او د ژوند په اړه د مختلفو نظریاتو پایله وه. له نظري پلوه، یوازې دا څلور توکمونه شتون درلود:

1- برهمن (برهمنان، ديني لارښوونکي او پېشوا).

2- کشتریان ( جنګیالي او واکمنان).

3- ویشیه (کسبونه، سوداګر او نور مسلکیان).

4- شودران (بزګران، نوکران).

د توکم او مخ رنګ تر منځ د اړیکو له مخې، داسې وړاندیز شوی چې د کاست مبدا او اصل توکم دی. د توکمونو د ماهیت په تشریح کولو کې، بيرګر و باردواجه ته وايي: برهمن سپین دي، کشتریان سرَه دي، ویشیان ژیړ دي او شودران تور دي او باردواجه ځواب ورکړ چې «که مختلف رنګونه د مختلفو قومونو استازیتوب وکړي، نو ټول قومونه يو په بل کې نغښتي دي».

په حقیقت کې، دا نادره ده چې د رنګ په واسطه د کاستونو پېژندل، حتیٰ په پخوانیو ادبي لیکنو کې او لکه څنګه چې باردواجه ته يې یادونه وکړه. البته، په دې باید پوه شو چې د هندي کار څانګو د ځینو مسلکي مهارت د کاست نظام د میراثي جوړښت لخوا ساتل شوی دی. ځکه چې مهارت له پلار څخه زوی ته لیږدول کېدای شي او پرمختګ کوي.

 همدارنګه ویل شوي دي: «کاست» پرتګالي کلمه ده چې د توکم معنی لري. کاست یو میراثي او په هندو ټولنه کې واده، ټولنیز ډلې ته اشاره کوي چې د ورته ټولنیز دریځ او اقتصادي موقعيت لرونکي اشخاصو څخه جوړه شوې ده، کوم چې د نورو ټولنیزو ډلو څخه توپیر لري او لږ تر لږه ټولنیز خوځښت لري. د هند په دودیز ټولنیز نظام کې، څلور کاستونه یا طبقې شتون لري: ۱- برهمن (د مذهبي پادریانو طبقه)؛ ۲- کشتریان (جنګيالي)؛ ٣- ويشيان (سوداګر)؛ او ۴- شودران (هغه کسان چې لاسي مسلکونه لري). البته یوه بله ډله هم شته چې «نجس» يا مرتدان نومېږي او د هندو په طبقاتي نظام کې هیڅ ځای نه لري او لوړ توکمونه هڅه کوي چې د خپل منځي ودونو مخه ونیسي او لوړو توکمونه ته د ټیټ توکم د پرمختګ مخه ونیسي. «ورن يا ورنه» هم د سنسکرت کلمه ده چې معنی یې رنګ دی او کارول یې د کاست سره برابر دي. داسې ښکاري چې په پیل کې، په هندویزم کې طبقاتي توپیر د پوستکي رنګ پر بنسټ و. ځکه چې آریایانو روښانه پوستکی درلود او د هند بوميانو تور پوستکی درلود. د دې ټکي درک کول چې ولې دا طبقه بندي اوس د خلکو له اعتراضونو او د هند د انقلاب سره په اور کې اچول شوې ده،.

آشرامه: «آشرامه» د ژوند پړاو معنی لري او دا په هندویزم کې د څلور مرحلې آرماني ژوند معنی لري. دا عقیده، چې د ۵۰۰ کال هـ ق ته ورګرځي، یوازې د لومړیو دریو توکمونه نارینه غړو لپاره، د هندوانو د څلورو ټولنیزو طبقو څخه، چې د هندوانو د عقیدې له مخې، دوه ځله زیږیدلي دي. نو دا برنامه په څلورم طبقه پورې اړه نلري، یعنې د نجس طبقه.

نور بیا…