لیکواله: ام عایشه
مرجئه (نهه ویشتمه برخه)
د معاصر ارجا د درملنې اسباب
په دې مسايلو کې د شبهاتو ردول او په دلايلو سره يې باطل کول د دښمنانو له دروغجنو چالونو، د منافقينو له تحريفونو او د جاهلانو له تعبيرونو څخه د امت د ژغورلو لپاره.
پکار ده چې دعوتي او تربیتي خطاب باید یو متوازن خطاب وي، یعني باید د هیلي او ډار ترمنځ توازن په پام کې ونیول شي. ځکه چې د الله تعالی له غضب څخه غافل کېدل خلک د خدای په وړاندې د ګناه کولو جرئت ته اړوي، چې عبارت دي د شريعت په احکامو کې ارجا او سپکلیدنه. همدارنګه پکار ده چې د شرعي ایمان حقیقي اړخونو ته چې زړه، ژبه او اندامونه دي، توازن رامنځته شي.
په دین کې مبالغه او افراط او په تکفیر کې تلوار: ځکه چې د ارجا په ظهور کې یو له خورا مهم لاملونو څخه د ناسم عکس العمل له لارې د افراط سره مقابله ده. لکه څنګه چې يادونه وشوه، د شريعت د نصوص په مراعاتولو سره، د سلف صالحينو او د معتبر علماوو د فهم له مخې د «غلوّ» درملنه ممکنه ده.
سرچینې:
- قرآن کریم.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، أبوعبدالله، صحیح بخاری، بیروت، ۱۹۸۷م.
- نیشابوری، مسلم بن حجاج قشیری، صحیح مسلم، ۲۰۰۶، دار طیبة، بیروت.
- ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ۱۴۰۳ق، بیروت – دارالفکر.
- شیبانی، ابوبکر بن ابی عاصم، ابن أبي عاصم في السنة، چاپ اول: ۱۴۰۰، ناشر: المکتب الاسلامی – بیروت.
- عبدالله بن محمد بن عبدالعزیز، آراء المرجئة في مصنفات شیخ الإسلام ابن تیمیة، چاپ اول: ۱۴۳۸ه. (۲۰۰۷م)، دار التوحید، ریاض.
- السویح، صالح بن محمد، الفروق بین عقیدة السلف و عقیدة المرجئة في الإیمان، چاپ اول: ۲۰۱۸م، مدار الوطن، ریاض.
- السند،عبدالله بن محمد، موقف علماء الدعوة من المرجئة، بیتا. بینا.
- قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، جلد ۴، جزء ۸، ۱۳۶۴ه.ش، انتشارات: ناصر خسرو.
- فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت لبنان، ۱۹۹۵م.
- ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، جلد: ۸، ۱۴۰۹ق، ناشر: موسسه دارالهجرة.
- الازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، جلد: ۱۵، ۲۰۰۱م، دار التراث الاحیاء العربی.
- جمال الدین، أبوالفضل، محمد بن مکرم مصری، لسان العرب، دارالفکر، بیروت – لبنان.
- العقل، ناصر بن عبدالکریم، القدریه والمرجئه، ۱۴۱۸ه.
- شریف یحیی امین، معجم الفرق الإسلامیة، دار الاضواء، چاپ اول، بیروت، ۱۹۸۶م.
- الأشعري، سعد بن عبدالله، المقالات والفرق، ۱۳۶۰ه.
- شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، ملل ونحل، ۱۳۷۸ه. (۱۹۶۹م)، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان.
- صائب، عبدالحمید، المذاهب والفرق فی الاسلام النشأة والمعالم، ص: ۸۰، چاپ: ۱۴۲۵ق.
- بغدادی، عبدالقاهر بن طاهر، الفرق بین الفرق، قاهره، بیتا.
- اشعری، أبوالحسن، علی بن اسماعیل، الابانة عن أصول الدیانة، دارالانصار، القاهره – الطبعة الاولی: ۱۳۹۷.
- عواجی، غالب بن علی، فرق معاصره تنتسب الی الاسلام و بیان موقف الاسلام منها، ۱۴۲۲ق.
- صابری، حسین، ۱۳۹۳ش، تاریخ فرق اسلامی، تهران.
- مشکور، محمد جواد، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلامی، ۱۳۷۲ش، تهران، انتشارات اشراقی.
- اسفراینی، شاهپور بن طاهر، التبصیر فی الدین، تحقیق محمد زاهد کوثری، مصر، ۱۹۵۵م.
- اشعری، ابی الحسن علی بن اسماعیل، مقالات اسلامیین واختلاف المصلین، بیروت المکتبة العصریة، ۱۹۹۰م.
- وهبی، سلیمان، جلوه‌های از زندگانی امام ابوحنیفه رحم‌هالله، چاپ اول: ۱۳۸۲، تهران، نشر احسان.
- ابوزهره، محمد، ابوحنیفه حیاته و عصره، جلد: ۵، قاهره، دارالفکر العربی، ۱۹۹۱م.
- ابوسعد، محمد، الخوارج فی میزان الفکر الاسلامی، ۱۹۹۸م، بینا، قاهره، مصر.
- جیلانی، عبدالقادر، الغنیة لطالبی طریق الحق، ۱۴۱۶ه.
- ابن حجر هیتمی، احمد بن محمد، مناقب امام اعظم، ایران- تربت جام، انتشارات احمد جام، ۱۳۷۷ه.ش.
- شرباصی، احمد، تحلیل زندگانی و بررسی مذاهب فقهی چهار امام اهل سنت، چاپ اول: ۱۳۸۹، انتشارات کردستان، سنندج.
- سپهری، فریدون، پژوهشی دربارۀ امامان اهل سنت، انتشارات توکلی، ۱۳۸۴.
- ذهبی، احمد بن علی، لسان المیزان، دارالفکر، بیروت لبنان، ۱۴۰۷ه.ق.
- سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل والنحل، جلد: ۳، ۱۴۱۴ق.
- مقدسی، أبوعبدالله محمد بن احمد، ۱۴۱۱ه.ق، أحسن التقاسیم فی المعرفة الاقالیم، قاهره، مکتبه مدبولی، الطبعة الثالثة.
- عطوان، حسین، مرجئه و جهمیه در خراسان عصر اموی، ترجمه: حمیدرضا آژیر، سال: ۱۳۸۰ه.ش، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی
- الآجری، محمد بن حسین، الشریعة، ۱۹۹۷م، ناشر: دارالوطن.
- نیشابوری ، فضل بن شاذان، الایضاح، تحقیق و کتاب الحدیث القدم له، جلال الدین حسینی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۶۳.
- ایوب، سعید، ۱۴۱۲ ه.ق، الانحرافات الکبری، بیروت، دارالهادی.
- منزوی، علی نقی، ۱۳۵۴ه.ش، «مرجیان که بودند و چه گفتند؟»، شماره:5.
- طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، ۱۳۸۷، تاریخ الامم والملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت – دارالتراث.
- مسجد جامعی، محمد، ۱۳۶۹، زمینه‌های تفکر سیاسی در اسلام در قلمرو تشیع و تسنن، تهران، الهدی.
- فلوتن، فان، ۱۳۲۵، تاریخ شیعه و علل سقوط بنی امیه، ترجمه: سید مرتضی حائری هاشمی، تهران – اقبال.
- نعمانی، شبلی، تاریخ علم کلام، ترجمه سید تقی فخر داعی گیلانی، ۱۳۸۶ ش، تهران – اساطیر.
- ابراهیم حسن، تاریخ سیاسی اسلام، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات جاویدان، ۱۳۶۲ ش.
- گودرزی، پروین، «مرجئه» مجلۀ تاریخ اسلام سال هشتم، پاییز 1386 هجری شمسی، شماره مسلسل: 31..
- موسوی، سید مهدی علی زاده، سلفیگری و و‌هابیت جلد: ۲، مبانی اعتقادی، قم- آوای منجی، چاپ اول: ۱۳۹۱.
- النصر، عنتر سیف، الأصول العقیدیة عند المرجئة وعلاقتها بالأخلاق، بیتا.
- غزالی، ابوحامد، محمد، احیاء العلوم الدین، جلد: ۱، دارالقلم، بیروت، بیتا.
- الراجحی، عبدالعزیز بن عبدالله، أسئلة و أجوبة فی الایمان والکفر، ناشر: دار الاثریة، ۱۴۳۹.
- تفتازانی، سعدالدین، شرح العقائد النفسیة، چاپ اول: ۱۳۹۴، ناشر: شیخ الاسلام احمد جام.
- دمشقی، صدرالدین أبوالحسن علی بن علاءالدین صالحی، (۷۹۲ه) شرح عقیده طحاویه، چاپ اول: ۱۳۹۷ه.
- العتیبی، دکتر سعد، پدیدۀ ارجاء و سرایت مفاهیم آن به واقع معاصر، بیتا، مرکز مطالعات اسلامی بینش.
- مسعود، محمد طاهر، عقاید اهل سنت و جماعت، چاپ اول: ۱۳۹۳، نشر: پیام اندیشه، زاهدان.
- . مهرجردی، شهاب الدین وحیدی، تفکر تاریخی ارجاء و مرجئه در بوتۀ نقد، فصلنامۀ علمی و پژوهشی تاریخ، سال هفتم، شماره: ۲۴.
- حسینی، محمدرضا، «بررسی و نقد ایمان از دیدگاه مرجئه»، فلسفۀ دین، دورۀ ۱۱، شماره: ۴، زمستان ۱۳۹۳.
- دکتر مجد مکی، مجموعه‌ای کامل از عقاید اهل سنت، چاپ اول: ۱۳۹۴، تربت جام انتشارات خواجه عبدالله انصاری.
- طبرانی، سلیمان بن أحمد، المعجم الکبیر للطبرانی، ج ۱۴، چاپ اول ۱۳۹۸ق، قاهره.
- النظیر، نظیرمحمد، المنزلة بین المنزلتین عندالقاضی عبدالجبار ورد أهل السنة علیه، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بکفر الشیخ، العدد الثالث، المجلد الأول، ۲۰۱۹م.
- طیب، سید عبدالحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۸ه، انتشارات اسلام، تهران.
- زامل و عبدالرحیم، مجید ماجد منعم، المرجئة نشأتها و معتقداتها، جامعة البصره – کلیة الاداب، بیتا.
- النسفی، عبدالله بن أحمد، شرح العمدة في عقیدة أهل السنة والجماعة المسمی بالاعتماد فی الاعتقاد، تحقیق: عبدالله محمد عبدالله إسماعیل، ۱۴۳۲.
- رازی، محمد بن عمر، الشفاعة العظمی في یوم القیامة، تحقیق: حجازی، احمد السقا، ۱۴۰۹.
- إیجی، عضدالدین، شرح المواقف، تحقیق: عبدالرحمن عمیرة، ۱۴۱۷،
- طحاوی، أحمد بن محمد: عقیدۀ طحاوی. مترجم: سعدی محمودی، ۱۳۹۹.
- دمشقی، علی بن محمد: شرح العقیدة الطحاویه، تحقیق: بشیر محمد عیون، ۱۴۰۸.
- حمادی، خدیجة، منهج الإمام فخرالدین بین الأشاعرة والمعتزلة، ۱۴۳۳.
- غلیفی، عبدالله بن محمد، مجمل أقوال السلف وکبار العلماء في ذم المرجئة والتحذیر من الارجاء، ۱۴۳۱ه.
- مقدسی، أبوعبدالله، محمد بن احمد، (۱۴۱۱) أحسن التقاسیم في المعرفة الاقالیم، قاهره، مکتبة مدبولی، الطبعة الثالثة.
- العبده محمد، عبدالحلیم طارق، المعتزلة بین القدیم والحدیث، ۱۴۰۸.
- نوبختی، أبومحمد، حسن بن موسی، فرق الشیعه، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ تهران، ۱۳۷۵.
- میان محمد شریف، تاریخ فلسفه در اسلام، ۱۳۶۲ش، ایران – تهران.
- رسول، جعفریان، ۱۳۷۱، مرجئۀ تاریخ و اندیشه، خرم – قم.
- دمیجی، عبدالله بن عمر، الإمامة العظمی عند أهل السنة والجماعة، ۱۴۰۳ه.ق.
- ابن حجر عسقلانی، أحمد بن علی: فتح الباری شرح صحیح البخاری، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی، ۱۳۷۹.
- امین مصری، احمد، ضحی الاسلام، چاپ دهم بیروت، دارالکتاب العربی، بیتا.
- ابن سعد، طبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، جلد: ۷، تهران، نشر نو، ۱۳۶۵.
- رسول جعفریان، مرجئه، قم – خرم، ۱۳۷۱.
- رضا، رضازاده لنگرودی، برخورد اندیشه‌های سیاسی در اسلام، پژوهشی دربارۀ مرجئه، بیجا، ۱۳۶۳.
- فصلنامۀ علم، تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی،
- المرجئه عقیدتهم وموقف السلف منهم، موقع: اسلام ویب، تاریخ النشر: ۲۰۰۴/۷/۲۹.
- الحوالی، سفر بن عبدالرحمن، ظاهرة الإرجاء فی الفکر الإسلامی، ۱۴۲۰ه.ق.