لیکوال: م. فراهي توجګي
د عامه افکارو په جوړولو کې د رسنیو رول (نهه ویشتمه برخه)
د بحران (کړکیچ) رامنځته کول او د هغه له منځه وړل د رسنیو له دندو څخه دي چې د نویو وسایلو او اهرمونو په مرسته ترسره کیږي. د بحراني شرایطو په جوړولو کې د ستراتیژیو په کارولو سره، رسنۍ کولی شي په پراخه کچه په نوي سیاسي، ټولنیزو او کلتوري پرمختګونو کې رول ولوبوي او عامه افکارو ته بڼه ورکړي؛ ځکه چې د رسنیو امپراتورانو د معلوماتو د انقلاب په رڼا کې د ځانګړو معلوماتو، خبرونو، باورونو او رسنیو کارټلونو د انتخاب او ویش له لارې یو ډول معلوماتي استبداد رامینځته کړی. د وسیلو، تیکنالوژۍ او لیورونو په کارولو او تکیې سره، د نړۍ عامه افکار ځان ته جذبوي او د ځینو سیاسي سیسټمونو، کلتورونو، توکمونو یا د دیني سیالو مسخ شوي انځورونه وړاندې کوي.
دا ډول رسنۍ د عامه افکارو، تمایلاتو، نظرونو او چلندونو د لارښوونې لپاره اضافي هڅې کوي؛ په دې ډول چې ځینو لکه: «آلوین تافلر» او «هایدي توفلر» د یوې نړیوالې کلتوري او معلوماتي جګړې په توګه تعبیر کړي او د نړۍ په ډګر کې د معلوماتو رول مني.
د رسنیو یوه تر ټولو مهمه دنده او شاید لومړنۍ دنده، که راډیو او ټلویزیون وي یا مطبوعات او خپرونې، د خلکو د افکارو روښانول او د ټولنې د مسایلو په اړه د خلکو د معلوماتو او پوهې د کچې لوړول دي. هغه دنده چې د خلکو له صداقت او خیرخواهۍ پرته نه شي پلي کیدی.
د عامه افکارو تعریف
عامه افکار د خلکو یا د یوه ټولنیز واحد(لکه: ډله، جمعیت، ټولنه او… .) د ذهنونو تمایلات او قضاوتونه دي، یوه جریان، شخص، پیښې یا حکومت په لور. د عامه افکارو محتوا په دین، مذهب، دود، عاداتو، دودونو، حقوقو او اخلاقو کې رېښه لري او په ډله ایزو شرایطو کې جوړیږي.
د عامه افکارو تاریخ
په پخوا وختونو کې چې ډله ييزې رسنۍ نه وې راڅرګندې شوې، د خلکو افکار که د يوه محور په شاوخوا کې ګرځېدل او يو بل سره يو ځای کېدل، د خولې له لارې خپرېدل او د يوې پېښې د خبر خپرېدو ته مياشتې وخت نيول کېده. په نتیجه کې، هغه په اتوماتيک ډول خپل اغیزمنتوب له لاسه ورکوی. د دې پر ځای چې خپل په مسیر کې حجم او شکل ترلاسه کړي، لا له منځه تلی. دا ځکه چې عامه افکار د تړلو چاپېریالونو لکه کلی، بازار، ګاونډ او پوړونو پرته چې په چټکۍ سره ترسره کیدی، بل ځای ن برقرار کیدی. په بل عبارت، عامه افکار سفر نه کاوه؛ ځکه د سفر په جریان کې کمزوری کیدی او خپل ځواک یې له لاسه ورکاوه او مړ کیدی. بیا خلک اړ کېدل چې خپل کورونه پریږدي او د خپلو ملګرو او آشنایانو سره اړیکه ونیسي او د لارې په اوږدو کې د څو ورځو دمخه د پیښو څخه خبر شي چې خبر یې دوی ته رسیدلی و.
د عامه افکارو مفکورې په ورته وخت کې د حکومتونو د جوړولو او د مختلفو نړیوالو سیاسي او کلتوري اړیکو د رامینځته کولو په وخت کې یو منظم شکل واخیست. د عامه افکارو مفکورې ته جدي پاملرنه د افلاطون او ارسطو په وخت کې ده. ډېر وخت وروسته ځينو ليکوالانو په خپلو ليکنو کې دغه پديده ياده کړه؛ د بېلګې په توګه: “جان سالزبوري” په ۱۱۵۹ کال کې د خلکو رایه (عمومي افکار) یې د پارلمان او حکومت د ملاتړ په توګه ګڼله.
د چاپ صنعت، مطبوعاتو او ډله ایزو رسنیو راڅرګندېدل د دې لامل شول چې د لوستونکو او لیدونکو شمیر زیات شي او له دې وخت څخه د عامه افکارو د واکمنۍ هڅې ګړندۍ شوې. د اتلسمې پیړۍ په اوږدو کې، د عامه افکارو پدیده د ډیری لیکوالانو او کارپوهانو لخوا په بیلابیلو لارو د پام وړ وګرځېدي. د اتلسمې پیړۍ وروسته، مختلف مفکرین عامه افکارو ته د یوې پدیدې په توګه اشاره کوي چې غیر معمولي او پراسرار ځانګړتیاوې لري.
د لومړۍ او دویمې نړیوالې جګړې په منځ کې د رواني جګړې په رامنځ ته کېدو سره، له تېرو وختونو څخه په جلا توګه په جګړه کې ښکېلو هېوادونو د کورنیو او بهرنیو عامه افکارو ته ځانګړې پاملرنه وکړه، ځکه یې د یوه مهم عامل په توګه د هغې اهمیت د دښمن په ماتلو کې درک کړ. د امريکا او پخواني شوروي اتحاد تر منځ د سړې جګړې په شدت او د مخ پر ودې هېوادونو په راڅرګندېدو او د هغوی د رول په ډېرېدو سره، د عامه افکارو پديده لا پياوړې او ځواکمنه شوه او عامه افکار د برخليک په پرېکړو کې په ډیرو هیوادونو کې د يو مهم ملاتړي په توګه وګڼل شو؛ په دې ډول چې دولتونو د عامه افکارو دفاع او د هغه درناوى خپل شعار جوړ کړ.
په عین حال کې، د ډله ایزو ارتباطي وسیلو او ډله ایزو رسنیو پرمختګ یقینا د عامه افکارو تر نن ورځې پورې د بدلون او واک د زیاتوالي لامل شوي؛ دا وسیلې یو له خورا مهم وسیلو څخه دی چې حکومتونه یې د اوریدونکو سره د خبرو اترو، د هغوی د خبرولو، د هغوی د غوښتنو د کشف او ترلاسه کولو، د خلکو د افکارو د اغیزمن کولو او د لیدونکو د چلند د بدلون لپاره کاروي.
د عامه افکارو په اړه کتابونه او مقالې هم لیکل شوي چې له جملې څخه د لازار جودیت لخوا لیکل شوی کتاب “عام نظر” یادونه کیدی شي. یا تاسو کولی شئ مقالو ته لاړ شئ:
-
عامه افکار یو له پېژندل شوی سیاسي ځواک دی.
-
هڅول او د عامه افکارو د نفوذ لارې چارې.
-
د عامه افکارو په اړه د رسنیو د اغیزو څیړنه. په دې لیکنو کې ماهیت، څه شی دی، د افکارو د نفوذ طریقې او داسې نور په اړه بحث شوی او یا هم د عامه افکارو د اغېزمن یو لامل څېړل شوی دی.