بې له شکه مور د الله تعالی له هغو قیمتي او سترو نعمتونو څخه ده چې انسانانو ته ورکړل شوې ده. مور د هر کور او کورنۍ تر ټولو مهمه ستنه ده، چې شتون یې د کورنۍ جوړښت څرګندوي. اسلام، د یو مهم حقوقي نظام په توګه، د مور بې ساري رول او کرامت ته ځانګړې پاملرنه کړې ده. د اسلام په مبارک دین او زموږ د مسلمانانو په سپېڅلي کتاب کې د مور درناوی او ارزښت له هغه مقام څخه زیات دی چې په نورو دینونو کې دې لوړې مرتبې ته ورکړل شوی دی.
د اسلام د سپېڅلي دین له خوا د میندو لپاره ټاکل شوي حقوق تر نورو او حتی تر پلرونو هم لوړ دي؛ ځکه مور د انسان روزونکې او ښوونکې ده (په مادي او معنوي اړخونو کې انسان جوړونکې) او په حقیقت کې د ټولنې پالونکې ده. هغه څوک ده چې فرد او ټولنه د ریښتینې خوښۍ او نېکمرغۍ یا بدبختۍ او ناکامۍ لوري ته لارښوونه کوي.
د اسلام سپېڅلی دین د مور د رول په اړه ځانګړی لیدلوری لري او د دې ځمکنۍ پرښتې درناوی او د حقونو پوره کول واجب ګڼي. د اسلام له نظره، لکه څنګه چې ماشومان پر مور او پلار حقونه لري، همدارنګه مور او پلار هم پر خپلو اولادونو حقونه لري. په دې منځ کې هغه حقوق چې د اسلام سپېڅلي دین د میندو لپاره تعریف کړي دي، له هغو حقونو څخه چې نورو ته ورکړل شوي دي، ډېر لوړ دي؛ ځکه مور د کور او ټولنې د ښوونې او روزنې معماره ده.
مور د انسان روزونکې ده او په حقیقت کې د ټولنې پالونکې ده. هغه څوک ده چې د ماشومتوب له وخته د انسان د شخصیت د جوړښت په جوړولو سره ټولنې ته خوښي او نېکمرغي وربښي.
د لویدیځ او اسلام پرتله
لکه څنګه چې تاسو پوهیږئ، لویدیځې نړۍ، په خپل ټول پرمختګ او ټیکنالوژۍ سره، د مور او پلار لپاره هېڅ فضیلت او حق نه دی په پام کې نیولی. په لویدیځو قوانینو کې مور یوازې د هغه څیز په توګه ګڼل شوې چې کله یې کارول پای ته ورسيږي، نور هېڅ حق او ارزښت نه لري.
په لویدیځ کې وروستی ارزښت چې مور او پلار ته ورکول کېږي، دا دی چې هر کال د میندو لپاره یوه ورځ ځانګړې شوې ده چې د “مور ورځ“ بلل کېږي. په هغه ورځ، اولادونه خپلو میندو ته ډالۍ ورکوي او د مینې او مهربانۍ څرګندونه کوي. دا د دوی وروستی اقدام ګڼل کېږي. ایا دا عمل د مور او پلار د حقوقو د درناوي په معنا دی؟
په اسلام کې د مور مقام
په اسلام کې خبره بل ډول ده. د اسلام دین د مور او پلار اهمیت د قرآن کریم او احادیثو له لارې روښانه کړی دی. حتی اسلام موږ د مور او پلار له نافرمانۍ څخه منع کوي او دا یې یوه لویه ګناه ګڼلې ده. د مور او پلار نافرماني د خدای په نزد له شرک سره نږدې ګڼل شوې ده.
د قرآن کریم څرګندونې
د دې مسئلې د تایید لپاره، یوازې همدا آیت کافي دی، چې الله تعالی فرمایي: «فلا تقل لهما اف ولا تنهرهما»؛ (مور او پلار ته د «اف» کلمه مه وایئ چې دوی به خپه شي او دوی ته لږ څه هم زیان مه رسوئ.)
په دې آیت کې، الله تعالی د “اف” کلمه، یا هره کلمه چې د مور او پلار د خپګان او ځورېدو سبب کېږي، ناسمه ګڼلې ده. اوس تاسو فکر وکړئ چې د دې څخه سختې او ناوړه کلمې کارول به څنګه وي!
د مور او پلار حقوق د الله تعالی عهد دی
د مور او پلار د حقوقو درناوی د هغو عهدونو څخه دی چې الله تعالی له انسانانو سره کړي دي. الله تعالی فرمایي: «واذ اخذنا میثاق بنی اسرائیل لا تعبدون الا الله و بالوالدین احسانا»؛ (او هغه وخت یاد کړئ چې موږ له بني اسرائیلو څخه دا وعده واخیسته چې له الله پرته د هیچا عبادت مه کوئ او له مور او پلار سره نیکي وکړئ.)
د احادیثو سپارښتنې
په دې اړه ډېر احادیث راغلي دي. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي: «الکبائر: الاشراک بالله و عقوق الوالدین و قتل النفس والیمین الغموس»؛ (لوی ګناهونه عبارت دي له: له الله سره شریک نیول، د مور او پلار نافرماني، په ناحقه د خلکو وژل، او د دروغو قسم خوړل.)
By محمد فاتح