د علومو په وده او جوړښت کې د مسلمانو رول (څوارلسمه برخه)

لیکوال: ابو رائف

د علومو په وده او جوړښت کې د مسلمانو رول (څوارلسمه برخه)

د ښځو د ناروغیو په طب کې د مسلمانانو رول

یو له هغو مهمو برخو څخه، چې مسلمانو طبیبانو پکې بنسټیز رول لوبولی، د نسایي او ولادي طب څانګه ده. د ښځو د بېلابېلو ناروغیو مطالعه او تحلیل، د ښځو بې‌اولادي، او د زیږون مدیریت هغه موضوعات دي، چې مسلمان پوهانو پرې څېړنې کړي دي.

مسلمانانو د حیض د اختلالاتو، د ښځو میاشتني عادتونه، د رحم جوړښت او اړوند ناروغیو، بې‌اولادي، د ښځینه‌و د معدې ناروغۍ، د جنین د ایستلو څرنګوالی، سیزارین زیږون، د رحم انبساط د جنین په اندازه، کاذب او د رحم څخه بهر امیندواري، او نورو ډېرو موضوعاتو کې څېړنې او نوښتونه کړي دي.

د ښځو پورې اړوند جراحي

یو له مهمو موضوعاتو څخه، چې د مسلمانو طبیبانو هڅې پکې د ستاینې وړ دي، د ښځو جراحي ده.

۱. د ښځو ختنه:

د اسلام له نظره د ښځو ختنه اجباري نه ده، خو په ځینو سیمو او هېوادونو کې، حتی د غیرمسلمانانو په منځ کې هم عامه شوې ده. له همدې امله، مسلمانانو په پراخه کچه دې موضوع ته پام نه دی کړی.

خو، ځینو اسلامي طبیبانو په دې اړه بحث کړی او حل لارې یې وړاندې کړې دي.

امام زهراوي، چې یو نامتو اسلامي طبیب و، په دې اړه وايي:
“کله چې د کلټوریس برخه له نورمال څخه لویه، سخته یا بدشکله وي، نو غوره ده، چې اضافي برخه یې په احتیاط سره پرې شي. البته، باید پاملرنه وشي، چې پرې کول ژور نه وي، څو د وینې بهېدلو مخنیوی وشي. بیا باید د مناسب جراحي درملنې میتودونه وکارول شي.” [۱]

۲. د “رتق” ناروغۍ درملنه:

“رتق” ناروغي هغه حالت دی، چې په رحم کې رامنځته کېږي او د جماع یا امیندوارۍ مخه نیسي.

امام رازي رحمه الله په دې اړه وايي:
“رتق یا موروثي (میراثي) دی، یا د ناروغۍ له امله رامنځته کېږي. که چیرې رحم تړلی وي، او د عضلاتو په څېر یو څه یې بند کړي، نو سړی به د جنسي اړیکو توان ونه لري، او ښځه به نه حیض شي او نه به امیندواره شي. که دا غوښه د مهبل په خوله کې وده وکړي، نو جماع ممکنه ده، خو امیندواري به نه رامنځته کېږي.” [۲]

ابن سینا هم د دې ناروغۍ په اړه څېړنه کړې او د هغې د درملنې لپاره یې شرایط او حل لارې ذکر کړې دي.

۳. د دوجنسه (خنثی) ستونزه:

مسلمانو طبیبانو د دوجنسه (خنثی) خلکو بېلابېل ډولونه څېړلي، تشریح کړي، او د هغوی د طبي وضعیت تحلیل یې کړی دی.

۴. د رحم بواسیر:

مسلمان طبیبان، لکه امام رازي رحمه‌الله، د رحم بواسیر ته ځانګړې پاملرنه کړې ده. هغه وايي: “دا وینه د درد او د حیض له وینې بهېدو څخه جوړیږي.” [۳]

۵. د رحم د غاړې دانه (زګیل):

ابن سینا د رحم د غاړې د دانې یا زګیل اغېزې، د بدن نورو برخو ته د هغې د خپرېدو احتمال، او د ښځو پر روغتیا یې تاثیرات څېړلي دي.

امام زهراوي د رحم د غاړې د تودوخې د درملنې یوه طریقه وړاندې کړې ده.

امام ابن سینا د رحم د چپه کېدو او رحم د لوېدلو ترمنځ توپیر کړی، او امام رازي رحمه‌الله د رحم د راوتلو موضوع تشریح کړې ده. [۴]

۶. د رحم د غیرطبیعي ترشحاتو درملنه:

مسلمانو طبیبانو د رحم څخه د راوتونکو موادو د لرې کولو لپاره ځانګړي حلونه وړاندې کړي دي.

امام زهراوي په خپل کتاب “التصریف“ کې، د رحم د غیرطبیعي ترشحاتو په اړه په تفصیل سره خبرې کړې دي. [۵]

۷. د تومورونو او رحم د سرطان درملنه:

دا یوه مهمه موضوع ده، چې امام رازي، امام زهراوي، امام ابن سینا، او مجوسي پرې څېړنې کړې دي.

ځینې خلک باور لري، چې ابن سینا لومړنی کس و، چې د رحم د پړسوب یادونه یې وکړه، یا لږترلږه، موضوع یې په جامع ډول تشریح کړه. [۶]

۸. د جنین د لرې کولو لپاره جراحي:

مسلمانو طبیبانو د مور له رحم څخه د مړ جنین د لرې کولو لپاره د جراحي ځانګړي مهارتونه کارولي دي.

که مور مړه شوې وای، نو د ماشوم د ژوندي پاتې کېدو لپاره، د هغې ګېډه به عملیات کېده، او جنین به ژوندی ایستل کېده، مخکې له دې چې مرګ ماشوم ته انتقال شي.

دا کړنې ښيي، چې مسلمان طبیبان د ماشوم د ژوند ساتنې ته ځانګړې پاملرنه کوله، حتی په کړکېچن حالتونو کې.

د امیندوارۍ له پیل څخه تر زېږون پورې د ښځو پاملرنه

مسلمانو طبیبانو د امیندوارو مېرمنو حالت، د هغوی اړتیاوې، او په رحم کې د جنین حالت ته ځانګړې پاملرنه کوله.

هغوی د امیندوارۍ لپاره مناسب شرایط هم مشخص کړي، لکه:

• د مزاج اعتدال،

• د زیات چاغښت یا ډېر وزن له لاسه ورکولو څخه ډډه کول،

• لږ تر لږه پنځلس کلن عمر،

• د عقل اعتدال درلودل،

• د نس او اړخونو مناسب تناسب،

• منظم حیض درلودل.

اسلامي طبیبانو د امیندوارۍ نښې نښانې هم معرفي کړي دي، چې عبارت دي له:

• د حیض ودرېدل،

• د غیر معمولي شیانو، لکه خاورې، خوړلو لپاره اشتها،

• د لعاب زیاتوالی،

• قی (استفراغ)،

• د معدې درد،

• ساه بندي.

د سقط مخنیوی

د مسلمانو طبیبانو لپاره د څېړنې بله مهمه مسئله د سقط مخنیوی او د امیندوارو مېرمنو ملاتړ و، ترڅو د جنین روغتیا خوندي وساتل شي.

امام رازي رحمه‌الله په دې اړه وايي:
“سقط د تشنج، صرع (مرګونی سردرد) او د خوړو د کموالي له امله رامنځته کېدای شي. همدارنګه، د رحم پراخوالی، په رحم کې د باد شتون، سرطان، یا د رحم داغونه هم د سقط عوامل کېدای شي.”

د نږدې زیږون نښې

مسلمانو طبیبانو او قابلو د زیږون د نږدې کېدو نښې نښانې مطالعه کړې دي، چې پکې لاندې موارد شامل دي:

• په معده او اړخونو دروندوالی،

• د رحم ښکته کېدل تر هغه ځایه چې قابله یې لمس کولی شي،

• د وینې بهېدو زیاتوالی او تکرار،

• د ځانګړي غړي څخه د رطوبت بهېدل،

• او ښوېدونکي وینې چې نه درېدونکې وي.

د زیږون او د هغې نښو نښانو پورې اړوند ډېر موضوعات د قابله‌ګانو په تخصص پورې اړه لري.

قابلې، چې په دې برخه کې عملي پوهه او تجربه لري، د زیږون د نږدې کېدو نښو پیژندلو او د زیږون د مرحلو اداره کولو کې مهم رول لوبولی دی. [۷]

ادامه لري…

[1] . زهراوی، ابوالقاسم خلف ابن عباس، التصریف لمن عجز عن التألیف، ص: ۱۱۳، چاپ لکنو، هندوستان.

[2] . محمودالحاج، قاسم، امراض النساء والولادة فی الطب العربی الإسلامی، ص: ۵۱، چاپ اول، موصل، دار ماشکی، عراق.

[3] . هغه منبع.

[4] . التصریف لمن عجز عن التألیف، ص: ۱۱۳.

[5].  هغه منبع.

[6] . أمراض النساء والولادة فی الطب العربی الإسلامی، ص: ۵۷.

[7] . الأمراض النسائیة والولادة فی الطب العربی والإسلامی، ص: ۶۷- ۷۰.