لیکوال: ابورائف
سیکولاریزم (لومړۍ برخه)
مقدمه
اسلامي ټولنې، په ځانګړې توګه هغه ټولنې چې د اسلامي کلتور او تعلیماتو، سیاست او دیني حکومتونو پیروي کوي، تل د تاو تریخوالي او انحرافاتو له خوا تر برید لاندې راغلي دي. په داسې حال کې چې بې شمېره هلې ځلې د هغو لارښوونو او حرکتونو له خوا شوي چې غواړي خلک له اسلامي لارښود فکر څخه بې برخې کړي او پر ځای یې د انسان جوړ شوي منحرف او بې کفایته سیاستونه په آزادو ملتونو باندې د استبدادي او ظلم په مټ مسلط کړي.
دا ډول فکري او ایډیالوژیکي بریدونه تل په هدفي او منظم ډول ترسره شوي دي او متعصبې کړۍ او هېوادونه هڅه کوي چې په لویو تمویل او لګښتونو سره خپل ناوړه پلانونه او هیلې په بنسټیز ډول عملي کړي.
یو له دغو مهمو او خورا بدو حرکتونو څخه چې د اوږدې مودې راهیسې په اسلامي ټولنو کې روان دي په ځانګړې توګه په هغو هیوادونو کې چې اسلامي واکمني یې تجربه کړې او د اسلامي ټولنو تر منځ د ډېرو کړکیچونو او دوه اړخیزو اختلافاتو لامل شوی دی. او د “سیاست څخه د دین جلا کولو” ادعا او هغه جنګونه او جنجالونه چې په دیني ټولنو کې رامینځته شوي ممکن د دوامداره داخلي جګړو او د تاوتریخوالي د خپریدو او بې شمېره بدو پایلو لامل شي.
مسلمان لیکوال او شنونکی ډاکټر محمد عماره لیکي: که ووایم چې فکري، سیاسي او ارزښتناکه جګړه د اسلامي او سیکولار فکر تر منځ روانه ده او له همدې نظره د اسلامپالو او سیکولارانو تر منځ جګړه روانه ده. په عربي او اسلامي هېوادونو کې زموږ په سیاسي ژوند کې د خورا خطرناک فکري ګوندونو او سیاسي ویشونو رامینځته کول یو مرکزي لامل ګرځیدلی. بلکې په ټوله نړۍ کې معاصر شوی دی. ځکه چې د غربیانو د عامه او خصوصي هڅو موخه چې د معاصر اسلامي بیدارۍ غوښتنه کوي د خپل منل شوي سیکولار ماډل د پلي کولو لپاره د اسلام ماتول دي.
سیکولاریزم او د دې مفکورې پلویانو په دې ادعا سره چې باید سیاست او حکومت له دیني او معنوي لارښوونو څخه پاکه وي، غواړي چې چې د حکومت په جوړولو کې د دین او معنویت اړتیا خورا بې ارزښته او ضعیفه وړاندې کړي او په یو ډول د ولسونو د وروسته پاتې والي لامل د دیني حکومتونو له ډولونو او د اسلامي نظام له سیاسي احکامو سره تړاو ورکړي.
دا حرکت نه یوازې په اسلامي ټولنو کې غواړي چې په ټولنیز او سیاسي ژوند کې دین شاته واچوي، بلکې په تيرو وختونو کې په غربي ټولنو کې چې د کليسا او د هغه د حاکم روحانيت تر تأثير لاندي وه، دغه ارمان پوره او عملي کړي او څرنګه چې غربي ټولني په تحريف شوي دینونو او تير تاريخ پوري اړه درلود، نو ژر تر ژره د دغه تحريک تر اغيز لاندې راغلل او دوی له سیاست څخه د دین جلا کول او د کلیسا ګوښه کول ومنل.
خو هغه اسلامي ټولنې او هېوادونه چې د اسلام له لارښوونکو لارښوونو څخه روزل شوي دي، هېڅکله دا ډول خبري نه مني. بلکې د ژوند په ډګر کي يې د دين د لارښوونو د پلي کولو هڅه کړې او دې مسئلې په اسلامي ټولنو او کلتور کې ډېرې جګړې او جنجالونه رامنځ ته کړي دي.
د سیکولاریزم غورځنګ بې شمېره رنګارنګ او بې مانا تعریفونه او کلمې غوره کړې چې ظاهراً ساینس او پوهې ته اشاره کوي او په یوه ډول د دې غورځنګ پلویانو د ځان لپاره د ساینس او ټکنالوژۍ د لارویان نوم غوره کړی دی. خو د دې غورځنګ او د هغې د تاريخ او پايلو په ژوره څېړنه سره، د دې په ماهيت او حقيقت پوهېدلاى شي او د هغه علمي والی ته چلنج ورکولی شو.
په همدې خاطر د مصر وتلی مفکر ډاکټر یوسف قرضاوي لیکي: د «سیکولاریزم» کلمه که د «عین» په زور سره وي او یا په زېر، د یوې اروپايي کلمې څخه ژباړل شوې کلمه ده او پکار وه چې په “بې دیني” باندي ژباړل شوې وای؛ ځکه چې د دې کلمې اروپایی اصل د “هغه څه چې دین نه دی” معنی لري، او یقینا هغه څه چې دین نه وي هغه به بې دیني پوري اړه لري. خو د “علمانیت” کلمه غوره شوه؛ ځکه دا کلمه به د مسلمانانو احساسات نه پاروي.»
د سیکولاریزم غورځنګ د نورو استعماري خوځښتونو او فکري جګړې په څېر اسلامي خاورو ته ننوت او ډېری مسلمان او اولادونه یې اغېزمن کړل، اسلامي لیکوالان او پوهان د دغه غورځنګ ابعاد او زاویې وڅېړل او د هغې د درواغجنو ادعاوي یې وڅېړلې. او حقیقت یې مسلمانو ملتونو ته په مختلفو اثارو برابر کړي دي او په دې لیکنه کې به د دغو اثارو او څېړنو یوه برخه ذکر او نقل کړو او د دې تاریخ، ماهیت او حقیقت به وڅېړو.
په پیل کې به د سیکولاریزم د کلمې تعریف او لغت او مفهوم وڅېړو. ځکه چې د دې حرکت سمه پوهه او همدارنګه د هغې د فعالیت ساحه او د عملیاتو ساحه، د هغې د بنسټیز او اصلي ماهیت او مفهوم په پوهیدو پورې اړه لري.
هيله ده چې دا ليکنه به د ځوانانو او لوستې طبقې په منځ کې د سالمې فکري فضا په رامنځته کولو کې ګټوره تمامه شي او اسلامي ټولنې ته به د دغه حرکت او د هغې د موخو او پايلو په اړه سم پوهاوی وړاندې کړي.