لیکوال: عبیدالله نورزهي
امریکا کې د اسلام نفوذ (څلورمه برخه)
امریکا متحده ایالات
په امریکا کې د مسلمانانو د شمېر په اړه، بېلابېلې احصایې یادونه کوي، او دا شمېر د ۴ میلیونه څخه تر ۹ میلیونه پورې اټکل شوی دی. د ۱۹۶۰ کال په احصائیه کې د امریکا د مسلمانانو شمېر ۴۰۰,۰۰۰ تنه ښودل شوی و، چې په ۱۹۷۱ کال کې یو میلیون ته، او په ۱۹۸۲ کال کې درې میلیونو ته ورسېد.
د امریکا حکومت په خپلو رسمي احصائیو کې د مسلمانانو شمېر ۷ میلیونه ګڼي، خو مسلمانه ټولنه د خپلو شواهدو او دلایلو پر بنسټ ادعا کوي چې دا شمېر ۹ میلیونو ته رسېږي. له دې جملې څخه ۵ میلیونه یې د لرې ختیځ، منځني ختیځ، سویلي اسیا او ختیځې اروپا کډوال دي، او پاتې ۴ میلیونه یې تورپوستي دي.
په دې وروستیو کلونو کې امریکا ته د مسلمانو مهاجرینو شمېر، په ځانګړې توګه له آسیایي هېوادونو څخه، زیات شوی دی. د ۱۹۸۲ کال څخه تر ۱۹۸۶ پورې هر کال له یو میلیون څخه زیات مسلمانان، یعني په هر کال کې تر سل زره زیات کسان، امریکا ته کډه شوي دي.
کالیفورنیا هغه ایالت دی چې تر ټولو زیات مسلمانان لري، چې شمېر یې ۱,۷۰۰,۰۰۰ ته رسېږي. له دې جملې څخه ۱۵۰,۰۰۰ تنه له هند او پاکستان څخه راغلي، ډېر نور له بېلابېلو سیمو دي، او پاتې ۱۰۰,۰۰۰ یې د افغانستان، لبنان او د فارس خلیج له هېوادونو څخه دي.
د مسلمانانو مجله “مسجد” نومېږي. دوی ډېر جوماتونه، مدرسې، او اسلامي هدیرې لري او د اسلامي ذبحې غوښه خوري.
ایلینوی ایالت شاوخوا ۳۰۰,۰۰۰ مسلمانان لري، چې ډېری یې د ختیځې اروپا اوسېدونکي دي. په تېرو ۲۰ کلونو کې د پاکستاني مسلمانانو مهاجرت شپږ چنده زیات شوی، او دا مهال هر کال ۵,۰۰۰ پاکستانیان امریکا ته داخلیږي.
د شوروي اتحاد د سرو لښکرو له خوا پر افغانستان د یرغل او د دغه اسلامي هېواد د حاکمیت د شرایطو له خرابېدو سره، په امریکا کې د مېشتو افغانانو شمېر یوازې په ۷ کلونو کې ۲۰ چنده زیات شو.
د ترکانو مهاجرت امریکا ته د ۱۹۷۰مې لسیزې په شاوخوا کې کم شو. یو وخت ۲۵٪ مسلمانان ترکان وو، خو اوس دغه شمېر ۵٪ ته راټیټ شوی دی.
شاوخوا ۵۰,۰۰۰ سپین پوستي مسلمانان، چې زیاتره د منځنۍ طبقې اړوند دي، لوړې زده کړې لري او په کلتوري او تخصصي دندو بوخت دي، په امریکایي ټولنه کې ژوند کوي.
آغلې “ایفون حداد” چې د ماساچوست پوهنتون د اسلامي تاریخ څېړونکې او ښوونکې ده، باور لري: «د هغو سپین پوستو شمېر، چې اسلام یې د خپل دین په توګه غوره کړی، د ۴۰,۰۰۰ او ۷۰,۰۰۰ ترمنځ دی.» د دې شمېر ۱۵٪ په اصل کې یهودان وو، چې ورو ورو یې اسلام ومانه. همداراز، شاوخوا نیمایي کسان یې کاتولیکان وو، چې له اسلام سره یې علاقه پیدا کړه او هغه ته یې مخه کړه.
په امریکا کې جوماتونه او اسلامي ښوونیز مرکزونه:په ۴۶ ایالتونو کې ۶۰۰ جوماتونه شته، چې ۸۲ یې یوازې په نیویارک، او ۵۹ یې په کالیفورنیا کې دي. د کلارا اناثیه مکتب، چې په ۱۹۳۹ کال کې د مسلمانو مهاجرینو د استفادې لپاره جوړ شو، د امریکا لومړنی اسلامي ښوونځی و. دا مهال د اسلامي مکتبونو شمېر ۴۰ ته رسېږي.
د اسلامي زده کړو پرمختګ:په ۱۹۶۳ کال کې مسلمان زده کوونکو “د مسلمان زده کوونکو اتحادیه” جوړه کړه. د واشنګټن مهم اسلامي مرکز، په امریکا او کاناډا کې د اسلام د ودې او پیاوړتیا لپاره هڅې کوي.
په لومړي سر کې امریکایي مسلمانانو خپلو ماشومانو ته د کور په چاپېریال کې عربي ژبه او قران کریم تدریساوه. په ۱۹۱۹ کال کې د امریکا لومړنی جومات د میشیګان ایالت په “هایلاند پارک” ښار کې جوړ شو، او وروسته بیا په انډیانا کې یو بل جومات هم جوړ شو.
د سیدار ښار مسلمانان د قرآن او اسلامي تعلیماتو په تدریس کې تر نورو مخکې دي، او د قرآن لومړني قاریان د ۱۹۲۵ کال په فارغانو کې شامل وو.
د امریکا د جوماتونو ستونزې:په ۱۹۰۰م کال کې لومړنی جماعت لمونځ د شمالي داکوتا ایالت په راس ښار کې د یوه مسلمان په کور کې وشو. دا هغه مهال و، چې د امریکا حکومت په لوېدیځو ایالتونو کې د جوماتونو د جوړولو اجازه نه ورکوله.
لومړۍ اسلامي ټولنه په ۱۹۵۲ کال کې جوړه شوه، چې په ۱۹۵۴ کال کې د شیکاګو د اسلامي ټولنو اتحادیې ځای ونیو.
د لوس انجلس د اسلامي مطالعاتو انسټیټیوټ په ۱۹۷۵ کال کې په دې بریالی شو، چې په یوه اسلامي چاپېریال کې د ماشومانو لپاره یو بشپړ تعلیمي سیستم رامنځته کړي. د دې ادارې په زده کړو کې عربي ژبه، قرآن کریم، اسلامي فقه، نبوي حدیث، او د ټولنیزو چارو زده کړې شاملې وې.
عالیجاه محمد په ۱۹۲۲ کال کې “محمدي اسلامي پوهنتون” د میشیګان په دیترویت ښار کې جوړ کړ، او بیا یې په شیکاګو کې په ۱۹۴۲ کال کې یو بل پوهنتون تأسیس کړ. همداراز، په واشنګټن کې یې یو بل علمي انستیتوت هم جوړ کړ.
په ۱۹۷۵ کال کې، چې ولایت محمد د خپل پلار پر ځای د امریکا د مسلمانانو مشري په غاړه واخیسته، هغه مؤسسې، چې پلار یې پرانیستې وې، د خپلې مور په نامه “کلارا” ونومولې.
په ۱۹۸۳ کال کې د شیکاګو په ښار کې یو اسلامي پوهنتون جوړ شو. علمي حلقو او یو شمېر امریکایي پوهنتونونو د دې علمي مرکز هرکلی وکړ، او فدرالي حکومت هغه په رسمیت وپېژاند.
په ۱۹۸۲ کال کې مسلمانانو “کوکب امریکا” په نامه یوه ورځپاڼه خپره کړه.
د اسلام څېړنې او علمي کنفرانسونه
د امریکا د مسلمانانو د پام وړ ودې او د هغوی تحرک، څېړونکي او څېړنیز مرکزونه دې ته اړ کړل، چې د دې ټولنې په اړه څېړنې وکړي. په ۱۹۸۸ کال کې د ماساچوست په پوهنتون کې د امریکا د مسلمانانو او د دغه هېواد د اسلامي ژوند په اړه لومړی علمي کنفرانس ترسره شو، چې پکې ۳۰۰ څېړونکو ګډون درلود. په دې کنفرانس کې ۲۷ څېړنې وړاندې شوې.
یو له دغو امریکایي څېړونکو څخه، چې “ایرون-هانیز” نومېږي، د امریکا د خلکو په ژوند کې د اسلام پر زیاتېدونکي رول ټینګار کړی، او دا یې د نړۍ په کچه د اسلام د پرمختګ او د نوي نړیوال صليبي جګړې پر وړاندې د مقابلې له څو لاملونو سره تړلی دی.
د مسلمانانو ټولنیز رول
د امریکا مسلمانان یوه متحرکه او فعاله مذهبي ټولنه تشکیلوي. دوی اکثره لوړې زده کړې او غوره تخصصي پوهه لري، او په فني، طبي، او د بېلابېلو علومو په پرمختللو څېړنو بوخت دي.
د امریکا چارواکي او اسلامي شخصیتونه د مسلمانانو د هویت د ساتنې او په غیرمسلمانانو د نفوذ لپاره، د مسلمانانو د لا زیاتو اسلامي حرکتونو پر اړتیا ټینګار کوي.
د شمالي امریکا د اسلامي ټولنې د خدماتو د کمیټې پخوانی چارواکی “داود زونیک” وایي، چې مسلمانان باید په پراخه او هر اړخیزه توګه د اسلام دین ته وده ورکړي، او د ژوند په ټولو برخو کې د خپل دین پیروي وکړي.
هغه باور لري، چې که امریکايي مسلمانان غواړي خپل اصالت وساتي، نو باید د ځان لپاره یو حقیقت پیدا کړي او د خپل هویت د ثابتولو لپاره پرلهپسې هڅې وکړي.
هغه وایي:«اسلامي سازمان دا حق لري، چې د امریکا د مسلمانانو د ژوند ټولې برخې تر پوښښ لاندې راولي، او دا موضوع پر غیرمسلمانو ډلو مثبت اغېز لرلی شي.»
د اسلام ټولنیز اغېز
“خرم مراد”، چې یو بل امریکايي اسلامي شخصیت دی، وایي:«په امریکا کې د اسلامي حرکت موخه یوازې مسلمانو ماشومانو ته د اخلاقو ښوونه نه ده.بلکې زموږ دنده دا ده، چې د هغو ماشومانو پام هم راواړوو، چې د امریکایي ټولنې د طبیعت له مخې، مخدره توکو، فساد، فحاشۍ، او شرابو ته متوجه دي، ترڅو زموږ د ماشومانو د روزنې چارې اسانه شي، او موږ د چاپېریال په پاکولو کې مرسته وکړو، چې هغوی پکې روزل کېږي.»
تورپوستي مسلمانان، پداسې حال کې چې اسلامي سنتونه یې مراعات کړي، د خپل ټولنیز ژوند او سیاسي تعامل له مخې اسلام خپور کړی دی.
دا د “هارلم” د مسلمان اقلیت په اړه، د امریکایي ټولنپوه مایکل هرینګتن اعتراف دی، چې وایي:«مسلمانان پاک خلک دي، اکثره شراب نه څښي، د سرکوزي (خنزیر) غوښه او د مسیحیت بازاري غوښې نه خوري. که څه هم په هارلم کې مسلمانان اقلیت دي، خو د هغوی غونډې او مظاهرې خورا اغېزمنې دي.»
هغه زیاتوي:«د حیرانتیا خبره دا ده، چې نژادي تبعیض، چې د لفظي او تشریفاتي مساواتو تر پردې لاندې پټ دی، د سویل د ډېرو تیریدونکو ټولنو په پرتله، په نیویارک کې ډېر دی. هارلم، د اسلامي کلتور تر څنګ، د یو بل لوی احساس کور هم دی، چې هغه سیاست دی.»
امریکايي مسلمانان له ډېرو ستونزو سره مخ دي، چې یوه له دغو ستونزو څخه د امریکايي ټولنې کمزوری کلتور او پراخ ټولنیز فساد دی.
حقیقت دا دی، چې په دې خاوره کې له معنویت څخه د تیښتې او لوړو انساني تمایلاتو ته د نه پاملرنې له امله، رښتینی سکون او روحي طراوت له منځه تللی دی.
د دې پدیدې یوه څرګنده نښه په امریکا کې د ځان وژنې کچه ده. د سان دیاګو پوهنتون د تاریخ استاد “هوارد کوشنر” د خپلې لیکنې له مخې، چې د ۱۹۷۰ لسیزې په منځ کې یې د “پرمختللې نړۍ کې ځان وژنه” په نوم کتاب کې ثبت کړې، لیکي:
له ۱۹۷۰ څخه تر ۱۹۸۰ پورې، په امریکا کې ۲۳۰ زره کسانو په بېلابېلو لارو ځانونه وژلي دي.
په امریکا کې د ۱۵-۲۴ کلنو ځوانانو ترمنځ د ځان وژنې کچه ۴۰ سلنه زیاته شوې، چې د دغه ډول تراژیدۍ یو له مهمو لاملونو څخه له مستند کلتور څخه بېځایه کېدل او مذهبي او معنوي معیارونو ته نه پاملرنه ګڼل کېږي.
د امریکا حکومت د خپلو مسلمان اتباعو په وړاندې له تاوتریخوالي او فشار ډک سیاستونه عملي کوي.
ادامه لري…
سرچینې:
[1] په نننۍ نړۍ کې مسلمان اقلیتونه، لیکوال: علي کتاني، ژباړه: محمد حسین آریا، مخونه: ۳۸-۴۶.[۲] عبدالهادي فقیزاده، په غیر اسلامي هیوادونو کې د مسلمانانو د وضعیت سروې، لومړۍ برخه، مخ: ۵۶۳، خپروونکی: کیهان، ۱۳۷۰ ش.[۳] هماغه، دوهمه برخه، مخ: ۷۷۱.[۴] ورته.[۵] مایکل هارنګټن، ژباړه: ابراهیم یونسي، امریکا دیار، تهران: خوارزمي پبلی کیشنز، مخ: ۹۲.اصلي متن: “نور امریکا”، لیکوال: مایکل هارنګټن، موضوع: په متحده ایالاتو کې غربت.[۶] د رامین مجتبی مق
اله، نیش دانش مجله، لسم کال، پنځمه ګڼه، ۱۳۶۹ ش.