لیکوال: م. فراهي "توجګی"
اسلام او ډیموکراسي (لومړۍ برخه)
په نننۍ نړۍ کې او د کلماتو په دې بې کنټروله بازار کې د صداقت، عدالت او ازادۍ جنسونه د درواغو، جبر، اسارت او دیکتاتورۍ په جعلي جنسونو بدل شوي او د اوبو پر ځای د سراب ښکاره کېږي. له همدې امله د يادښتونو په دې لړۍ کې د اسلام او دموکراسۍ موضوع مطرح شوې، هيله ده چې د لوستونکو د خوښې وړ وګرځي.
دموکراسي یوه تش ډُول دی چې په خلکو باندې د خلکو د حاکمیت او د هغوی د حقوقو د تحقق دعوا کوي، خو په حقیقت کې د دموکراسۍ پلویان له هغې څخه د خپلو غوښتنو د پوره کولو او د خپل تسلط د تحمیلولو لپاره د یوې وسیلې په توګه کار اخلي.
په دې لیکنه کې هڅه شوې چې د دموکراسۍ اصلي څېره او د هغې د پلویانو اهداف ټولو ته وښودل شي او د پردې تر شا دسیسې یې په ډاګه کړي. ځکه چې حقیقي دموکراسۍ له هغه څه توپیر لري چې د هغې ادعا کوونکي یې په ډیر تبلیغاتو سره دفاع او ښکاره کوي، مګر د دموکراسۍ اصلي دنده د هیواد په برخلیک باندې د یوې ټاکلې ډلې د حاکمیت مسلط کول دي.
د څېړني په دې برخه کې د دموکراسۍ په معنا او مفهوم او تاریخ باندې بحث کوو.
د دموکراسۍ تعریف
دموکراسي ډېر تعريفونه لري او بېلابېلې معناوې يې وړاندې شوې دي او په ټولنيزو علومو کې د ډېرو مفاهيمو په څېر جامع او شامل تعريف نلري. د دموکراسۍ ډیری تعریفونه دولتي سیسټم ته اشاره کوي او د هغې بنسټونو او فکري اصولو په ګوته کوي. د بېلګې په توګه: دموکراسۍ د یوناني کلمې (Demokratia) څخه اخیستل شوې اصطلاح ده چې په هغه کې د «دمو» مختاړی د هیواد د بهرنیو چارو اداره کول د پولس (Polis) په مقابل کې کارول کیږي چې معنا یې د هیواد د کورنیو چارو اداره ده.
د نن ورځې دموکراسي په سیاسي اصطلاحاتو کې د ملي ځواک او د ملت لخوا د حکومت اداره کولو په معنا ده.
دموکراسي د حکومت هغه بڼه ده چې د خلکو د حاکمیت، سیاسي برابري، د ټولو خلکو په مشوره او د اکثریتو د واکمنۍ پر بنسټ باندي سره تنظیمیږي.
ځینې نور تعریفونه یوازې ګډون او ټاکنو ته اشاره کوي. د بیلګې په توګه: “دموکراسۍ پدې معنا ده چې خلک پریکړه وکړي چې څوک باید حکومت وکړي او هدف یې څه وي.”
د معاصرو اندپوهانو په اند، دموکراسي په خپل خورا عام مفهوم کې یو ډول حکومت ته اشاره کوي چې په هغه کې واک د یو یا څو کسانو په لاس کې نه وي، او د اکثریت سره تړاو لري. په دې معیار سره دموکراسي د نورو دولتونو څخه په رسمیت پیژندل کیدی شي.
په عمومي ډول د دموکراسۍ په اړه دوه نظرونه ذکر کیدی شي:
-
دموکراسي یو دولتي سیستم دی چې پورته تعریفونه ورته اشاره کوي؛
-
دموکراسي د ټولنې لپاره یو پلان دی، چې هدف یې د ټولو وګړو فردي او اجتماعي سوکالي ده.
په دې نظریې کې دموکراسي د یو میکانیزم پر ځای د ارزښت په توګه وړاندې کیږي. دموکراسي د ژوند یوه لاره ده؛ که څه هم د حکومت د یوې بڼي په شکل هم وړاندې کیږي.