په دې راتلونکي فصل کې به ان شاء الله له خوارجو سره د جګړې فضیلت او ځینې فقهي احکام بیان شي، تر څو د هیچا لپاره هم شک نه وي، د بېلګې په توګه اسلامي حکومت ولې له هغو کسانو سره جنګ او جګړه کوي، چې “شهادتین” وایي؟ او د لمونځ، روژې، عبادت او … خلک دي؟ له دې خلکو سره جګړه روا ده او که نه؟ د مسلمانانو د وژلو په اړه په شرعي نصوصو کې سخت وعيد شته، آيا د هغو د اصلاح بله لار نشته؟ او د دې بدمرغه خلکو او اهل بغی په اړه په سلګونو نور شکونه او پوښتنې چې ان شاءالله د قرآن، حدیث، د رسول الله صلی الله علیه وسلم د ژوند، صحابه کرامو او د اهل سنت او جماعت د څلورو مذهبو په رڼا کې به ځواب شي.
په پیل کې، مخکې له دې چې دلایل وړاندې کړم، باید د اهل بغی په اړه ووایم چې بغاوت مطلق دی او په دې کې هر هغه څوک شامل دی چې هر ډول عقیده ولري. باغیان هغه څوک دي چې په ټولنه کې د فساد د خورولو هڅه وکړي او د امام نافرماني وکړي؛ لکه څنګه چې به تعریف شي. په دې تعریف کې خوارجیان هم شامل دي، که څه هم محدودیتونه لري؛ ځکه خوارجانو هم د حق امام له اطاعت څخه لاس واخیست او فساد یې پیل کړ؛ خو خوارج بېلابېل فکرونه او مذهبونه لري چې بېلابېلې فرقې پکې شاملې دي، نو له همدې امله دوی ځانګړي شول او په شريعت او د فقهې په کتابونو کې د خوارج او اهل البغى لپاره خصوصي سزا ټاکل شوې ده چې په لاندې متنونو کې به يې وضاحت وشي. هغه خوارج چې اوسیدونکي دي کولای شي د نورو په څیر له خپلو حقوقو څخه برخمن شي لکه د حضرت علي رضی الله عنه د وخت په څیر چې په تیرو فصلونو کې له خوارج سره د حضرت علي د مناظرې یادونه شوې ده؛ خو که دوی ګرځنده وي او داسې حرکات وکړي چې ممنوع او ټکان ورکوونکي وي، نو په دې صورت کې به د نصوص له مخې ورسره چلند کېږي، یعنې هغه به ځپل کېږي او دا حرکت بغاوت او تېری دی.
د بغی تعریف
بغی په لغت کې: هرڅوک چې پر خلکو ظلم وکړي، بغی یعنې ظلم او تجاوز ، نو هغه باغي دی، او د هغه جمعه بغات (تیري کوونکي) ده او دوی په فساد کې مرسته کوي؛ امام نووي وايي: [بغی] ظلم او له حق څخه مخ اړول دی.
او په اصطلاح کې: حنفيان دا خبره په حقيقت کې تعبيروي چې د حق امام اطاعت يې پرېښود. شافعيان په دې اند دي چې: هغوی (البغاة) د امام مخالف یې وکړ او د هغه پر وړاندې یې خروج وکړ او اطاعت یې پپرېښودو.
پورتني تعریفونه په مطلق ډول بیان شوي، خو د خوارج په اړه د رد المحتار لیکوال په ځانګړې توګه د فقهاوو اجماع ثابتوي چې دوی اهل البغی دي او همدارنګه د حضرت علي رضی الله عنه قول هم دی. نو د شک لپاره هیڅ ځای نشته او د البغاة په باب کې یې هم یادونه کړې ده، نو په دې کې هیڅ شک نشته چې دا فتنې غوښتونکي باغیان دي.
خوارج هغه قوم دی چې د هغوی لپاره شوکت[ د جګړې توان لري] وي او د حضرت علي رضی الله عنه پر پر وړاندې خروج په دې تأویل سره چې هغه په باطل، کفر او يا کومه ګناه باندې تورن شوى دى چې د قتال مستوجب دې هغوى پوهېدل چې دا د خپل تعبير له مخې جګړه ده، او زموږ وينه او مال يې حلال وګڼل، زموږ ښځې يې ونيولې او زموږ د پیغمبر اصحاب یې تکفیرول د هغوی حکم د فقهاوو په اجماع د باغیانو حکم دی.
طارق بن شهاب وایي: زه له حضرت علي سره وم چې د نهروان د اهل په اړه وپوښتل شول؛ ایا دوی مشرکین دي؟ هغه وویل: هغوی له شرک څخه تېښته کوي، بیا وویل شول ایا هغوی منافقین دي؟ هغه وویل: منافقان الله نه یادوي مګر لږ ،وویل شول نو دوی څه ډول خلک دي؟، هغه وویل: دا هغه خلک دي چې زموږ په وړاندې یې بغاوت وکړ؟
لومړی حدیث: «إِذا حَدَّثْتُكُمْ عن رَسولِ اللَّهِ صلیاللهعلیهوسلم، فَلَأَنْ أَخِرَّ مِنَ السَّماءِ أَحَبُّ إلَيَّ مِن أَنْ أَكْذِبَ عليه، وإذا حَدَّثْتُكُمْ فِيما بَيْنِي وبيْنَكُمْ، فإنَّ الحَرْبَ خَدْعَةٌ، سَمِعْتُ رَسولَ اللَّهِ صلیاللهعلیهوسلم يقولُ: يَأْتي في آخِرِ الزَّمانِ قَوْمٌ، حُدَثاءُ الأسْنانِ، سُفَهاءُ الأحْلامِ، يقولونَ مِن خَيْرِ قَوْلِ البَرِيَّةِ، يَمْرُقُونَ مِنَ الإسْلامِ كما يَمْرُقُ السَّهْمُ مِنَ الرَّمِيَّةِ، لا يُجاوِزُ إيمانُهُمْ حَناجِرَهُمْ، فأيْنَما لَقِيتُمُوهُمْ فاقْتُلُوهُمْ، فإنَّ قَتْلَهُمْ أَجْرٌ لِمَن قَتَلَهُمْ يَومَ القِيامَةِ. [الراوي: علي بن أبي طالب، البخاري، صحيح البخاري، الصفحة أو الرقم: 6930 ، خلاصة حكم المحدث: [صحيح]، التخريج: أخرجه البخاري: 6930، ومسلم: 1066، كتاب الزكاة، باب التحريض علي قتل الخوارج] ژباړه: له حضرت علي بن ابي طالب رضي الله عنه څخه روايت دى، چې فرمايي: كه زه له اسمان څخه ځمکې ته وغورځول شم زما لپاره دا اسانه او هوسا ده چې د رسول الله صلی الله علیه وسلم څخه د روایت کولو په وخت کې په هغه مبارک باندې څه درواغ وتړم، که د هغه شي په اړه چې زما او ستاسو پورې تړاو لري یو څه خبرې وکړم، تاسو باید پوه شئ دا چې جګړه یو چل او تاکتیک دی [په جګړه کې عامه مصلحت په پام کې نیول اړین دي] ما له رسول الله صلی الله علیه وسلم څخه اوریدلي چې فرمایي: په آخرالزمان کې به داسې قوم راشي چې ځوانان او د کمزوري عقل خاوندان به وي او د غوره الفاظو څخه خبرې کوي [یعنی قران لولي] او د اسلام څخه به په چټکۍ سره وځي، لکه څنګه چېغشی د ښکار له بدن څخه وځي. د دوی ایمان د دوی له ستوني څخه نه تیریږي، یوازې په ژبه مسلمانان دي نه له زړونو، هر چېري چې پر هغوی ورسېدئ هغوی ووژنئ، د هغوی وژل د قیامت په ورځ د وژونکي لپاره اجر دې .
دوهم حدیث: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّىاللَّهُعَلَيْهِوَسَلَّمَ فِيهِمْ: «أَيْنَمَا لَقِيتُمُوهُمْ فَاقْتُلُوهُمْ فَإِنَّ فِي قَتْلِهِمْ أَجْرًا عِنْدَ اللَّهِ لِمَنْ قَتَلَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ» وَقَالَ: «لَئِنْ أَدْرَكْتهمْ لَأَقْتُلَنَّهُمْ قَتْلَ عَادٍ» [الراوي: سويد بن غفلة، أحمد شاكر، تخريج المسند لشاكر: ٢/٤٥ ، إسناده صحيح، صحيح مسلم: ١٠٦٤، كتاب الزكاة، باب التحريض علي قتل الخوارج]؛ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي: په هر ځای کې چې یې ووینئ؛ نو ووژنئ، په حقیقت کې د قیامت په ورځ د هغو کسانو لپاره د الله په نزد ثواب دی د هغه چا لپاره چې دوی یې وژلي دي او فرمایي: که زه په هغه وخت کې هغوی درک کړم نو خامخا به هغوی د عاد د خلکو په څیر ووژنم.
دریم حدیث: «يخرجُ من أمتي قومٌ يسيؤون الأعمالَ ويقرأون القرآنَ لايجاوزُ حناجرَهم قال يزيدُ لا أعلمُه إلا قال يحقرُ أحدُكم عملَه معَ عملِهم يقتلون أهلَ الإسلامِ فإذا خرجوا فاقتلوهم ثم إذا خرجوا فاقتلوهم ثم إذا خرجوا فاقتلوهم، فطوبى لِمن قتلهم وطوبى لمن قتلوه كلما طلع منهم قرنٌ قطعه اللهُ عزَّوجلَّ فردَّد ذلك رسولُ اللهِ صلیاللهعلیهوسلم عشرينَ مرةً أو أكثرَ وأنا أسمعُ». [الراوي: عبدالله بن عمر، أحمد شاكر، تخريج المسند لشاكر: ٧/٢٦٨ ، أخرجه ابن ماجه: ١٧٤ مختصراً، وابن عساكر في [تاريخ دمشق] ١/١٦١ مطولاً]؛ له عبدالله بن عمر رضي الله عنهما څخه روایت دی چې هغه وویل: ما له رسول الله صلی الله علیه وسلم څخه اوریدلي دي چې ویل به یې: زما د امت څخه به یو قوم راشي چې ناوړه کارونه کوي، قرآن تلاوت کوي، مګر دا د دوی له ستوني څخه ښکته نه ځي. یزید وویل زه نه پوهیږم پرته له دې چې هغه وویل چې په تاسو کې یو څوک د هغوی عمل د خپل عمل په تناسب لږ ګڼي، د اسلام اهل وژني، کله چې دا خلک راڅرګند شي، نو هغوی ووژنئ، خوشحالي ده د هغه چا لپاره چې دوی یې وژلي دي، او خوشحالي ده د هغه چا لپاره چې د دوی لخوا ووژل شو. کله چې د دوی شوکت او ځواک څرګند شو، خدای تعالی دې له منځه یوسي، رسول الله صلی الله علیه وسلم دا جمله له شلو ځلو څخه زیات تکرار کړه او ما اوریدله.
څلورم حدیث:« وفي رواية الطبراني في الكبير [8034] أنه قال «كلاب النار، كلاب النار – ثلاثا – شر قتلى قتلت تحت السماء – ثلاثا يقولها – خير قتلى مـن قتله هـؤلاء – ثلاثا يقولها – طوبى لمن قتلهم وقتلوه – ثلاثا يقولها -». [الراوي: أبوأمامة الباهلي، الذهبي، المهذب في اختصار السنن: ٦/٣٣٠٤]؛ او د طبراني په روایت الکبیر کې له ابو امامه رضي الله عنه څخه روایت دی چې ویلي یې دي: د اور سپي، د اور سپي – درې ځله – تر اسمان لاندې وژل شوی تر ټولو بد سړی – هغه درې ځله تکرار کړی – غوره وژل شوی هغه څوک دی چې دوی وژلی ـ درې ځله پورې – برکت دی وي په هغه څوک چې دوی ووژني او ووژل شي- او تر درې ځله پورې .
پنځم حدیث: روى الإمام أحمد في مسندها [2/22151 مسند احمد] عن سيار، وجاء أبوأمامة قال: «شر قتلى تحت ظل السماء، ثلاثا، وخير قتلى تحت ظل السماء من قتلوه و قال: كلاب النار»؛سیار له ابو امامه څخه روايت کوي، چې ويلي يې دي: تر اسمان لاندې تر ټولو بد وژل شوی سړی ، تر دريو ځلو پورې (يعنې خوارج) او تر اسمان لاندې تر ټولو غوره وژل شوی کس هغه دوی چې دوی (خوارجو) وژلی دی او ويې ويل: هغوى د اور سپي دي.
قال القـاري في المرقـاة: «فأينمـا لقيتمـوهم فاقتلوهم فإن في قتلهم أجرا» أي عظيما «لمن قتلهم يوم القيامة» [المرقاة: 6/2311]؛ علامه ملا علي قاري په المرقات کې د دې حدیث په تفصیل کې وايي: نو هر چیرې چې تاسو دوی ومومئ، ووژنئ، په حقیقت کې د دوی په وژلو کې د قیامت په ورځ خورا لوی اجر دی د هغه چا لپاره چې دوی وژني.
قال العيـني في عمـدة القـاري: «وإنمـا كـان الأجـر في قتلهم لأنهـم يشغلون عن الجهاد ويسعون بالفساد لافتراق كلمة المسلمين». [عمدة القاری: 16/144]، علامہ عیني په عمدا القاري کې وايي: او په حقیقت کې د دوی په وژلو کې ثواب دی ځکه چې دوی)د مسلمانانو سره په نښتو کې) هغوی له جهاد څخه غورځوي او په فساد او مسلمانانو ترمنځ په تفرقه کې هڅه کوي.
د خوارجو د مخنیوي په لاره کې له هغوی سره د جګړې د حکم او د شهادت د فضیلت له بیانولو وروسته، اوس به د مخکنیو او وروستنیو علماوو په قول خبرې وکړو، تر څو د دې ثبوت او پوهه بشپړه شي چې د عامو خلکو شکونه له منځه یوسي، ترڅو د دې فاسق قوم پر وړاندې رحم او زړه سوی ونکړي لکه څنګه چې پیغمبر اعظم الشان د دوی په اړه فرمایلي دي چې پورته یې یادونه وشوه: “که زه دوی ومومم نو د عاد د خلکو په څیر به یې هلاک کړم” او همدارنګه د صحابه کرامو اجماع د دوی په وژلو او تباه کولو کې ده. تر څو موږ د رسول الله صلی الله علیه وسلم او د هغه د صحابه کرامو په سیرت کې په نېږدې کېدو سره وکولای شو چې هر څومره چې شونې وي هغوی وڅارو او د هغوی د تحرکاتو په صورت کې د د اسلامي حکومت له ځواکونو سره مرسته وکړو، تر څو دوی له منځه ولاړ شي او ریښې یې وچې شي ؛ تر څو امت له دې ظالم بچي څخه خلاص او په هر ځای کې سوکاله او خوندي پاتې شي.
او رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:«… فعلیکم بسنتی و سنة الخلفاء الراشدین المهدیین، تمسکوا بها وعضوا علیها بالنواجذ، وایاکم و محدثات الأمور فان کل محدثة بدعه، وکل بدعة ضلالة». [أخرجه الحاكم: ٢ /٤٧٦ وقال: «صحيح الإسناد»]؛ (… نو دا په تاسو پورې اړه لري چې زما لاره تعقیب کړئ، او د صالحو خلفاوو لاره چې لارښوونکي دي، هغه په خپلو نواجذو غاښونو باندې ټینګ کړئ، او دا ستاسو پورې اړه لري چې له بدعت څخه ډډه وکړئ؛ ځکه چې هره نوې پیدا شوې چاره( په دین کې) بدعت دې او د ګمراهۍ سبب ګرځي.
لیکوال: البتّار
By محمد فاتح