
لیکوال: محمد عاصم اسماعیل زهي
د ډاروین نظریه (لومړۍ برخه)
لنډیز:
یو له هغو مهمو موضوعاتو څخه چې دین او علم دواړه پرې بحثونه کوي، د لومړي انسان او د هغه د نسل د پیدایښت مسله ده. په دې اړه د دې ثابته کول چې د اسلام او علم تر منځ تضاد یا تناقض نشته، یقیناً د اسلام د ترویج په برخه کې اغېزمن رول لري.
د ځمکې پر مخ د انسان د پیدایښت، او له هغه مخکې د نباتاتو او حیواناتو د جوړېدو موضوع تل د انسانانو لپاره د پوښتنې وړ وه، او هغوی د سم ځواب په لټه کې دي. په مقدس کتاب (تورات) او قرآن کریم کې داسې نصوص او آیتونه شته چې دې پوښتنې ته ځواب وایي.
د نړۍ د خلقت په اړه، له ډېرې مودې راهیسې دوې نظریې شتون لري:
-
د ډولونو ثبات: دا نظریه وايي چې هر نوع (ډول) په خپل اصلي حالت کې جلا او ځانګړی پیدا شوی دی.
-
د ډولونو تکامل یا بدلون: دا نظریه وايي چې بېلابېل ډولونه د پخوانیو موجوداتو د تکامل په پایله کې رامنځته شوي دي.
د تکامل نظریه ډېره پخوانۍ ده. په نوي عصر کې، د بیولوژیکي علومو د پرمختګ او د ژان-بتیست لامارک (۱۸۲۹-۱۷۴۴) او چارلز داروین (۱۸۸۲-۱۸۰۹) د نظریو په څرګندېدو سره، دې موضوع ته ډېر اهمیت ورکړل شو.
داروین په دې باور و چې هیڅ حیوان په خپل اوسني شکل کې شتون نه درلود، بلکې دوی په تدریجي ډول او د نسلونو د بدلون له لارې دې شکل ته رسېدلي دي. د هغه په وینا، ټول حیوانات یو ګډ نیکه (اجداد) لري. داروین ادعا وکړه چې انسان د «یو حجروي» حیواناتو د بدلون او تکامل په پایله کې رامنځته شوی دی، او د هغه د پیدایښت پیل یې تصادف او احتمال ګڼلی دی.
په همدې منځ کې دیني عالمانو او تجربوي پوهانو د یو بل نظریات څېړلي او نیوکې یې پرې کړي دي. د ژوند او وجود د اصل پوښتنې ته ځواب په بېلابېلو دینونو، په ځانګړې توګه په اسلام کې، وړاندې شوی دی. قرآن کریم په ډېرو آیتونو کې دې پوښتنې ته ځواب ویلی دی. د اسلام له نظره، ژوند یو الهي اصل او منشأ لري، پرته له دې چې د هغه طبیعي او مادي لاملونو د سلسلې انکار وشي. له بلې خوا، ژوند درجې لري چې په پای کې د کمال او بشپړتیا پر لوري ځي.
اسلامي معارف پر فردي اړخونو او د نړۍ د ژوند ډولونو باندې ټینګار کوي. د یو ډول څخه د بل ډول جلا کېدل د الهي حکمت خلاف ګڼل کېږي. په دې سربېره، انسان په خپلو ټولو ژوندیو درجو کې، له نباتي ژوند څخه نیولې تر حیواني ژوند او بیا الهي ژوند پورې، د تکامل وړتیا په ځان کې لري، او د هغه بشپړتیا د الله تعالی په قرب کې ده.
سریزه:
د انسان خلقت د الله تعالی د عظمت، قدرت او خلاقیت یوه ستره نښه ده. د انسان وجود پخپله یو لوی کتاب دی چې رازونه او اسرار پکې ځای شوي دي. د دې کتاب په هره جمله او پاڼه کې ځانګړی علم، اسرار او رازونه شته چې خپل علم، پوهه او تخصص ته اړتیا لري.
هو، د انسان په وجود کې یو داسې پټ او له رازونو ډک نړۍ شته چې تر اوسه پورې یې ډېری اړخونه بشر ته نامعلوم دي. انسان په نړۍ کې یو عجیب مخلوق دی؛ بېشمېره اسرار او رازونه لري، او د ځمکې پر مخ د یوې ځانګړې نړۍ حیثیت لري.
په دې اړه غور کول، چې انسان له څه شي څخه پیدا شوی دی؟ د هغه دنده څه ده؟ او هغه څه مقام لري؟ دا یوازې د رب العالمین د مخلوقاتو په حیرانوونکو نښو پوهېدو ته لاره هواروي، بلکې د انسان په مقام کې د بیدارۍ، یادونې او د انساني شخصیت په پیاوړتیا کې مرسته کوي.
انسان، دا حیرانوونکی مخلوق، څومره عجیب دی! هغه اړخونه چې تر اوسه د بشر لپاره نامعلوم دي، لاهم د کشف او پوهېدو لپاره پاتې دي. انسان هغه موجود دی چې نړۍ، سمندرونه او ځمکې یې فتح کړي دي. په خپل چټک علمي پرمختګ سره، په ډېر لنډ وخت کې د نړۍ پېښې او معلومات ترلاسه کوي، ډېر شیان کشفوي او اختراع کوي، او لا هم د پرمختګ په لور روان دی.
د لوی او ځواکمن خالق د قدرت څرګندونه
ایا د لوی او ځواکمن خدای له قدرت پرته بل کوم ځواک کولی شي چې له خاورې څخه یو داسې انسان پیدا کړي، چې له رڼا او ښکلا ډک وي او د تمدن جوړولو وړتیا ولري؟
«الَّذِى أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ»: «هغه ذات چې هر څه یې په غوره ډول خلق کړي دي.»
«لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ»: «بېشکه موږ انسان د ښکلي جوړښت په غوره شکل پیدا کړی دی.»
هیڅ ځواک پرته له خدای تعالی نشي کولی چې له تورې خاورې څخه انسان پیدا کړي، هغه ته د عقل، استعداد او هوښیارتیا ورکولو وړتیا ورکړي، ترڅو نړۍ فتح کړي او د هغې چارې سمبال کړي.
«وَعَلَّمَ آدَمَ الأسْمَاء كُلَّهَا»: «او آدم ته یې د ټولو شیانو نومونه (د هغوی ځانګړتیاوې او اسرار) ور زده کړل.»
«هُوَ اللهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ»: «هغه الله دی، چې خالق، جوړونکی او شکل ورکونکی دی.»
د قرآن له نظره، خدای تعالی انسان له خاورو او اوبو پیدا کړی دی او خپل روح یې په هغه کې پو کړ. خدای تعالی د انسان پر اوږو د بندګۍ، د ځمکې آبادولو، امانتدارۍ او نورو مسؤلیتونو دروند بار اېښی دی. په پای کې، انسان به خپل رب ته وروګرځي.
دا د هغو کسانو لپاره د فطرت بلنه ده، چې غواړي پوه شي د دوی او شاوخوا نړۍ خالق یو لوی او ځواکمن ذات دی.
«يَا أَيُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحاً فَمُلَاقِيهِ»: «ای انسانه! ته په پرلهپسې هلو ځلو او زحمتونو سره د خپل رب په لور روان یې، او په پای کې به له هغه سره ملاقات وکړې.»
د انسان د پیدایښت پېچلتیا
د انسان د پیدایښت او پېژندلو مسله له هغو مهمو موضوعاتو څخه ده، چې د دقیق فکر، څېړنې او مطالعې اړتیا لري. انسان د مادي، معنوي او روحي اړخونو یوه ټولګه ده، او د هر اړخ په اړه څېړنه ډېر وخت او ژور فکر ته اړتیا لري.
د تاریخ په اوږدو کې، د انسان د پیدایښت په اړه بېلابېل نظریات وړاندې شوي دي. د پوهانو یوه ډله د ژوندیو موجوداتو خپلواکي او له یو ډول څخه د بل ډول نه پیدا کېدل مني، خو بله ډله بیا د ډولونو د تکامل نظریه وړاندې کوي.
د ډاروین د تکامل نظریه
د ډولونو د تکامل نظریه، چې د چارلز داروین (۱۸۸۲-۱۸۰۹) په نوم شهرت لري، په دې باور ده چې ژوندیو موجوداتو په تدریجي ډول تکامل کړی دی. د دې نظریې له مخې، انسان د شامپانزې په څېر د یوه ګډ نیکه (اجداد) څخه رامنځته شوی دی.
داروین ادعا وکړه، چې د ژوندیو موجوداتو د تکامل بهیر له یو حجروې موجوداتو څخه پیل شوی دی، او د دې بهیر وروستی او پرمختللی موجود انسان دی.
د تکامل نظریې پایښت
د داروین نظریه د علم په ډګر کې یو جنجالي موضوع وه، خو لا هم د یوې فرضیې په کچه پاتې ده. علمي پرمختګونو د دې نظریې نیمګړتیاوې څرګندې کړې دي، او ډېری اسلامي عالمانو او مفسرینو د هغې پر ضد علمي دلایل وړاندې کړي دي. د قرآن کریم لارښوونې د انسان د پیدایښت د اصل په اړه روښانه او د ایمان سرچینه دي.
پایله
قرآن کریم د انسان د پیدایښت، ماهیت او دنده په اړه واضح او بشپړ لارښوونې وړاندې کوي. د دې آسماني کتاب څېړنه د علم او پوهې د ټولو برخو لپاره د پیاوړې بنسټ په توګه کار کولی شي. هغه څوک چې د قرآن لارښوونې مني او پرې عمل کوي، هېڅکله به ګمراه نشي.
ادامه لري…