لیکوال: ډاکټر فضل احمد احمدي
توحید او تثلیث (پنځمه برخه)
۴- د تثلیث رد
دا استدلال کیدای شي چې د عیسویت د ختمېدو یو لامل په تثلیث باور دی. نو ښکاره خبره ده چې اسلام د عيسويت د ختمولو او له منځه تللو دين په توګه يو توحيدي دين دی او خالص توحید ته وده ورکوي او د تثليث مخالفت کوي. قرآن کريم، آسماني مقدس کتاب، د تثليث عقيده کفر او شرک بولي او له عيسويانو څخه غواړي چې بېرته توحيد ته راوګرځي او له هر ډول شرکي عقيدې څخه ډډه وکړي: «اې اهل کتابو! په خپل دین کې غلو مه کوئ او د خدای په اړه له حقیقت پرته بل څه مه وایئ، بې له شکه عیسی مسیح د مریم زوی او د خدای رسول دی او دی د هغه(د الله) د حکم (او پیدا کولو) نتیجه ده چې مریم ته یې الهام وکړ، او د هغه له خوا روح و. نو په خدای او د هغه په رسولانو ایمان راوړئ او مه وایئ (الله) درې ګونی دی. دبې ځايو خبرو څخه لاس واخلئ، دا ستاسو لپاره ګټه نه لري. په حقیقت کې یوازې الله یو خدای دی، هغه د اولاد لرلو څخه پاک دی، او هغه څه چې په اسمانونو او ځمکه کې دي، او د دوی د روزني او پالنې لپاره الله کافي دی.
د قرآن کریم په یو بل آیت کې فرمایي: هغه کسان چې وایې چې خدای له دریو څخه دریم دی، یقینا کافران شوي دي او په داسې حال کې چې له یو خدای پرته بل معبود نشته او هغه څه څخه چې دوی یې وایې ،ډډه و نه کړي، د دوی کافرانو ته به دردناک عذاب ورکړل شي.” دوی ولې د خدای په در کې توبه نه کوي له هغه څخه بخښنه نه غواړي؟ او خدای بخښونکی او مهربان دی. مسیح د مریم زوی بل څه نه وو مګر یو پیغمبر دی او له هغه څخه هم مخکې پیغمبران هم وو. او د هغه مور ډېره ریښتینې ښځه وه او دوی دواړو خواړه خوړل.
هغه څه چې له دې آیتونو څخه ترلاسه کیږي د تثلیث په نقد کې صراحت دی. خدای له عیسویانو څخه غواړي چې دا کیسه د «انتهوا خیراً لکم» په خطاب پای ته ورسوي؛ ځکه چې خدای ښه پوهیږي چې تثلیث په لومړني او ریښتیني عیسویت کې شتون نه درلود او وروسته د عیسوي مشرانو لخوا په دې مذهب کې داخل شو. قرآن د شیانو پلان کولو سره لکه: د خدای اولاد نه لري، عیسی یو انسان دی، عیسی یو پیغمبر دی، او د انسان ځانګړتیاوې لکه خواړه خوړل، او نور د عیسی لپاره، هغه په رسمي توګه د هغه خدای کېدو څخه لرې کوي او له عیسویانو څخه غوښتنه کوي چې د دې ګناه لپاره توبه وکړي.
په بل آیت کې له عیسی علیه السلام څخه پوښتنه کوي چې آیا تا خلکو ته ویلي دي چې تا خدای وګڼې؟ عیسی علیه السلام ځواب ورکړ، زه هیڅکله ناحقه خبرې نه کوم او زه دا ډول خبرې ردوم.
د قرآن کریم له خوا د تثلیث په ردولو او د خدای له دې حکم څخه په الهام اخیستلو سره، زیات شمېر مسلمان څیړونکو د تثلیث نظریه رد کړې او ډېری دیني، فکري او عرفاني ځوابونه یې وړاندې کړي دي. د بېلګې په توګه ابن حزم اندلسي په خپله څېړنه کې د تثلیث د نظریې د ردولو لپاره تر ټولو لویه هڅه کړې ده. د هغه خلکو په رد کې چې باور لري د نړۍ له یو څخه زیات خالق لري، هغه د تثلیث او دا ادعا چې عیسی د خدای زوی دی هم تشریح او ردوي. په ځینو مواردو کې ابن حزم د عیسوي کتابونو په حواله چې عیسی یو انسان یا یوازې پیغمبر ګڼي د تثلیث څخه انکار کوي. ابن حزم په څو مواردو کې په عیسویانو نیوکه کوي ځکه چې دوی د عیسی او د لومړنیو عیسویانو لخوا د تورات او سبت (شنبه) قوانینو څخه لاس اخیستی .
د خداى تثليث او د هغه د الوهيت بلل دومره احمقانه خبره ده چې عارفانو او شاعرانو هم دا پديده رد كړې ده، د بېلګې په توګه كله چې سعدي په علمې ډول د خلكو په يو ناخوښ ځانګړتيا باندې نيوكه كوي، کوم چې هغه پخپله “د ژبو ډولونو” په توګه تعبیروي هغه هڅه کوي چې ووایي چې “هیڅ څوک د ژبې ځورونې څخه نه خلاصېږي” د یو بل په وړاندې د خلکو د ژبې ځورول څرګندوي او مثالونه بیانوي، هغه خپل وینا داسي پای ته رسوي چې: حتی د خدای پیغمبر او د خدای هم د دې نه دي خلاص او له صبر پرته بله چاره نشته.
که یارد به کنج سلامت نشست؟ که پیغمبر از خبث دشمن نرست
خدا را که مانند و انباز و جفت ندارد، شنیدی که ترسا چه گفت؟
رهایی نیابد کس از جور کس گرفتار را چاره صبر است و بس
دا څرګنده ده چې د خدای په اړه د ترسا (عیسویانو) وینا بېله تثلیث بل شی نه ده، یعنی پلار، زوی، فرښته، یا، اب، ابن او روح القدس. د دې مسلې د تفسیر پر بنسټ چې په دیني کتابونو کې موندل شوي، او رد نه شي کیدای چې دا مسله په خپل ظاهري بڼه کې (تثلیث) او د عرفاني تفسير له مخې چې تثليث له توحيد سره مطابقت نه لري، بلکې هماغه توحيد دى، چې د هاتف اصفهاني په وينا:
سه نگردد بریشم ار او را پرنیان خوانی و حریر و پرند
دا کيسه سعدي په دی وينا پای ته رسوي: «که یکی هست و هیچ نیست جز او…»معنی دا چې خدای یو دی او هیڅ شریک نلري.او دا کيسه پای ته رسوي.
د غربي څیړونکو په نوې څیړنه کې دا معلومه شوې چې د تثلیث عقیده د انجیل په پخوانیو نسخو کې نه موندل کیږي او دا څرګندونې یوازې په وروستیو نسخو کې لیدل کیږي. سربیره پردې، یو شمېر نورو لویدیځو پوهانو موندلي چې د عیسویانو او هندي مذهبونو په عقیده کې یو عجیب ورته والی شتون لري. د دوی په مطالعاتو کې، دوی پوهیدلي چې د تثلیث، قربانۍ، صلیب او د عیسویانو نور مذهبي مسایل هندو دينونو کې یو شان دي. او د بني اسرائیلو په عقایدو کې یې مخینه نه وه. څیړونکو حتی د انجیل د جملو په مقابل کې د هندو او بودایی کتابونو کې ورته جملې موندلې چې د دوی حیرانتیا یې راپارولې. دوی ته معلومه شوه چې حتی د خدای پسه، د خدای زوی، د ګناهونو ژغورونکی، قربانی کوونکی، او داسې نور لقبونه چې په مسیح باندې تطبیق شوي، هم په دې مذهبونو کې شتون لري، او له دې امله چې د دغو مذهبونو تاریخ ډېر دی، ساینس پوهان په دې نظر دي چې په دې اړه د عیسویانو عقیدې او اصطلاحات له دغو مذهبونو څخه اخیستل شوي وي.
By A.Mosleh