په امریکا کې د تور پوستو خلکو کړکېچن وضعیت ته یوه کتنه

لیکوال: م. فراهي توجگی

په امریکا کې د تور پوستو خلکو کړکېچن وضعیت ته یوه کتنه

د متحده ایالاتو د حکومت بنسټ د نژادي تبعیض او اقلیت ضد خښتو سره ایښودل شوی دی. اروپایی مهاجرینو د امریکایی براعظمی اصلی اوسیدونکو په وژلو او وتښتولو سره د امریکایی تمدن د بنسټ ډبره کیښوده او بیا یې د تورپوستانو د مرییتوب او ظالمانه استثمار نظام په پیلولو سره د خپل تمدن جوړښت ته وده ورکړه.

نن ورځ، تورپوستو د متحده ایالاتو د ټول نفوس نږدې 14٪ جوړوي، چې له 300 ملیون څخه ډیر وګړي دي. په تیرو وختونو کې، د 1619 او 1808 کلونو ترمنځ، د دوی شاوخوا 500,000 پلرونه له افریقا څخه شمالي امریکا ته د دوی د خوښې خلاف د غلامانو په توګه راوړل شوي.

په 1808 کې، امریکا ته د غلامانو ننوتل منع شول؛ له دې سره سره د امریکا په سویلي ایالتونو کې د مرییتوب کرکه او ظالمانه پدیده روانه وه او خپل ژوند ته یې دوام ورکړ. دا دوه ګونی شخړه په پای کې د 1861 کال د اپریل په میاشت کې د امریکا د کورنۍ جګړې لامل شوه، د شمال آزاد دولتونه یې د سویل د غلام دولتونو په وړاندې ودرول او د جګړې په ډګرونو یې بدل کړل. د ۱۸۶۳ کال د جنورۍ په لومړۍ نېټه، د جګړې او شخړو په منځ کې، ابراهام لنکن په جنوبي ایالتونو کې ټول غلامان آزاد اعلان کړل. دوه کاله وروسته، د اساسي قانون د دیارلسمې تعدیل په لاسلیک کولو سره، د مرییتوب سیسټم په رسمي توګه په ټوله امریکا کې پای ته ورسید.

د مرییتوب پای او د نژادي تبعیض دوام

د مرییتوب نظام په ړنګیدو سره د نژادي تبعیض ساحه محدوده نه شوه، بلکې د نژادي تبعیض او د نابرابرۍ د تعلیم په پلمه د رنګارنګ خلک د تبعیض تر پښو لاندې کیدل. د تور پوستو لویو ډلو د ښه ژوند په لټه کې د سویل له کرنیزو سیمو څخه شمالي ایالتونو ته مهاجرت وکړ او امریکا د داخلي مهاجرت له ننګونې سره مخ شوه. له دې درواغو او تشو هيلو او ايډيالونو سره سره په شمال کې زياتره تورپوستو د کار وړ او ګټور کار زمينه نه موندله او په نامناسبو او نابرابرو شرايطو کې يې له سپین پوستو چلا  منطقو کې ژوند ته دوام ورکړ.

د امریکایی سپین پوستو غرور د امریکا د 14٪ نفوس سره په چلند او تعامل کې لیدل کیدی شي ، د ټولنې له کچې څخه د لوړ پوړو سیاسي – امنیتي چارواکو تر کچې پورې چې هر یو یې د دغه اقلیت په بېلابېلو وسیلو سره د سپکاوي هڅه کوي.

د “ګرین ووډ” قتل عام له دې پیښې یوازې دوولس کاله وروسته ترسره شو. د ۱۹۲۱ کال د جون په لومړۍ نېټه د اوکلاهوما په تولسا کې د «ګرین ووډ» په ډله ییزه وژنه کې ۳۰۰ تور پوستي ووژل شول او ۸۰۰ نور ټپیان شول. د دې ناوړه پیښې په جریان کې، د ګرین ووډ سیمې تورپوستو اوسیدونکي او سوداګر د سپینو خلکو لخوا په ډله ایزو ډزو او نژاد پرستۍ سره ووژل شول.

د ۲۰۱۶ کال د شمېرو له مخې، په تېرو شپږو لسیزو کې په امریکا کې د تور پوستو نفوس تل په چټکۍ سره ډېر شوی دی. په ځانګړې توګه، د پیو څیړنیز مرکز په یوه راپور کې پنځه عمومي مسلې په ګوته کړي چې د امریکا د نفوس پدې برخه پورې اړه لري:

1. په امریکا کې د تورپوستو او سپین پوستو ترمنځ تعلیمي واټن؛ د متحده ایالاتو په تاریخ کې د لومړي ځل لپاره، 90٪ خلک چې عمرونه یې له 25 کالو څخه پورته دي د لیسې بشپړ دوره پای ته رسولي؛ په عین حال کې، د سپین پوستو امریکایانو سلنه (د اروپایی اصل) چې لیسې یې بشپړې کړي له 94٪ څخه ډیر دي؛

2. د تورپوستو مهاجرینو پنځه چنده زیاتوالی؛

3. اقتصادي تشه د سپین پوستو او تور پوستو کورنیو په عواید کې لس چنده ده؛ په ۲۰۱۶ کال کې د اروپا د هرې سپین پوستي کورنۍ عاید ۱۷۱ زره ډالره وو او په مقابل کې یې د تور پوستو کورنیو عاید په کال کې یوازې ۱۷ زره ډالره وو. په دې عاید کې لس چنده توپیر له 2007 راهیسې بې سارې دی او په امریکا کې د اروپایی نسل د تور پوستو او سپین پوستو کورنیو ترمنځ ژوره اقتصادي واټن ښیي.

4. د تورپوستو امريکايانو يو زيات شمېر په دې باور دي چې د سپين پوستو لږ تر لږه اسانتياوې او ګټې هم نه لري. ځکه چې د ژوند د اسانتیاوو او ټولنیزو اسانتیاوو ویش د تور او سپین سره توپیر لري.

5. په امریکا کې د تور پوستو اتباعو په وړاندې د نژاد پرستۍ زیاتوالی؛ له ۲۰۰۹ کال راهیسې چې په سپینه ماڼۍ کې د اوباما د واکمنۍ لومړی کال وو، په امریکا کې توکمپالنه او د سپینې زبرځواکۍ تمایلات په ډراماتیک ډول زیات شوي دي.

په امریکا کې د تور پوستو اتباعو لپاره د نژاد پرستۍ د زیاتوالي ستونزه د نورو اتباعو په پرتله خورا جدي ده. له همدې امله، د ټولنیز او اقتصادي ژوند په ټولو برخو کې نژادي توپیرونه شتون لري، او دا د هغه څه څخه ډیر دي چې پدې یادښت کې یادونه شوې: پرته له دلیل او شواهدو توقیف کول، غیر مساوي زده کړه، د ماشومانو د زیږون ته حد ټاکل، ښوونځي ته د تګ حق، په چلند کې نژاد پالنه، د کار ساحه او …؛ یو شمیر ننګونې شتون لري چې لاهم د تورپوستو خلکو لپاره ممنوعیت لري.

البته، دا باید په یاد ولرو چې یو څه پرمختګونه شوي، مګر یو شی روښانه دی او هغه دا چې د ټولنې د جوړولو او پرمختګ لپاره د کار ځواک اړتیا د تورپوستو امریکایانو لپاره د ژوند فرصتونه زیات کړي او د دوی رسمي وجود بڼه یې زیاته کړې ده.

په عموم کې، د تورپوستو او نورو اقلیتونو لپاره د سپینو په پرتله د مساوي کار او فعالیت فرصتونو نشتوالی دوی په خورا ستونزمن حالت کې اچوي؛ تر څو دوی د غوره ټولنیز، اقتصادي او کلتوري موقفونو د ترلاسه کولو لپاره د سپینو په پرتله ډیر کار وکړي.

خو له بده مرغه په ​​نړۍ کې د امریکا د ستر قدرت او لوړ مقام په ناوړه سیوري کې د هالیووډ په اعلاناتو او د غربي هیوادونو چوپتیا دا ډول تبعیضونه له پامه غورځول کیږي او کله ناکله په ټولنیزو رسنیو او ټولنیزو شبکو کې انعکاس کیږي چې کومې کوټلې او اغیزمنې پایلې نه لري.