لیکوال: صادق "فائز"
ځوانان؛ بې مثاله شتمنۍ (پنځمه برخه)
د ځوانۍ دورې ځانګړتیاوې
۷- فوق العاده ځواک او قوت
د ځوانۍ د دورې یوه ځانګړې ځانګړتیا غیر معمولي ځواک او قوت دی. ځوان په داسې دور کې اوسیږي چې د وړتیا، ځواک او انګېزې څخه ډک دی. هغه له دوو کمزورو دورو یعنې ماشومتوب او بلوغت څخه تېر شوی دی، او اوس چې فزیکی او عقلی بلوغ ته رسېدلی، ډېرې وړتیاوې لري. الله تعالی په قرآنکریم کې فرمایي: «الله الذی خلقکم من ضعف ثم جعل من بعد ضعف قوة ثم جعل من بعد قوة ضعفا و شیبة…»؛ ژباړه: (الله هغه ذات دې چې تاسو یې له کم ارزښته اوبو څخه پیدا کړئ، بیا یې د ماشومتوب له کمزورتیا وروسته، د ځوانۍ ځواک او قوت درکړ، بیا یې د ځوانۍ له ځواکمنتیا وروسته، د بوډاتوب او زړښت کمزورتیا درکړه، الله تعالی هر څه چې له کمزورتیا او قوت څخه وغواړي، پیدا کوي یې او هغه په هر څه پوه دی او هیڅ شی ترې پټ نه پاتې کیږي او هغه ځواکمن ذات دې چې هیڅ شی هغه نه کمزوری کوي.)
دا د ځوانۍ وړتیا او بشپړ ځواک ته اشاره کوي؛ او دې ټکي ته اشاره کوي چې د خلکو لومړنی کمښت او د دوی د ځوانۍ پیاوړتیا او د زاړه عمر ضعف، دا ټول بدلونونه او لوړې او ژورې د لوی خدای له لوري دي او د ژوند څرخ د خالق تعالی د لوړ حکمت په لاس په دوران کې ده.
مفسرین وايي: انسان د پیدایښت په پیل کې دومره ضعیف او عاجز دی چې حتی مچ هم له ځان څخه نشي لرې کولی او د تګ او ډوډۍ خوړلو توان هم نلري. دا خلک له فزيکي او عقلي نظره په هيڅ شي نه پوهيږي او د«لا تعلمون شیئا» مصداق دې مګر په تدريجي ډول ځواکمن او توانمند کيږي، تر هغه چې په فزيکي او عقلي لحاظ کمال ته ورسيږي. موږ باید پوه شو چې دا ټول استعداد او وړتیا ګران بیه شتمنۍ ده چې په امانت ډول د ځوان لاس ته سپارل شوې ده او ډیر وخت به نه وي چې دا ځواک او وړتیا کمزورې شي. دا بدلونونه او لوړې او ژورې د دې حقیقت ښه دلیل دې چې نه د ځوانۍ ځواک او نه د بوډاتوب کمزورتیا د انسان په لاس کې دي. الله پاک دا استعداد او وړتیا ځوان ته وربخښلی ترڅو وکولای شي له هغه څخه په ښه توګه ګټه واخلي او د الله تعالی د رضا او د خپل ځان او نورو د خوښۍ او نېکمرغۍ لپاره یې وکاروي.
د آیت شریف مهم ټکی دا دی چې دويمه کمزورتیا “ضعفا و شیبة” چې په انسان کې واقع کېږي، د “شیبة” زوړوالي کلمه هم زياتوي، خو په لومړۍ کمزورۍ کې د ماشومتوب خبره نه ده راغلې. دا تفسیر ښایي چې د زوړوالي ضعف د ماشومتوب له کمزورتیا څخه ډیر دردناک وي؛ ځکه چې د ماشومتوب د کمزورتیا برعکس؛ اول دا چې بوډاتوب د دنيا د فنا او د مړینې خبرداری دې او دويم دا چې هغه توقعات او هیلې چې له زړو او تجربه کارو مشرانو څخه لري هغه هيڅکله له ماشومانو څخه نه لري؛ په داسې حال کې چې کله کله د دوی ضعف او ناتواني یو شان وي او دا ټکی ډېر ښوونیز او د عبرت وړ دې. دا هغه مرحله ده چې سرکشه او بې باکه زورواکي په ګونډو کوي او د ضعف او بې وسۍ لوري ته بیايي.
۸- همت او ټینګ عزم او هوډ
د ځوانانو بله ځانګړې ځانګړنه “همت او قوي عزم” ده. د حرکت او فعالیت لپاره لیوالتیا په دوامداره توګه ځوانان هڅوي چې لویې او ستونزمنې پریکړې وکړي. کله کله غواړي دومره زده کړه وکړي چې ښوونکی شي، کله بیا له تخنیکي او مسلکي کارونو سره لېوالتیا وښيي او د زده کړې لپاره یې هوډمن وي، کله کله غواړي چې هر ډول رزمي سپورټونه زده کړي، پرته له ځوانانو څخه، د خدای په لاره کې هیڅوک نشي کولی ستونزمن او ناشوني کارونه ترسره کړي. د هر ځوان هوډ او تصمیم د هغه په هڅو او همت پورې اړه لري؛ د ځوانانو ځانګړی ځانګړنه د دوی لوړ تصمیمونه او هڅې دي. د لویو کارونو لپاره چې خدای یې خوښوي اړتیا ده چې ټینګ عزم او لوړ همت وي.
قوي اراده او قوي هوډ درلودل ځوان نسل ته د ودې او هڅو بلنه ورکوي او د انسان ژوند ته د بې ثباتۍ او او انجماد اجازه نه ورکوي. لوړ همت له ځان سره وقار، حیثیت، غیرت، او شجاعت لري. که ځوان په دې پوه شي چې ټول ستر کارونه په ټینګ عزم او ارادې ولاړ دي، هيڅکله به د پرديو مکتبونو او فکرونو پیروي ونه کړي او خپل قیمتي وخت به په هر ډول فکر او نظریې نه ضایع کوي. مسلمان ځوان باید یوه بېلګه او مثال جوړ شي تر څو د نورو مذهبونو او دینونو خلک هغه د خپلې بېلګې په توګه وټاکي لپاره د هغه مثال وټاکي او مثال او بېلګه کیدل د لوی عزم پرته نشي ترلاسه کیدی.
۹- سمه او هیله بخښوونکې روحیه
د دې ځانګړتیا په درلودلو سره، ځوان خپله روحیه له لاسه نه ورکوي، او نه ناهیلی کیږي. دې ښه شخصیت ځوانان له ناامیدیو او ناکامیو سره مخ کړل ترڅو هغه جوړ کړي، وده وکړي او بشپړ کړي. یو ځوان د میوه لرونکې ونې په څیر دی؛ که روغ او بې عیب وي، هوښیار او خوندور وي، میوې او ګلان ورکوي، په سرونو سیوري کوي، مسافر یې په سیوري کې د لمر له تکالیف څخه خلاصیږي او د هماغه ونې په څیر وي. هر ډول حادثې او پیښې لري.
کله کله د ځوانۍ په لومړیو کې ځوان د خپل هدف لپاره کلونه کلونه هلې ځلې کوي، زحمتونه ګالي او د حل لاره ورته تیاروي، بیا د یوې حادثې له امله له منځه ځي، د فقر ساړه یې بې کوره او بې وسه کوي، که څه هم دا حادثې یو لامل وي. د صحي، خوشحاله او امید لرونکي روح لپاره اندیښنه ته اړتیا نشته. سالم، هوښیار او هیله مند روح د سالم او ځوان بدن ته سمه ده، دا د هر عیب او مصیبت جبران کوي، بدبختي هغه ځای دی چې خدای مه کړه ځوان د روح، زړه او احساساتو په ساحه کې مړاوی ، ناهیلی او خپه وي، د نړۍ په اړه بدبینه دي، خپل ځان یوازې او پرته له زړه سوانده وویني، دا ځوان به نور د ځان او ټولنې لپاره ګټور نه وي، ځکه چې د هغه ژوند به د مرګ څخه ډیر توپیر ونه لري.