لیکوال: ابورائف
د علومو په وده او جوړښت کې د مسلمانانو رول (اتمه برخه)
د طب په برخه کې د امام ابوالقاسم زهراوي رول
یو بل نومیالی عالم او پوه چې د طب په برخه کې یې مهم رول لوبولی، امام ابوالقاسم زهراوي رحمه الله و. د هغه اصلي نوم «خلف بن عباس» و. هغه په پنځمه هجري پېړۍ کې ژوند کاوه او د اندلس (اوسنۍ اسپانیا) د قرطبه ښار په یوې برخې کې زېږېدلی و. د ښار هغه سیمه د “الزهراء” په نوم مشهوره وه، له همدې امله د هغه تخلص او لقب هم همدې سیمې ته منسوب شوی دی.
امام ابوالقاسم زهراوي د طبي علومو مشر او مخکښ ګڼل کېږي. هغه د خپل ژوند ډېره برخه د طب په علمي او عملي برخه کې تېره کړه او په دې برخه کې یې ډېر شهرت او محبوبیت ترلاسه کړ. هغه وتوانېد چې د شرعي او طبیعي علومو په تحقیق او مطالعې کې هم لوړې کچې ته ورسیږي.
هغه د اروپا له مسلمانانو څخه و، او هلته یې طب او دواپوهنه زده کړه. په ځوانۍ کې یې نبوغ ترلاسه کړ، له همدې امله هغه د دوا پوه او ماهر طبيب په توګه مشهور شو.
زهراوي یو له سترو مسلمان جراحانو څخه شمېرل کېږي چې له “حکیم مجریطي” (مادرید) څخه یې زده کړې کړې وې او د هغه د علومو او ثقافت لویه برخه یې ترلاسه کړه. پر اسلامي علومو او تمدن سربېره، زهراوي د طب علومو ته ځانګړې پاملرنه وکړه او په دې برخه کې ډېر شهرت یې پیدا کړ. هغه د طب په برخه کې د درې تکړه او نابغه کسانو په ډله کې شمېرل کېږي: ابوبکر رازي، ابن سینا، او ابوالقاسم زهراوي.
د هغه له ژوندلیک څخه څرګندېږي چې هغه هیڅکله له اندلس څخه بهر سفر نه دی کړی. خپل ټول ژوند یې په همدې سیمه کې تېره کړ، او دلته یې طبابت زده کړی او د همدې ځای په طبابت کې یې شهرت ترلاسه کړ.
زهراوي په اندلس کې د اموي دولت د بنسټ ایښودونکي “عبدالرحمن داخلي” د ماڼۍ په انګړ کې د طبیب په توګه دنده ترسره کړه. هغه ډېر جراحي عملیات ترسره کړل او په ډېرو عملیاتو کې یې مشري وکړه. هغه د خپل زړورتیا او نوښت له امله مشهور شو او د جراحي وسایلو په سمه او نوې توګه کارولو کې یې شهرت ترلاسه کړ.
د زهراوي نوښتونه او کشفونه
-
زهراوي لومړنی کس و چې د وینې بهېدو د مخنیوي لپاره یې رګونه او شریانونه په ورېښمو تارونو وګنډل.
-
هغه لومړنی کس و چې د تنفسي لارو خورا ستونزمنه جراحي یې ترسره کړه او په دې وتوانېد چې لوزې له منځه یوسي. دې عملیات ته په طبي اصطلاح کې «تراکستومي» ویل کېږي.
-
هغه لومړنی کس و چې په بریالیتوب سره یې د سینې سرطان درملنه وکړه.
-
د لومړي ځل لپاره، هغه د بدن د وینې د مخنیوي لپاره «داغ کول» وکارول.
-
هغه لومړنی کس و چې د ښځو له مثانې څخه د تیږو ویستلو طریقه یې د هغو له «مهبل» څخه وړاندې کړه.
-
هغه لومړنی کس و چې د داخلي زخمونو د تارونو د ایستلو طریقه یې وړاندې کړه، چې په دې کار کې یې د پېشو له کولمو څخه تار جوړ کړ. هغه په دې هم وتوانېد چې په یوه تار کې دوې ستنې وکاروي.
-
هغه لومړنی کس و چې له رحم څخه بهر د حمل په اړه څرګندونې وکړې او د زېږون پر مهال یې د مېرمنو د اوبو کڅوړه وغورځوله ترڅو زیږون آسانه کړي.
-
هغه لومړنی کس و چې د زېږون انبر، د رحم پراخولو وسیله، او د رحم ځانګړې عینکې کشف او اختراع کړې.