د رسنیو رول او د مسلمانانو پر هویت د هغې اغېز (لسمه برخه)

لیکوال: م. فراهي توجګی

د رسنیو رول او د مسلمانانو پر هویت د هغې اغېز (لسمه برخه)

د ټولنې په کلتور کې د رسنیو رول او نفوذ

رسنۍ کولی شي د ځانګړو ټولنیزو نورمونو او نمونو په معرفي کولو سره د ټولنې د خلکو ترمنځ د یووالي او هماهنګۍ لامل شي او همداسې کولی شي د ټولنې د وګړو تر منځ د فرهنګ د رامنځته کولو لامل شي. دا له هیچا پټه نه ده چې رسنۍ په ټولنه کې د کلتور د رامنځته کولو او څرګندولو یو له مهمو عواملو څخه دی. په حقیقت کې د رسنیو فعالیت یو کلتوري فعالیت ګڼل کیږي او د ټولنیز کولو او کلتور یو له مهمو وسیلو څخه دی چې د خلکو د ژوند د مختلفو اړخونو په وده او بدلون کې مهم رول لوبوي.

په هره ټولنه کې د ارزونې یو له مهمو معیارونو څخه کلتور دی او رسنۍ په دې برخه کې لوی رول لوبوي.

رسنۍ کولی شي د یوې ټولنې باورونه او ارزښتونه د خپلو ټاکلو موخو له مخې بدل کړي او ټولنه له کلتوري ننګونو او حتی هویت بې ثباتۍ سره مخ کړي.

کلتور څه شی دی؟

یونسکو د کلتور د کلمې په عمومي مفهوم کې: د معنوي، مادي، فکري او احساساتي برخو د توپیرونو یوه ټولګه ګڼي چې د ټولنې یا ټولنیزې ډلې ځانګړتیا ده، او هنر، د ژوند طریقه، عقېدې، اساسي بشري حقونه او ارزښتونه پکې شامل دي.

څیړونکي په دې باور دي: «فرهنګ او رسنۍ دواړه د نفوذ او اغېزمن کېدو وړتیا لري. برسېره پردې، دوی کولی شي د ټولنیزو ګټو په تشریح کولو یا بدلولو سره کلتورجوړونه پیل کړي. د رسنیو د سیالۍ په دې ګډوډ بازار کې، هغه څه چې په کلکه احساس کیږي د پیژندنې رسنۍ په جوړولو کې د کاروونکو رول دی.

رسنۍ او کلتور

کلتوري ډګر د ټولو وسیلو او میکانیزمونو کارولو لپاره یو بستر دی. د کلتورونو په تعامل کې، غوره کلتور هغه دی چې د ټولو وسیلو، رسنیو او کارونو په ځواکمن مدیریت سره د خپلو اهدافو لپاره هڅه کوي. ټول پوهان او کارپوهان په دې باور دي چې رسنۍ کولی شي د کلتوري ټولنې په نښه کولو او د سمو معلوماتو او پوهاوي په وړاندې کولو سره ټولنه متحرکه کړي، ځکه چې ټولنه د حرکت او تازه کولو لپاره د معلوماتو سالم جریان ته اړتیا لري. په داسې نظام کې د انسان ټولې اړتیاوې لکه ټولنیز، کلتوري، مذهبي، سیاسي، حقوقي، اقتصادي، روغتیا او داسې نور په وخت او شفافه توګه ځواب او حل کیږي. په حقیقت کې د رسنیو کلتوري کول هغه وخت ممکنه ده چې د پردیو کلتور د اړتیاوو او ماهیت په سمه توګه د پیژندلو له لارې د بډایه او خالص ملي او مذهبي کلتور خپرول او وده ورکړي او د کلتوري ځان باور او د داخلي کلتور د پیاوړتیا لپاره د یو قوي بنسټ په توګه عمل وکړي.

رسنۍ او کلتوري کول

هغه څه چې وویل شول، د سکې یو اړخ وو. ډېرې اغېزمنې دي، که لیکلې وي او که نا لیکلې. رسنۍ د کلتورونو، قومي، مذهبي او د ټولنیز هویت په له منځه وړلو کې اساسي رول لوبوي. د رسنیو دا برخه د ملي او مذهبي کلتورونو جوړښت ته جدي او بنسټیز زیان رسوي.

د هویت سوځول، غیر کلتوري کول، مهاجرت، د بهرنیو کلتورونو جذب، د بهرنیو کلتورونو تجربه کولو او لیدلو لپاره د غلط اشتها رامینځته کول، د بهرنیانو او لویدیځ ځایونو د زړه راښکونکي انځور وړاندې کول، د ملي او مذهبي کلتور سپکاوی او مبالغه. د غربي کلتور ناسمې څرګندونې، د دین ضد، د اخلاقو ماتول او د بهرنیانو د اخلاقو او کلتور ترویج، د فحاشۍ او دیني ارزښتونو او عقایدو ترویج چې د ملي کلتور او دیني هویت سره په ټکر کې دي د رسنیو له زیانونو څخه دي.

کلتوري ځان باوري د ټولنې د کلتور په وړاندې د شخص یو ډول چلند او لیدلوری دی. که دا چلند مثبت وي، نو په کلتوري ځان باوري نومول کیږي، او که منفي وي، نو د کلتوري ځان ماتې بلل کیږي. په ځان باور یا ځان ماتونه د ټولنې او وسیلو او کلتور د لیږد میډیا له لارې او زده کونکي ته د ټولنیز کولو پروسې له لارې رسول کیږي.

د رسنیو ماموریت

رسنۍ له یوې خوا د ټولنې له ټولنیز شرایطو او فرهنګي شالید څخه اغیزمنې کیږي او له بلې خوا د اطلاعاتو او ارتباطاتو په دوره کې په ټولنیزو او فرهنګي چلندونو کې د یوه فعال، روښان او اغیزناک لوبغاړي په توګه کار کوي. دا کولی شي د عادتونو په جوړولو کې د کلتور اختیار وکاروي، او مهارتونه، میتودونه او د عمل ستراتیژۍ خورا ګټور کړي او په دې توګه د عامه افکارو په اړه خورا لوی اغېزه ولري.

د رسنیو له لارې کړنه د کلتوري منځپانګو د لیږد په معنا ده چې د باورونو، انځورونو، انګېرنو، افکارو، مفکورو او ارزښتونو په شمول چې په ټولنه کې د خلکو چلند، جامې، دود او ژوند اغېزمن کوي. په ټولنیز ډول ویلای شو چې کلتوري کول، په ځانګړې توګه د رسنیو له لارې، په دوو لارو ترسره کیږي: کلتوري منل او کلتوري جذب.

هر کلتور باید د خپل تحرک او بقا لپاره سم ارزښتونه، باورونه، نورمونه او ټول کلتوري عناصر ځوان نسل ته انتقال کړي.

کله چې د کلتور لېږد د ځینو لاملونو له امله ګډوډ شي، نو نوی نسل به د خپلې ټولنې له کلتور څخه ځان لرې کړي او دا به دوی د بهرني کلتور په وړاندې زیانمن کړي.

حقیقت دا دی چې په افغانستان کې د کلتور کټګورۍ ډیري طبقې لري او د حیاتي تنوع څخه بډایه ده. په افغانستان کې د کلتور مفهوم له یوې خوا په قومي او مذهبي کلتورونو ویشل شوی او له بلې خوا د قومونو کلتورونه او بېلابېل توکمونه دي. له همدې امله رسنۍ بايد د ديني او سيمه ييزو ارزښتونو د درناوي په ترڅ کې د ملي فرهنګ د يووالي او ساتنې لپاره هڅې وکړي.

کلتور او رسنۍ دواړه د نفوذ کولو او اغېزمن کېدو وړتیا لري. برسېره پر دې، د کرنې او راټولولو په بهیر کې، دا کولی شي د ټولنیزو ګټو په تشریح یا بدلولو سره پیل کړي.

هغه څه چې نن اسلامي ټولنه ورسره مخ ده د هويت کړکیچ دی. ځکه هغه رسنۍ چې د اسلامي محتوياتو خپرولو هڅه کوي، د اسلامي ټولنو د تمې په پوره کولو نه دي توانېدلي.

ادامه لري…