په تېرو بحثونو کې موږ وکولای شو چې د قرآني آیتونو په استدلال او استناد سره ثابته کړو چې سړی د کورنۍ د سرپرستۍ او مشرۍ وړتیا لري، البته پاتې دې نه وي دا ریاست چې اسلام نارینه ته ورکړی، په هغه کې ډیکټاټوري ځای نلري او دا په دې معنی نه ده چې ښځې دې غلامې وي؛ بلکه دا د دوو شریکانو ترمنځ د مشورې او همپالنې پر بنسټ ولاړ دی.
لکه څنګه چې اسلام سړيو ته سپارښتنه کړې چې د سرپرستۍ اصلي معنی درک او په ریښتیني توګه یې پلی کړي او فرمایي: « وعاشروهن بالمعروف»؛ ژباړه: “او د هغوی سره ښه سلوک وکړئ.”
او په دې اړه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي: «استوصوا بالنساء خیرا، فانما هن عوان عندکم… الخ»؛ زما وصیت ومنئ (تاسو ته سپارښته کوم) د ښځو سره ښه چلند وکړئ ، ځکه هغوی ستاسو سره اسيرانې دي.
او بل ځای وایي : «خیارکم، خیارکم لنسائهم»؛ په تاسو کې غوره هغه څوک دی چې د خپلو میرمنو سره ښه وي.”
د ښځو نافرماني او د هغې د اصلاح ګامونه
هماغه آيت چې د كورنۍ مشري يې سړي ته وركړې، په دوام کې، د ښځې د نافرمانۍ مسئله یې تر بحث لاندې نیولې او د ښځې د نشوز او نافرمانۍ په صورت كې د سړي لپاره یې د خپل ژوند د ملګرې د اصلاح لپاره د حل لارې ټاکلي؛ لکه څنګه چې الله تعالی فرمایي:«واللاتي تخافون نشوزهن فعظوهن واهجروهن فی المضاجع واضربوهن فان اطعنکم فلا تبغوا علیهن سبیلا ان الله کان علیا کبیرا»؛ ژباړه: او هغه ښځې چې تاسو د دوی د سرغړونې څخه ویره لرئ(د ناروا اړیکو لامل کیږي) نو دوی ته [ لومړی] نصیحت وکړئ او که[اغیزه یې ونکړه] له دوی څخه بستره جلا کړئ او [په پای کې] دوی ته سزا ورکړئ، نو که دوی ستاسو اطاعت وکړي، نو د دوی لپاره [د تاوان بله] لاره مه لټوئ، بېشكه الله د لوړې درجې څښتن او لوى دى.
اړينه ده چې په نړۍ کې هر قانون او نظام د دې واک او ولکه ولري چې نافرمانه کسان اصلاح او تأدیب کړي، که نه نو دا رهبري او سرپرستي به بې ګټې وي.
د کورنۍ نظام هغه نظام دی چې د ټولنې او د خاوند او ښځې د ګټو پر بنسټ ولاړ دې او اړینه ده چې تر ممکنه حده پورې د دواړو خواوو شرایط او غوښتنې په نظر کې ونیول شي، هر څومره چې په کورنۍ کې اتحاد او اتفاق موجود وي، ټول مصالح او ګټې د قانون له مداخلې پرته درک او ترلاسه کیدی شي، مګر کله چې موافقه نه وي، د دې شخړې زیانونه نه یوازې پر کورنۍ اغیزه کوي؛ بلکې د دې کورنۍ ماشومانو ته خپرېږي او هغه ماشومان چې د داسې صحنو شاهدان وي (د مور او پلار د شخړې صحنه) د ټولنې نوی نسل جوړوي او اړینه ده چې له داسې صحنو لرې وساتل شي.
که محکمه په شخصي او کورنیو چارو کې مداخله وکړي، د مېړه او مېرمنې تر منځ واټن به لا پسې ژور شي، په داسې حال کې چې پخوا دومره پراخ نه و او وروسته له دې چې محکمه په دې معامله کې مداخله وکړي، نو شونې ده چې د دوی ژوند په بشپړ ډول ګډوډ او تریخ شي؛ د کورنۍ ښېرازه به له منځه لاړه شي ځکه چې په دې کې به د یو چا عزت او کرامت ضرور تر پوښتنې لاندې راځي او هغه به په خپل دریځ ټینګار کوي؛ له همدې امله محکمې ته يوازې په هغو مسايلو کې د مداخلې اجازه ورکول کېږي چې بل څوک يې په منځ کې سوله نه شي راوستلای او دا هم عاقلانه نه ده چې هر وخت د لنډو او فوري لانجو لپاره محکمې ته ولاړ شي؛ ځکه چې معمولا ځینې میړونه او میرمنې په ورځ کې څو دقیقې او څو ځله جګړه کوي او څو ساعته وروسته بیا پخلا کیږي او یو له بل سره یوځای کیږي؛ او دا هغه مسله ده چې که موږ وغواړو په دې مسله کې محکمه شامله کړو، نو دا اړینه ده چې د هر کور لپاره یوه محکمه جوړه شي.
نو پکار ده چې د دې شخړو د حل لپاره یو محلي واک شتون ولري چې د سړي واک وي چې د کورنۍ او د هغې د ضمیمو مسولیت لري.
انسان باید خپله دنده لومړی په ښه نصیحت او هدایت داسې پیل کړي لکه څنګه چې لار ورکي انسان لارښوونه کوي او هڅه وکړي چې د هغه شخصیت تر پوښتنې لاندې رانشي او که دا طریقه عملي شي نو ښه ده؛ خو که دا طریقه کار ونه کړي، بله لاره غوره کړئ؛ البته، دوهم حل یو څه ډیر سخت دی؛ دوهم حل دا دی چې د خپل خوب ځای له هغه څخه جلا کړي، ترڅو هغه د خپل میړه له دې جلاوالي څخه ناراضه وي او په خپل کار او چلند باندې پښیمانه شي چې د قرآن په الفاظو کې د “فِی المضاجع” راغلې ده، فقها کرامو له دې کلمې څخه داسې استنباط کړی چې جلا کېدل یوازې په بستر کې دي نه په ځای کې؛ ځکه که مېړه له مېرمنې څخه جلا شي، د ستونزو د زياتوالي ترڅنګ د فساد فکر هم زياتېږي او رسول الله صلی الله عليه وسلم هم دا کار غندلی دی، لکه په يو حديث کې راغلي:
له حکيم بن معاويه رضي الله عنه څخه روايت دی، هغه له خپل پلار څخه روايت کوي، چې پلار يې وايي: ما رسول الله صلی الله عليه وسلم ته وويل: پر موږ د ښځو څه حق دی؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل: دوی ته له هغه څه څخه خواړه ورکړئ چې تاسو یې خورئ، کله چې تاسو جامې کوئ نو هغوی ته هم جامې وکړئ او دوی په مخونو مه وهئ، که تاسو غواړئ چې دوی جلا کړئ، په بستر کې یې جلا کړئ او له کور څخه یې مه جلا کوئ.”
دا چې د مېړه د خوب ځای له خپلې مېرمنې جلا شي، ښځې ته سخته صدمه ده، ځکه چې ښځه په خپل ښایست ویاړي او د خوب ځای جلا کول په دې معنا دي چې مېړه د ښځې ښکلا ته غاړه نه ږدي، او دا کار د ښځې د اصلاح لامل کېږي، او که دا طریقه ښځه سمې لارې ته نه کړي؛ نو سړی له یوې سختې سرکشې ښځې سره سر او کار لري او د هغې اصلاح ممکنه نه ده پرته له یوې سختې طریقې څخه چې د فزیکي سزا وروستۍ طریقه ده، او سړی باید له دې وسیلې څخه ناوړه ګټه پورته نکړي، بلکې یوازې د اصلاح اراده ولري؛ له همدې امله شريعت ويلي چې دا سزا بايد سخته او وژونکې نه وي.
په دې حالت کې لږ وهل روا دي، چې د ښځي په بدن باندې د وهلو او عذاب نښه نه وي او د هغې هډوکي مات نه کړي او په مخ يې وهل بالکل حرام دي او د همدې موضوع په اړه حدیث راغلی دې:«لن یضرب خیارکم»؛ “ښه خلک خپلې میرمنې نه وهي”.
لومړۍ دوه طریقې چې د عزت وړ سزاګانې دي، د ښځو لپاره د پیغمبرانو او د خدای تعالی د صالحو بندګانو څخه په شفاهي او عملي توګه ثابتې دي؛ خو دریمه سزا وهل دي؛ که څه هم دا د اړتیا په صورت کې یو څه اجازه لري؛ خو بیا هم په حدیث کې د صبر کولو او له دې طریقې په نه کار اخیستلو هڅونه شوې، له همدې امله رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي: «لن یضرب خیارکم»؛ ښه سړي ښځې نه وهي) او په انبياؤ عليهم السلام کې هيڅ ځای نقل یا روایت نشته چې ښځې دې وهلي وي).
ابن سعد او بیهقي د صدیق اکبر له لور حضرت عایشه رضی الله عنها څخه روایت کړی دی چې په لومړي سر کې نارینه د ښځو له وهلو مطلقا منع شول؛ خو ځینو ښځو نافرماني وکړه؛ نو دا اجازه دوی ته ورکړل شوه.
په هر صورت، په پورتني آيت کې نارينه وو ته د ښځو د اصلاح “درې” د اصلاح کولو واک ورکړل شوی دی او د آیت په پای کې الله سبحانه وتعالی فرمایي : «فان اطعنکم فلا تبغوا علیهن سبیلا»؛ چې که دوی په دې دریو اقداماتو سره ستاسو خبرې ومني، تاسو نورې بهانې مه لټوئ او د تورنولو په دریځ کې مه اوسئ.
د دې ایت په پای کې الله تعالی فرمایلي دي: « ان الله کان علیا کبیرا»؛ د دې آيت په تفسير کې امام شوکاني رحمه الله فرمايي چې دا آيت ددې دلالت کوي چې که ښځې تابع او مطيع وې، نو نارينه دې د هغوى په وړاندې ځانونه کمزوري وګڼي، که څه هم پر هغوى برلاسى و او پر هغوى يې واک درلود؛ د الله سبحانه وتعالی د قدرت او ځواک یادونه دې وکړي چې الله سبحانه وتعالی په دوی باندې غالب دی او په هر وخت کې د دوی غچ اخیستلی شي.
By محمد فاتح