رب العالمین، انسان تر ټولو مخلوقاتو غوره او ښکلې هيئت کې جوړ کړی دی ، او هغه يې اشرف المخلوقات ګرځولی دی. له همدې امله انسان د نورو مخلوقاتو په پرتله ځانګړی مقام لري. انسان یو ښکلی او مهربانه مخلوق دی، یو داسې مخلوق دی چې د کایناتو څښتن هغه په یو ځانګړې شاهکار سره پیدا کړی دی. له همدې امله، دا د انسان لپاره اړینه ده چې د خپل ځان څخه خبر وي او تل د هغه عوامل په لټه کې وي چې د هغه د نرمۍ او ښکلا ساتنه وکړي او د هغې کچې ته وده ورکړي. نو هغه څه چې یو انسان په ځانګړې توګه یو مسلمان د نورو انسانانو او مسلمانانو ترمنځ توپیر کوي ، د هغه ښه اخلاق دي.
شخصیت یوازې د انسان د ظاهري جوړښت پورې اړه نلري؛ بلکه، شخصیت د چلند، فکر کول، د خبرو کولو طریقه، د چاپیریال درک او خپلمنځي تعاملات دي چې په دوامداره توګه په یو شخص کې لیدل کیږي.
د انسان شخصیت، په تېره بیا مؤمن، دومره لوړ بنسټ لري چې حتی “د نفس عزت، او نفس کنټرول او د نفس تر حده قناعت د ایمان بنسټونه بلل کېږي.
ګرانه! اسلام ټولو انسانانو ته په ځانګړې توګه مسلمانانو ته د خپل شخصیت د ودې او د هغوی د کرامت او عزت د ساتلو امر او نصیحت کوي؛ لکه څنګه چې رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي:«مَا وَقَى بِهِ الْمُؤْمِنُ عِرْضَهُ، فَهُوَ لَهُ صَدَقَةٌ» (هر هغه څه چې انسان د خپل عزت او ناموس د ساتنې لپاره د سپیڅلي شریعت په چوکاټ کې استعمالوي د هغه لپاره د خیرات په توګه لیکل کیږي.)
د خوږ پیغمبر صلی الله علیه وسلم دا وینا په دې دلالت کوي چې مسلمان باید هر وخت او په هر حالت کې د خپل سیرت او شهرت ساتنه وکړي او د خپل نفس او انساني کرامت د درناوي لپاره باید په اخلاقو او اعمالو کې پام وکړي.
په ظاهري بڼه شخصیت ته پاملرنه دا د ځان پالنې او دنیا پالنې معنی نه لري ؛ که چیري په هغه کې تکبر او ریا نه وي. د ښه موټر چلول او سواري کول، د ښکلو او مناسبو او پاکو جامو اغوستل، د ښه او مناسب کور ترمیم او جوړول، د ښو، خوندور او ډول ډول خوراکونو خوړل، دا هغه کارونه دي که چيري ریا، ، اسراف او داسې نور معصیتونه پکي نه وي. په اسلام کې کومه ستونزه نلري. ځکه اسلام تل خلکو ته د نعمتونو په سمه توګه د کارولو امر کوي او وايي: «پورته لاس تر ټیټ لاس غوره دی» ګران اسلام وايي: «الله جل جلاله جمیل (ښکلی) دی او جمال (ښکلا) خوښوي .
له همدې امله په دې مقاله کې هڅه شوې ده چې د امت د علماوو او پوهانو د روایاتو او اقوال پر بنسټ تفصيلي پلټنې او بیاکتنې راوړم. او باید ووایم چې په حقیقت کې د «شخصیت» د مفکورې بحث او څېړنه د ارواپوهنې په رشتې پورې اړه لري. خو په دې لیکنه کې یوازې د شخصیت د ودې او ساتنې په عواملو باندې خبرې کوم او زه به په هغه مسایل هم بحث وکړم چې د مسلمان په شخصیت، کرامت او غوره والي باندې منفي اثرات لري.
د شخصیت تعریف
که یو څوک د “شخصیت” په اړه لږ څه پلټنه او څیړنه وکړي، نو پوه به شي چې د پوهانو او علماء لخوا مختلف تعریفونه وړاندې شوي چې په ساده ډول تعریف کیدای نشي. خو کله چې د انسان تعریف زموږ لپاره روښانه او واضح وي؛ بیا موږ کولی شو د شخصیت لپاره یو واحد تعریف ته ورسیږو. له همدې امله، موږ هغه تعریف بیانوو چې پدې قضیه کې د لوی او خورا جامع تعریفونو څخه دی.
د «شخصیت» کلمه د ځان درناوي، عزت، عظمت، رتبې او مقام معنی لري. او همدارنګه په فارسي کلتور کې معین د یو شخص شخصي ځانګړتیا، د یو شخص د داخلي عواملو او د یو شخص د ضمير(مهربانۍ، احساساتو او افکارو) ټولګې ته ویل کیږي.
شخصیت په انګلیسي کې( Personality) د فکر، احساساتو او چلند د مشخصو نمونو په توګه تعریف کیدای شي چې د یو کس شخصي روش د هغه ټولنیز او مادي چاپیریال سره په تعامل کې وي. په بل عبارت، شخصیت په نسبي ډول باثباته او پايداره ځانګړتیاوې دي، چې د هغوی په واسطه احساسات بیان کیږي لکه خپګان، اندېښنې، ډيري خبرې ، او داسې نور.
د شخصیت کلمه په ورځني ژبه کې مختلفې معناوې لري؛ د مثال په توګه، کله چې د یو چا په اړه ویل کیږي، هغه ډیر شخصیت والا دی ، دا خبره ډېر وختونه د موثریت او ټولنیز جذب کچې ته اشاره کوي. ځینې وختونه د «شخصیت» کلمه د یو شخص ترټولو ښکاره ځانګړتیا تشریح کولو لپاره کارول کیږي؛ د مثال په توګه، ویلای شو چې دا سړی جګره ییز(جنګي) شخصیت یا شرمنده (حیاناک) شخصیت لري. نو، د شخصیت اصلي مفهوم یو رسمي او ټولنیز انځور دی او په ټولنه کې د یو شخص د رول پر بنسټ جوړ شوی دی. يعنې په حقيقت کې انسان خپلې ټولنې ته داسې شخصيت وړاندې کوي چې پر بنسټ يې ټولنه ارزوي.
