لیکوال: ابو عائشه
د جهمیې فرقه (شپاړسمه برخه)
روڼوالی
د اهل سنت والجماعت او منحرفو ډلو، په ځانګړې توګه د جهمیه ډلې ترمنځ، یو له مهمو اختلافي مسایلو څخه آخرت او غیبي مسایل دي. د صراط پل هم یو له هغو شیانو څخه دی چې اهل سنت والجماعت یې مني او هغه آثار چې په دې اړه راغلي دي، پر ځای یې ګڼي؛ خو د جهمیه ډله د پل صراط څخه انکار کوي. دا ډله لومړۍ ډله وه چې د پل صراط څخه یې انکار وکړ، او وروسته معتزله له دوی څخه دا عقیده واخیستله.
د څېړنې په دې برخه کې غواړو چې دا موضوع د دواړو مذهبونو له نظره بیان کړو. خو تر دې وړاندې به ښه وي چې د صراط لغوي او اصطلاحي معنا روښانه کړو.
صراط په لغت او اصطلاح کې
صراط په لغت کې
صراط په لغت کې له «صرط، یصرط، صرطا او صراطا» څخه اخیستل شوی دی.
په دې کلمه کې درې لوستونکي طریقې سمې ګڼل شوې دي:
-
له صاد سره: صراط
-
له سین سره: سراط
-
له زا سره: زراط
چې درې واړه د لارې په معنا دي.
-
جوهري لیکي: «الصراط، السراط او الزراط د لارې په معنی دي.»
-
ابن فارس لیکي: «الصراط: الصاد، الراء او الطاء، دا صیغه د ابدال له ډول څخه ده او له سین سره هم راځي، چې د لارې په معنی ده.»
-
فیروزآبادي لیکي: «الصراط د صاد په کسر سره د لارې په معنی ده، او له سین سره یې بله کلمه ده.»
-
زهري لیکي: «صراط له صاد سره د لومړیو قریشو کلمه ده، او دا کلمه په قرآن کریم کې هم کارول شوې ده. عام عربان هغه په سین سره (سراط) لولي.»
صراط په اصطلاح کې
علماوو د صراط پل لپاره ډېرې معناوې بیان کړې دي چې ځینې یې دلته ذکر کوو:
-
امام نووي رحمه الله د هغه په تعریف کې لیکي:
«پر دوزخ باندې یو پل دی چې ټول خلک له هغه تېرېږي.»
-
سفاریني رحمه الله لیکي:
«یو پل دی چې پر دوزخ ایښودل شوی او ټول مخلوقات ترې تېرېږي.»
-
ډاکټر ذیاب بن مدحل علوي لیکي:
«هغه پل دی چې پر جهنم باندې نصب شوی. لومړني او وروستي خلک پرې ځي، او هغه څوک چې الله تعالی وغواړي له هغه پله تېرېږي او جنت ته داخلیږي.»