د رسنیو رول او د مسلمانانو په هویت د هغې اغېزې (یو پنځوسمه برخه)

 لیکوال: م. فراهي "توجګي"

د رسنیو رول او د مسلمانانو په هویت د هغې اغېزې (یو پنځوسمه برخه)

 په رسنیو د روږدي کېدو د درملنې لارې چارې

 د نشه يي توکو د روږدي کېدو په څېر پر رسنيو روږدي کېدل هم يوه مزمنه او خطرناکه ناروغي ده او که يې درملنه ونه شي، د ډېرو مادي او معنوي ستونزو لامل به شي.

 د رسنیو د روږدي کیدو د درملنې لپاره ډیرې عملي حل لارې شتون لري چې ځینې به یې دلته ذکر شي:

 1- د یوې ستونزې په توګه په رسنیو د روږديتوب منل؛ د رسنیز روږدي توب د درملنې لپاره لومړی ګام دا دې چې په رسنیو روږدي کسان دا مسئله د یوې ستونزې په توګه ومني او خپل ذهنیت بدل کړي او دا ومني چې دوی په دې کار سره ځان ته د زیان رسولو په حال کې دي؛ درملنه به تر هغه وخته پیل نشي ترڅو چې دا مسئله د منلو وړ نه وي او په رسنیو د روږدي کیدو خطر احساس نشي او په دې اړه باور شتون ونلري.

 2- د رسنیو د زیاتې کارونې د اصلي لامل موندل؛ په رسنیو روږدي کسان باید له ځان سره صادق وي او خپل دننه پلټنه وکړي او وګوري چې له رسنیو څخه د دوی د زیاتې کارونې لامل څه دی؟  که چیرې یو اصلي لامل شتون ولري، دوی باید د درملنې په اړه یې فکر وکړي. د دې مسلې د پوهیدو لپاره، دا غوره ده چې د ارواپوه سره مشوره وکړي. په ډیرو مواردو کې، په مجازي نړۍ کې ډیر وخت لګول د بل دلیل له امله رامینځته کیږي؛ د مثال په توګه: کېدای شي یو سړی په واقعي نړۍ کې د انسانانو سره مخ کیدو کې په ځان د باور نشتوالي له امله مجازی اړیکو ته مخه کړي. پر ځان د باور نشتوالی ممکن د ټولنیزو اړیکو په رامینځته کولو کې د کافي مهارتونو نشتوالي یا د نورو سره د خبرو کولو پرمهال د تیرو ترخو تجربو او ورته شیانو له امله وي. کله ناکله د ژور خپګان په څیر اختلالات پر یو چا برلاسي کیږي او د دې باعث کیږي چې هغه په ​​​​مجازي او نیمه توګه اړیکه ټینګه کړي او په ریښتینې نړۍ کې د ریښتینې اړیکې د رامنځته کولو توان نلري.

 3- په رسنیو د روږدي کېدو ناوړه پایلو ته پاملرنه؛ ډیری خلک په رسنیو روږديتوب په کافي اندازه جدي نه نیسي او له پایلو یې بشپړ معلومات نلري؛ دا د دې لامل کیږي چې د دې شدیدې ستونزې درملنې یا مخنیوي لپاره وروسته لاس په کار شي. په پایله کې د دوی روږديتوب خورا شدید کیږي. لکه څنګه چې یادونه وشوه، رسنیز روږدیتوب به مادي او معنوي پایلې ولري. که څوک دې پایلو ته پام وکړي، هغه به خامخا د رسنیو د روږدي کیدو د درملنې لپاره جدي پریکړه وکړي.

4 – پلان جوړونه؛ په ژوند کې د روښانه پلان درلودل په رسنیو د روږدي کیدو درملنې لپاره یو له اغیزمنو لارو څخه دې. په رسنیو روږدي کسان کولی شي د منظم او مفصل پلان سره له دې ناروغۍ سره مبارزه وکړي. که دوی احساس کوي چې په پلان جوړونه کې بریالي ندي، کولی شي د کورنۍ یا ملګرو څخه مرسته ترلاسه کړي ترڅو دوی ته یادونه وکړي. همدارنګه، غوره لاره دا ده چې په تدریجي ډول د انټرنیټ کارولو وخت کم کړي؛ د مثال په توګه: د تیر وخت په پرتله نیم ساعت کم انټرنیټ وکاروي؛ د دې هدف لپاره، دوی کولی شي د ټیمر پروګرامونه او سافټویر وکاروي. دوی حتی کولی شي خپل الارم لرونکې ساعت کوک کړي تر څو یو ساعت وروسته زنګ ووهي او دوی پوه شي چې د انټرنیټ او تلیفون کارولو وخت پای ته رسیدلی. بله حل لاره دا ده چې د محدود حجم سره انټرنیټ واخلي؛ د مثال په توګه: په یوه شپه او ورځ کې سل یا دوه سوه ام بي کڅوړه فعاله کړي او ځان مکلف کړي چې د ورځې په اوږدو کې له یو ځل څخه ډیره کڅوړه ونه پیرئ.

 5- له هڅونې او تنبیه کار اخیستل؛ هڅونه او مجازات هم د رسنیو د روږدي کیدو د درملنې لپاره یو له اغیزمنو او عملي لارو څخه دي. څیړنو ښودلې چې د هڅونه ډیره اغیزناکه ده. که چېرې خلک یوازې د یو ټاکلي وخت لپاره انټرنټ یا تلویزیون وکاروي، خپل ځان دې وهڅوي او انعام دې ورکړي. انعام هر هغه څه کیدی شي چې سړی ترې خوند اخلي. همدارنګه، که څوک له ټاکلي وخت څخه زیاته رسنۍ کاروي، باید ځان جریمه کړي؛ د بېلګې په توګه: د خپلې خوښې له ځینو فعالیتونو څخه دې ځان بې برخې کړي.

 6-  د کورنۍ او ملګرو سره د اړیکو زیاتوالی؛ د خپلوانو او ملګرو سره مخامخ اړیکه هم د رسنیو د روږدي کیدو د درملنې ترټولو اغیزمنه لاره ده؛ ځکه چې ډیری وخت په انټرنیټ او رسنیو روږدي کیدل په ژوند کې د سالم او مؤثره اړیکو د نشتوالي له امله رامنځته کیږي. په پایله کې که د دې اړیکو د ښه کولو لپاره هڅې وشي، دا به په غیر مستقیم ډول په رسنیو باندې د یو شخص انحصار کم کړي.

 7- د رسنیزو وسیلو د کارولو کمول؛ هغه خلک چې په رسنیو روږدي دي، باید هڅه وکړي لږ وسایلو ته لاسرسی ولري ترڅو چې له مجازی نړۍ سره د دوی اړیکه کمه شي.

 کله چې دوی د یوې شیبې لپاره خپل تلیفون په لاس کې اخلي او د هغه سکرین روښانوي، په خپل صفحه یا سکرین کې هر ډول خبرتیاوې ګوري او د دوی چک کولو لپاره لیوالتیا لري او له یو ډول وسواس لره مخ کیږي. دوی ممکن احساس وکړي چې هره شیبه یو څه تیریږي چې دوی نه پوهیږي ؛ مګر که دوی خپل تلیفون په خپلو لاسونو کې لږ ونیسي او له دې لرې وي ، نو دوی به د سایبر فضا کې د ګرځیدو لپاره لږ لیوالتیا ولري او وسوسه به یې ختمه شي.

 یاد شوي موارد د رسنیو د روږدي کیدو د درملنې ځینې خورا مهمې لارې دي، چې که په سمه توګه وکارول شي، په رسنیو د روږدي کیدو د بیا رغونې او درملنې لامل کیدی شي. ان شاءالله.

 ادامه لري…