د دې مسلې په وړوكي كچه څېړلو کې، پوهېږي چې دا کيسه د امريكا د زبرځواك ښودلو لپاره ده او دا د دوى پټ او څرګند ارمان دى.
کله ناکله د خپل ځان د جوړ شوي دلایلو پر بنسټ خپلو بریدونو ته مشروعیت ورکوي او کله هم د نورو سیاسي واحدونو په کورنیو چارو کې د لاسوهنې له لارې خپل داخلي جنجالونه د عذر په توګه کاروي او په خپلسري ډول لاسوهنه کوي.
په سور سمندرګي کې وروستي پرمختګونه او پر یمن باندې د امریکا او برتانیې برید په منځني ختیځ کې د نوي کړکیچ نښه ده چې په هیڅ صورت د سیمې د نړیوال نظم او ثبات په ګټه نه ده.
او دا چلند د نړۍ او سیمو په ګټه نه دی او نه به وي.
سیمه په ویجاړونکو وسلو سمبالول به هغه ستونزې رامینځته کړي چې نور به د حل امکان ونلري.
دا موضوع د ځواکمنو هیوادونو غیر ضروري مداخلو ته ګرځي، په ځانګړې توګه هغه هیوادونه چې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا غړیتوب لري.
اوس چې د غزې له جګړې درې مياشتې تېرې شوې، امريکا او لوېديځ په ټول قوت سره د اسرائيلو تر شا ولاړ دي او ملاتړ يې کوي، خو تر اوسه يې هېڅ هدف نه دى تر لاسه کړى. او دا مداخلې نامناسب او غیر ضروري دي، چې د یو سیاسي واحد د ناامنۍ لامل کیږي چې نور هیوادونه هم پکې شامل وي.
د يمن هېواد هم له دې مسئلې سره لاس او ګرېوان دی، ځکه زبر ځواک هېوادونه د امنيتي زون د رامنځته کولو په پلمه د دوی په چارو کې لاسوهنه کوي او کله ناکله د دې پېښې په څېر چې په څو ورځو کې رامنځته کېږي، د تېر په څېر ميدان ته راووځي او خپل تخریبي رول به نور هم قوي کړي.
که سړی دې مسئلې ته د راتلونکې څیړنې میتود او د سناریو لیکلو تخنیک په توګه وګوري او د یمن د جګړې راتلونکی د څو سناریوګانو په بڼه تشریح کړي، دا به ډیرې نامعلومې او ویجاړونکي پایلې په ډاګه کړي.
که سړی د دې موضوع په اړه بحثونه لنډ کړي او پوښتنه را پورته کړي، چې د یمن د جګړې راتلونکی به څه ډول وي او د سیمې او منځني ختیځ لپاره به کومې امنیتي پایلې ولري؟
دې پوښتنې ته د ځواب ویلو لپاره څلور سناریوګانې “د اوسنۍ جګړې دوام”، “جرګه”، “د یمن ویشل په شمال او جنوب باندي” او “ریفرنډم” په ترتیب سره تر ټولو احتمالي سناریوګانې دي چې د یمن د راتلونکي لپاره تصور کیدای شي.
او د دغو څلورو سناریوګانو په تیریدو سره به په یمن او سیمه کښې د امنیت د ټینګیدو احتمال زیات شي او که چیرې د دغو سناریوګانو څخه هرې یوې ته د امنیت او سولې د رامینځته کولو لپاره پام ونشي نو د نه زغملو وړ ستونزو او ناورینونو احتمال به په نظر کښې ونیول شي.
په سور سمندرګي کې وروستي پرمختګونه او پر یمن باندې د امریکا او برتانیې برید په منځني ختیځ کې د نوي کړکیچ نښه ده چې په هیڅ صورت د سیمې د نړیوال نظم او ثبات په ګټه نه ده.
باختر آژانس د امريکا او بريتانيا له خوا د توغنديو او هوايي جنګي الوتکو له خوا په يمن کې د دوو وسله والو او واکمنو ډلو له خوا په نښه شوي دي او د دغو دوو پوځي ډلو جرم د اسرائيلو د بېړيو او سوداګريزو بېړيو په تګ راتګ کې مداخله ده. دوی اسراییلو ته اجازه نه ورکوي چې سرې بحیرې ته لاړ شي، دوی یوازې یوه غوښتنه لري، او هغه دا چې د اسراییلو لخوا پر غزې بمباري بنده کړئ او د نړیوالو مرستو رسولو لپاره غزې ته لاره پرانیزي.
په همدې حال کې په غزه کې له حماس سره د سل ورځنۍ جګړې په ترڅ کې اسرائیلو د جګړې تر ټولو ناوړه طریقې کارولې، یو ښار یې په کنډواله بدل کړی او د ماشومانو او ښځو په ګډون یې تر ۲۴ زره زیات بې دفاع خلک شهیدان کړي. امریکا، انګلستان او نور غربي هیوادونه پر هغه باندي د «ځان ساتني» نوم ایښودلی دی په داسې حال کې چې ټوله نړۍ د صهیونیسټ رژیم اقدامات جنګي جنایت او د بشریت په ضد جنایت بللی دی.
نن چې ټولې نړۍ لکه څنګه چې په غزه کې د اسرائیلو د وحشت پر وړاندې غږ پورته کړ، د یمن په وړاندې یې د امریکا او انګلستان د دښمنانه کړنو غندنه وکړه او په همدې حال کې په افغانستان کې اسلامي امارت د یوې خواشینۍ په اعلانولو سره د یمن بمباري یې تورن کړ. اسلامي امارت دغه دوه هېوادونه وغندل او دا یې له نړیوالو تعهداتو څخه ښکاره سرغړونه وبلله او خبرداری یې ورکړ، چې دا ډول چلند به یوازې وضعیت لاپسې پېچلی کړي او له امریکا یې وغوښتل چې د نړۍ په نورو برخو کې له خپلو بدو کړنو عبرت واخلي او له تکرارولو یې ډډه وکړي.
د امریکا او انګلستان د وروستیو جرایمو په اړه نړیوال غبرګونونه دا په ډاګه کوي چې نړۍ نور د امریکا او د هغې د بدنامو ملګرو ظلمونه نه شي زغملی.
په سرې بحیرې کې وروستي ګډوډۍ د دې ښکارندویي کوي چې د امریکا دسیسو نړۍ د کړکېچ په حالت کې راوستلی دی. د یمن په وړاندې د امریکا وروستي اقدامات د نړیوالو غبرګونونو ترڅنګ، د یمن د دوو ځواکمنو پوځي سیندونو د خبرداري سبب هم شوي دي، دوه سیندونه چې په وروستیو جګړو کې یې له خورا پرمختللې ټکنالوژۍ څخه کار اخیستی او په سیمه کې یې د امریکا زیاتره متحدین له ماتې سره مخ کړي دي. انصارالله او حوثي ياغيانو، ته یې ګواښ وكړ چې د نړۍ په هر ګوټ كې به د امريكا او انګلستان په منافعو بريد وكړي او د نړۍ په هر ګوټ كې هر امريكايي اداره د هغوي لپاره پوځي هدف دی. دغو دوو وسله والو تحريکونو قسم خوړلی چې د امريکا او انګرېز ستره تېروتنه ته به دردناک ځواب ورکوي.
دا د کړکیچ د زیاتیدو نښې دي، چې امریکا به یې د کنټرول توان ونلري.
د يمن په خلاف د امريکې د پوځي ائتلاف د رامنځته کېدو په وړاندې غبرګون له اولې ورځې څخه کمزوری وو، حتی د يمن په خلاف د امريکې د پوځي ائتلاف په لويديځ کې هم حالات هغه شان نه دي لکه د امريکې او انګرېزانو چې تمه يې لرله. دا دوه هیوادونه یوازیني هیوادونه دي چې په یمن باندې بمونه او توغندي غورځوي، نور یې د بیانیې په کچه دي او ایټالیا چې په ناټو کې یو مهم هیواد دی، رسما اعلان وکړ چې د یمن په جګړه کې ښکیل نه دی، خو حقیقت دا دی چې د امریکا او برتانیې جګړې ته لمنه وهل دروند قیمت لري او د امریکا، انګلستان او اسراییلو په ګډون د سیمې او نړۍ لپاره به یې ګران تمام شي.
د امریکا لپاره دا غوره ده چې د نړۍ له واقعیتونو سره پخلا شي، په اوسنۍ نړۍ کې واقعیتونه، د زورواکۍ او دسیسې په مقابل کې درناوی نه کول دي.
امريکا او لويديځ متحدين يې بايد د نړۍ او په ځانګړې توګه د اسلامي نړۍ په وړاندې خپل چلند سم کړي او د اسرائيلي رژيم د ژغورلو لپاره جګړه بنده کړي، بلکې دا هېواد دې ته وهڅوي چې د انساني ژوند دودونه زده کړي او له ګاونډيانو سره په سوله کې ژوند وکړي. نور بدمعاشي کار نه کوي او امریکا باید دا حقیقت ومني.
شنونکي وايي، د پنجشنبې په شپه پر یمن د برتانیې او امریکا بریدونه د غزې پر وړاندې د اسرائیلو جګړه په یوې پراخې سیمه ییزې جګړې بدلولی شي او د جګړې د ښکېلو خواوو او داخلي کړکېچونو په مخنیوي کې به ډېر اغېزمن نه وي، چې د دغې ډلې د راتلونکي سرې بحیرې پر کښتیو بریدونه وکړي. امریکايي او بریتانیوي ځواکونو په سور سمندرګي کې د حوثي یاغیانو پر کښتیو تر برید وروسته د حوثیانو پر اهدافو هوايي بریدونه پیل کړل. د امريکا او برتانيې الوتکو د يمن د پلازمېنې صنعا، لوېديځ بندري ښار حديده، صعده او ذمار په ګډون د يمن څو ښارونه په نښه کړي دي. کارپوهان په دې باور دي چې دا هوايي بریدونه به د وسله والو ډلو په کمزوري کولو او یا هم د دغو ډلو د بریدونو په بندولو کې لږ اغیز ولري. هغه بریدونه چې د یمن داخلي ډلو اعلان کړي دي د غزې پر ضد د اسرائیلو د جګړې په غبرګون کې دي.
“ابراهیم جلال” چې د منځني ختیځ د انسټیټیوټ یو غیر میشته څیړونکی دی، هم په دې باور دی چې دا بریدونه د دښمنو او وسله والو ډلو په ځپلو کې ډیره مرسته نه کوي. دا بریدونه کولای شي ډیري مختلفي پایلې ولري، چې د هغو څخه: د ملکي خلکو ترمنځ ویره رامنځته کول دي.
د شخړې پراخول
وروستۍ شخړه به په سیمه ایزه او د سره سمندر او د هند بحر څخه هاخوا خپره شي. امریکایانو او انګلیسانو ډیر احتیاط کاوه چې دا بریدونه د العدید یا متحده عربي اماراتو له اډو څخه ونه کړي، ځکه چې نه قطر، نه متحده امارات او نه سعودي عربستان نه غوښتل چې د جګړې برخه وي.
هغه زیاته کړه: “دوی کولای شي یو ځل بیا په سور سمندر کې پر سوداګریزې کښتۍ برید وکړي او ممکن د متحده ایالاتو په مشرۍ د ضربتي ځواک کښتۍ په نښه کړي. دوی کولای شي د خلیج فارس(عربي خلیج) په ګډون په سیمه کې د امریکا پر پوځي هډو بریدونه وکړي. او دوی کولای شي چې اسراییل بیا په توغندیو او بې پیلوټه الوتکو په نښه کړي.»
په هر صورت د امریکا بې ضرورته مداخلو د دیموکراسۍ د رنګ او مخ د تور او خړپړتیا تر څنګ د سیمې هیوادونه هم په دې پوه کړي دي چې په کوم هیواد کې چې د امریکا پښه کېښودل شي او یا یې مداخله کړې وي، هغه هیواد به همېش د جګړې په حال کې وي، او هغه به تر هغې خوښي ونه ویني تر څو چې دوی پخپله د امریکا او د هغې د متحدینو پر وړاندې و نه دریږي او له جوړشوي خنډ څخه ځانونه و نه باسي.
دا پالیسي هیڅ هیواد ته سوکالي نه لري او نه به یې راوړي، نو له دې حالت څخه د وتلو لاره د امریکا او د هغه د متحدینو هیوادونو لپاره ده چې پوه شي چې منځنی ختیځ نور بې خاونده نه دی او دا چې د هر سیاسي واحد خاوند به د پخوا په پرتله ډیر محتاط وي.
او دا لیري نه ده چې مسلمان هیوادونه په ځانګړې توګه د منځني ختیځ مسلمانان داسې اقدام وکړي چې د امریکا او د هغه ایتلاف به د تباهۍ سره مخامخ کړي.
By محمد فاتح