نن ورځ موږ د اړیکو په عصر کې ژوند کوو. یوه دوره چې لویه هڅه پکي کیږي چې د عامه باورونه لوړ کړي. هغه دوره چې د سپوږمکۍ، کمپیوټر او انټرنیټي شبکو د ایجاد او پراختیا سره، د سیارې د مختلفو برخو فاصله او اوږدوالی له مینځه وړل شوي دي. د کمپیوټري شبکو له اسانتیاوو څخه دا شونې ده چې د نړۍ له یوه لوري څخه بل ته لاړ شو. له همدې کبله ډېرو زبرځواکونو د خپلو سیاسي، کلتوري او ټولنیزو موخو د ترلاسه کولو لپاره رسنیو ته لاس اچولی او د عامه ذهنیت د ګډوډولو لپاره غوره وسیلې ګرځولې ده.
په قرآن کریم کې د رسول الله صلی الله علیه وسلم په وړاندې د اسلام د دښمنانو د رواني جګړې طریقې ذکر شوي دي. د رواني جګړې ځينې طريقې د ګډوډۍ منځ ته راوړل، د کيسې او خرافاتو تکرارول او ترويج کول، حرص او تفرقه اچول او د افواهاتو خپرول، د رسول الله صلی الله عليه وسلم د فرښتې والي دعوه کول او پر هغه ناحقه تورونه لګول دي.
رواني جګړه، یا هغه پټه وسله چې په نړیواله کچه (سړه جګړه) او د نظامي جګړې په صحنو کې د لویو قدرتونو لخوا په مؤثره توګه کارول کیږي، د دریمې نړۍ په هیوادونو کې لږ پري بحث او څیړنه شوې. په داسې حال کې چې هرڅوک په دې ټکي موافق دي چې “رواني جګړه د ځواک د پیاوړتیا او دوام لپاره یوه اغیزمنه وسیله ده.” البته، د دې مسلې په اړه روښانه او منظم نظرونه شتون نلري چې دا وسیله څنګه وسیله ده او څنګه کارول کیدی شي.
تر ټولو ښه نظر دا دی چې: رواني جګړه د یوې جادوګرۍ وسیلې په توګه ګڼي چې د فزیکي جګړې ځای نیولی شي، او تر ټولو بدبینه نظر دا دی چې: هغه د یو ډول بې ګټې حرکتونو او چلندونو له ډلې پرته بل څه نه ګڼي چې د تبلیغاتو او رواني جګړې د چارواکو او متخصصینو له خوا د خپل تفریح لپاره ایجاد کړی دی.
ډېر وخت کېږي چې انسان د رواني جګړې له اغېزو او د ژوند په بېلابېلو صحنو، په تېره بیا د جګړې او سیاست له اغېزو سره اشنا دی. د تخنيکونو کارول لکه په جګړه کې د پوځي چالونو کارول او يا په سياست کې د سيالانو دوکه کول تقريبا په ټولو تاريخي او سياسي متنونو کې شتون لري.
صحنې ته د ډله ایزو اړیکو د نویو وسیلو راتګ او د ټولې نړۍ خلکو ته د راډیو او بیا ټلویزیون او سپوږمکۍ له لارې د سیاسي او نظامي خبرونو د لیږد امکان او «د نړیوال کلي» رامینځته کیدو سره د سیاسي عاملانو په توګه د خلکو اهمیت د لوېدیځو هېوادونو په سیاست او حکومت کې، د رواني جګړې اغېزناک رول د ملي او نظامي ځواک د یو له خورا مهم اړخونو په توګه زیات کړی دی. په 21 پیړۍ کې، شاید په نړیواله سطحه کې د ځواک کارولو ترټولو د لاسرسي وړ او لږ قیمتي وسیله د معلوماتو او اعلاناتو چینل دی.
د تبلیغاتو (اعلانونه) تعریف
اعلانونه د خپل پراخه لړۍ او مختلف ډولونو له امله مختلف تعریفونه لري. ټرینس کوالټر وايي:
تبلیغات د ځینو خلکو یا ډلو لخوا قصدي هڅه ده چې د ارتباطي وسیلو په کارولو سره د نورو ډلو د خلکو چلند کنټرول یا بدل کړي. د دوی هدف دا دی چې د دوی عکس العمل په ځانګړي حالت کې اغیزمن کړي چې د اعلان کوونکي لپاره مناسب وي. (هالتي کي جي، ۱۳۷۲).
د رواني جګړې تعریف
ډیری هغه کسانو چې په دې موضوع مقالې لیکلي دي یا حتی د رواني جګړې ډیزاینران دي، د دې لپاره دقیق تعریف ندی وړاندې کړی. ځینې یې د جګړې په وخت کې د دښمن پر ضد منفي تبلیغاتو ته ځانګړې ګڼي او ځینې یې د سولې وخت ته هم غځوي او د سړې جګړې او سیاسي جګړې په لقبونو سره معرفي کوي، خو دا باید په پام کې ونیول شي چې سیاسي جګړه د حکومتونو تر منځ واقع کېږي. په داسې حال کې چې رواني جګړه د ملتونو په وړاندې ترسره کیږي او “دا د جګړې په وخت کې د نظامي جګړې بشپړونکي ګڼل کیدی شي، او دا د سولې په وخت کې ستراتیژیک جنګ یا کلتوري یرغل بلل کیدی شي.”
د اسلام له نظره ټول هغه څه چې اخلاقي او ارزښتناکه ممانعتونه لري د غندنې او اعتراض وړ دي او په رواني جګړه کې باید له هغو لارو چارو کار وانه خیستل شي. له همدې امله له غير اسلامي طريقې سره مبارزه نه يوازې دا چې د اسلام له نظره نه ده منلې، بلکې اسلام يې پر وړاندې مبارزه کوي او هڅه کوي چې په ټولنه کې د دغه ډول طريقې د کارولو مخه ونيسي. لویدیځې ټولنې د رواني جګړې په اړه هیڅ اخلاق نه مني او د هغې ښکار کول په بې قانونه ځنګل کې د ښکار په څیر دي.
لیکوال: م. فراهي توجګي
By محمد فاتح