علامه سید ابو الحسن ندوي رحمه الله (اته ویشتمه برخه)
ځواک او انقلاب د افغان ملت په وینه او پوستکي کې ریښې لري!
دکابلپوهنتونکې وینا
الحمدلله والصلاة والسلام علی رسول الله، اما بعد:
د سعودي عربستان محترم سفیر، د پوهنتون محترم رئیس، د پوهنځیو رئیسانو، د پوهنتون استاذانو او محصلینو وروڼو، کله چې د دغو ځلانده څېرو او د دغو شریفو او سپیڅلو خلکو په وړاندې ودریږم، د زړه له کومې د خوښۍ او نېکمرغۍ احساس کوم. زه نشم کولی دا خوښي بیان کړم چې ماته راکړل شوې ده، پرته له دې چې ووایم چې زه د هغه هیواد څخه لیدنه کوم چې په اړه یې ما ډیر څه اوریدلي او لوستلي و. لکه څنګه چې ما په نورو غونډو کې ویلي دي، کولی شم ووایم: ما د افغانستان له تاریخ سره ژوند کړی، ما خپل ژوند د دې هیواد په بریاوو او جګړو، د سترو شخصیتونو، فاتحو مشرانو، نیکونو، د علم او روڼ اندو په ژوندلیکونو کې تیر کړی دی. له همدې امله، د خوښۍ او نېکمرغۍ دا احساس ډیر عجيب نه دې. تر ټولو مهمه دا چې زه د یو مسلمان په توګه د خوښۍ احساس کوم کله چې زه له خپلو دیني او مسلمانو وروڼو سره لیده کاته کوم چې له موږ څخه په لرې واټن کې ژوند کوي. زه له دې کتنو او غونډو ډیر خوشحاله یم او داچې په دې غونډه کې ونازولم او اوس زه په دې مقام کې ولاړ یم او خبرې کوم، زه ستاسو څخه مننه کوم؛ وروڼو!
تاسو ټول په ځانګړې توګه هغه خلک چې د ادب او تاریخ په زده کړه او تدریس بوخت دي، په دې ښه پوهېږي چې افغان ولس له لرغونې زمانې راهیسې د عزت خاوند دې او په سلګونو او زرګونو کاله یې په خپلواکۍ او عزت ژوند کړی او له ډېر پخوا راهیسې خدای تعالی دوی ته ځانګړتیاوې، ډالۍ او ارزښتناکه صفات ورکړي دي.
زه له ځانه پوښتنه کوم او ویاړم چې د تاریخ زده کړې ته مې مخه کړې او په مسلکي ډول مې تعقیب کړی دې. تاریخ زما غوره شوې موضوع ده او زه ورسره ډیره علاقه لرم. خو ولې دا ملت د پېړیو او پېړیو راهیسې له نړۍ څخه جلا دی؟ ولې د نړۍ له پېښو او د ښو او بدو، خیر او شر، جنګونو او فتوحاتو، ظلم او استبداد په اړه بې تفاوته دې؟ ولې دا زړور او مېړنی ملت چې د رهبرۍ او قوماندې وړتيا لري او د هوښيارۍ او ځیرکتیا څخه ډک دې او د جذبې ځواک لري، له څو پېړيو را په دې خوا په خپل ځان بوخت او له نړۍ سره په کړاوونو کې پاتې دی؟ ايا غرونه د دې ملت او نړۍ تر منځ خنډ دي؟ نه وروڼو! تاریخ دا مني چې لوړ غرونه هیڅکله د مجاهدینو او فاتحینو مخه نه شي نیولی. دا غرونه نشي کولی لاره بنده کړي. تاسو ټول پوهېږئ چې سختې او صعب العبوره لارې دي چې انسان په کې مغشوش او حیرانېږي. هغه سړکونه چې افغانستان له پاکستان او هند څخه جلا کوي. د سلطان محمود غزنوي، سلطان شهاب الدین غوري او احمدشاه ابدالي په څیر د فاتحانو په واسطه د دې ملت د رهبرۍ او قوماندې په وخت کې دا د تیریدلو وړ و او د اسلام تر حده پورې د هغې له لارې تیر شو. ایا دا ملت په زنځيرونو تړلی او اخته دی؟ نه! هېڅکله داسې نه ده؛ ځکه له دې ملت څخه ډېر ځله زړورتیا او مېړانه تجربه شوې ده.
خو د افغانانو د دې جمودۍ او پڅتوب لامل دا دې چې دوی د حاصلخیزې شنو ځمکو، کرنې، مالدارۍ، څلورو پایو او نورو محدودو اسانتیاوو څخه راضي دي او موږ باید له تاسو څخه د دې قناعت لامل وپوښتو. ولې موږ په تاریخ کې اورو چې کله اسلام دغو سیمو ته داخل شو، دا ملت چې کلونه کلونه په ژور خوب کې پروت وو، سمدستي په هوش کې راغی او په یوه قوي ارادې سره پاڅېد ، په یو پیاوړي، زړور، هوښیار او د لرې نظر خاوند ملت تبدیل شول. کله چې دا ملت رامنځ ته شو، دا د یو پټ راز او خزانې په څیر و چې اوس کشف شوی.
ایا د دوی په بدن کې بریښنایی جریان خپور شوی یا دوی یې د جادو په څنډه بدل کړي؟ په حقیقت کې دا یو ډیر اغیزناک بدلون و چې یو ستړی، مطمئن، ګوښه، آرام او مړ ملت یې په یوه ویرونکي، بریالي او سرلوړي ملت بدل کړ. آیا تر دې مخکې کومه ډبره وه چې د دې فیاض سیند د جریان مخه یې نیولې وه؟ د دې معما یوازینۍ کلیدي دا ده چې خدای تعالی دې سپیڅلي ملت ته په دریو اصلي لاملونو کې برکت ورکړی چې د اسلام له لارې ورته رسیدلی.
لوړ رسالت او موخې یې؛
د انسانیت پراخه لید، د شیانو حقیقت او بهرنۍ نړۍ؛
د خدای په مرسته او رضایت خالص باور، د عملونو او هڅو پایله.
دا هغه درې لاملونه دي چې هر ملت ته یو نوی شخصیت وربښي او بل ملت ته یې نوی ژوند ورکوي، تر څو په خپله رایه سره نوی تاریخ جوړ کړي او په خپل پټ ځواک او استعداد سره نړۍ روښانه کړي. دې خلکو ماموریت نه درلود او د خپلو ځمکو په شاوخوا کې د څارویو په پالنه بوخت وو او یو له بل سره یې کینه کوله. لکه څنګه چې عرب شاعر وايي:
و احیانا علی بکر اخینا اذا ما لم نجد الا اخانا
يعنې کله چې به مو بل څوک پيدا نه کړ نو له خپلو وروڼو (بني بکر) سره به مو جګړه کوله.
د جګړه غوښتنې طبیعت له دین، اخلاقو او معنویت څخه د جلاوالي او فاصلې پایله ده. د جاهليت په زمانه کې د عربو قومونه په همدې ډول په داخلي جګړو بوخت وو، يوې قبيلې له بلې قبيلې سره جنګونه کول، قبيلې به يې يو له بل سره سيالي کوله او يوې قبيلې له بلې قبيلې سره سیالي کوله په همدې ډول افغان ولس د خپل جنګي طبیعت او د جګړې د تندې د ماتولو لپاره هیڅ نه شي موندلی او له کورنیو جګړو پرته یې هیڅ داسې مشعل نه درلود چې د دوی ارمانونه پوره کړي. د څارویو د څرولو لپاره د ښه ځای د ترلاسه کولو لپاره جګړه او د انفرادي او قبیلوي غرور او تکبر له امله ډیری شخړې وشوې ډېر ځله داسې هم شوي چې د بې بنسټه دروغو او خیالي توهینونو له امله په ګډه د کمپاین میدان ته تللي دي.
د عربي شاعر خبره رښتیا ده چې وایي:
النار تکل نفسها ان لم تجد ما تأکله ماکل
یعني که اور د سوځولو لپاره بل څه ونه موندي، خپل ځان په اور سوځوي.
کله چې اسلام د ظهور په ډګر کې قدم وواهه، عربان د رسالت خاوندان شول؛ په همدې ډول افغان ولس خپل رسالت سرته ورساوه، هغوی یوازې د ځان لپاره ژوند کاوه؛ خو دوی د لوی خدای په دې خبره پوه شول چې فرمايي :« کنتم خیر امة اخرجت للناس تأمرون بالمعروف او تنهون عن المنکر و تؤمنون بالله»؛ ژباړه: تاسو هغه غوره امت یاست چې [د بشري ټولنې د اصلاح لپاره] راڅرګند شوی یاست، تاسو په ښه او مطلوب کار امر کوئ او له بدو او ناوړه کارونو څخه منع کوئ او د[ تحقیق، علم، صداقت او اخلاص له مخې په خدای ایمان راوړۍ.
دا خلک په دې ښه و پوهېدل چې نه بې ګټې پيدا شوي دي او د زيان رسوونکو واښو په څېر دي؛ بلکه، د هغوی جوړول او خلقت د موخو او مقاصدو پر بنسټ دي.
د دوی ایمان راوړل د یو هدف او رسالت د ترلاسه کولو لپاره دې؛ ځکه هغوی هغه امت دی چې د ټولو د ګټو لپاره وتلی او په خپله یې وده نه ده کړې چې د خپلو جنګي غرایزو او قهرجن طبیعت اشباع وکړي، لوټمارۍ وکړي، وجنګیږي او وینې توی کړي. د دې امت عقیده دا ده چې دوی د مبارزې لپاره وتلي او په پایله کې هیڅ فتنه پاتې نه شي او دین یوازې د خدای لپاره وي.
دوی د دې لپاره چې خلک له تیارو څخه خلاص کړي او رڼا ته یې بوځي، د بندګانو په وړاندې د تندي لګولو څخه یې وژغوري او د واحد خالق لوري ته یې پام واړوي. دوی د دنیا له سختیو څخه د خلاصون په لټه کې دي او هڅه کوي چې د دنیا او آخرت رزق ته ورسیږي او د مختلفو دینونو له ظلم څخه د اسلام د عدالت لوري ته لار هواره کړي.
