لیکوال: شکران "احمدي"
د بدعت او سنت د تشخیص معیارونه او څرنګوالۍ (یوولسمه برخه)
د بدعت اثار
بدعت د فرد او ټولنې لپاره ویجاړونکي او وژونکي اغیزې او پایلې لري، چې ځینې به یې لیست کړو:
1. بدعت کفر راوړونکی دی: له حضرت ابوهریره رضي الله عنه څخه روایت دی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي: «لا تقوم الساعة حتی تأخذ أمتي بأخذ القرون قبلها شبرا بشبر وذراعا بذراع فقیل یا رسولالله، کفارس والروم؟ فقال: ومن الناس إلا أولئك.»؛ «قیامت به رانه شي، تر څو چې زما امت د تېرو امتونو تقلید لوېشت لوېشت او ګام په ګام تقلید ونه کړي، صحابه کرامو وویل: یا رسول الله! آیا ستاسو مقصد پارسيان او رومیان دي؟ ويې فرمايل: ايا له دوى پرته بل څوک هم شته؟»
2. د سنت او د اهل سنتو څخه د بدعتيانو کرکه: دا د بدعت د وخامت نښه ده. امام اسماعیل بن عبدالرحمن صابوني رحمه الله وايي: «د بدعت په نښو بدويان هم پوهيږي او تر ټولو څرګندې نښې یې له احادیثو سره د هغوی د دښمنۍ شدت او سپکاوی دی.»
3. بې له علمه الله ته د کلماتو منسوبول: د بدعتيانو له حالت څخه معلومیږي چې دوی په الله او د هغه پر رسول ډېر درواغ تړي. خدای تعالی د داسې خبرو د ویلو څخه نهی کړې ده: «وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ، لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ، ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ»؛ “که پر موږ يې درواغ ویلې وای، موږ به یې ښي لاس نیولی وای، او بیا به مو د زړه رګ پرې کړی وای.”
رسول الله صلی الله علیه وسلم ځان ته د درواغو ویلو څخه يې خلګ نهی کړي دي او د هغه فاعل ته یې د دردناک عذاب وعده ورکړې ده: «من تعمد عليّ كذبا فليتبوأ مقعده من النار.»؛ “څوک چې په قصدي توګه په ما پسې دروغ ووایي، خپل ځای دې په دوزخ کې چمتو کړي.”
4. د بدعتيانو د شهادت او روايت نه منل: د محدثينو، فقهاوو او مفسرينو په شان اهل علم په دې متفق دي چې د هغه بدعتي روايت چې د کفر فتوا يې ورکړل شوې وي نه قبليږي. او هغه بدعتي چې کافر نه بلل کېږي، د هغه د روایت په منلو کې اختلاف شته، خو امام نووي رحمه الله ويلي دي چې د هغه حدیث په دې شرط د منلو وړ دی چې خپل بدعت ته دعوت ونه کړي.
5. د بدعت مردود والی: رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمایي دي: «من أحدث في أمرنا ما ليس منه فهو رد.»؛ “څوک چې په دې (زمونږ دين) کې داسې څه جوړ کړي چې د هغه نه وي، هغه رد دى.” په بل روایت کې راغلي دي: «من عمل عملاً ليس عليه أمرنا فهو رد.» ژباړه: «چا چې داسې کار وکړ چې زموږ له امر (دین) سره سم نه و، مردود دی.»
6. د بدعتونو بدې پایلې: شیطان دا خوښوي چې انسان د شرک په جال کې راګیر کړي او په هغه غالب شي، که هغه د شرک څخه وژغورل شي شیطان به د هغه لپاره د بدعت جال خپور کړي. په دې لحاظ بدعت تر ټولو ستره ګناه ده.
سفیان ثوري رحمه الله ويلي دي: شیطان ته بدعت تر ګناه ډېر محبوب دی؛ ځکه له ګناه څخه توبه کېږي، خو له بدعت څخه نه.
7. د بدعتي د عقل او حواس ګډوډي: بدعتي ښه ته بد او بد ته ښه وايي او سنت د بدعت په مقام او بدعت ته د سنت په مقام کې ځای ورکوي. حذیفه بن یمان رضي الله عنه وايي: «والله لتشفون البدع حتی إذا ترك منها شيء قالوا ترکت السنة»؛ “په الله قسم که يو بدعت هم له دوی څخه ترک شي نو وبه وايي چې سنت راڅخه پریښودل شو.”
8. بدعتي د نورو په پرتله ډېر په فتنې او معصيت کې راګیر کيږي: «وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ»؛ «ځان له فتنو او بلا څخه وژغورئ؛ ځکه دا فقط هغه کسان نه پکې راګير کيږي چې ظالمان وي، او پوه شئ چې د خدای تعالی عقاب او جزا سخته ده.» ايا د رسول الله صلی الله عليه وسلم د سنت ترک وهلو څخه بله لويه فتنه شته؟
9. له بدعتي څخه حق او باطل ګډوډيږي: علم هغه رڼا ده چې هر چا ته يې چې خدای وغواړي ورکوي يې، خو بدعتي له هغه تقوا څخه محروم دی چې د هغه په وسيله حق ته هدایت کيږي، الله تعالی فرمايلي دي: «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَل لَّكُمْ فُرْقَانًا وَيُكَفِّرْ عَنكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ»؛ ژباړه: «ای هغه کسانو چې ايمان مو راوړی دی، که له خدای تعالی څخه تقوا وکړی، الله سبحانه و تعالی به تاسو ته فرقان (هغه ځواک چې حق او باطل سره پېژندل کيږي) درکړي او ستاسو ګناهونه به له منځه يوسي او تاسو به وبخښي، ځکه الله جل جلاله له لويې فضل خاوند دی.»
10. بدعتي شريعت ته يو څه اضافه کوي او دا ګمان کوي چې د دين پورهکوونکی دی، سره له دې چې الله تعالی دين پوره کړی دی.