اسلامي هېوادونه په ځانګړې توګه کله چې پرمختګ يي کړۍ وي او خپلواکي ترلاسه کړيوي . دوی تل د غربي هیوادونو او د کفري نړۍ له یرغلونو او بریدونو سره مخ شوي دي. دا بریدونه او یرغلونه کله فزیکي او کله له پوځي کمپاینونو سره مخ شوي دي او کله ناکله کفري هیوادونه د یرغل د تکتیک او طرز په بدلولو سره د «استعمار» په اصطلاح د خیر او ناپوهۍ په وسیله داخل شوي دي.او اسلامي هېوادونه يې اشغال کړي دي. په حقیقت کې استعمار د سیمو د اشغال یوه تر ټولو ترخه او خطرناکه طریقه ده. او د هغې اغیزې او بدې پایلې د کلونو او پیړیو د استعمار لاندې د هیواد په بیلابیلو نسلونو سیوري اچوي او خپل اغیز کوي. کله چې موږ هغه فکري او تاریخي کتابونه وڅیړو چې د استعمار د موضوع لپاره اړین مواد او موضوعات لري. موږ پوهیږو چې دا ناوړه اقدام د بې شمیره وژنو او د استعمار سوې ځمکو څخه د مفکرانو اوپوهانو ایستل. د استعماري ځمکو اشغالوَل او همدارنګه د هغه هیواد مال شتمني، کانونه او طبیعي زیرمې له منځه تللي دي. ځکه استعماري هیواد په خپل ټول قوت سره هغه خاوره اشغال کړې ده او دا به د استعماري هیواد د ټولو طبیعي، انساني او اقتصادي وړتیاوو او قوتونو د تولید په لټه کې وي. د هیوادونو په فکر او کلتور باندې د استعمار د نفوذ او همدارنګه د نورو ناوړه موخو په پام کې نیولو سره چې په هغه کې شتون لري او د اسلامي نړۍ او اسلامي حکومتونو لپاره د دې موضوع د لوړ اهمیت په پام کې نیولو سره، موږ پریکړه وکړه چه په دې لیکنه کې د استعمار بېلابېل زاویې او کنجان په پلټنه کي راوړو، د بحث په پیل کې هڅه کوو چې د استعمار مفهوم او د هغه تعریفونه او مفاهیم له مخې وڅېړو کَم چې د هغه لپاره ذکر شوي دي.
د استعمار تعریف او لغوی تحلیل
د استعمار کلمه د “عَمَر” له کلمې څخه اخیستل شوې ده. د دې معنی دا ده چې “د ځمکې جوړول او آبادول او هغه مالکانو ته د میوو ورکولو لپاره چمتو کول” داسې ښکاري چې دا کلمه، د حقیقت او د هغې د اصلي معنی برعکس، د ځمکې د جوړولو او د هغې د مادي او معنوي ودې په هڅه کې مشهوره شوې ده. همدا مفهوم د قرآن کریم په آیت کې هم راغلی دی: «هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الْأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا» [هود: ۱۱] په دې آیت کې د “استعمار” معنی “د ځمکې جوړول او آبادول او ګټه اخیستل”.ده،
کله چې موږ د استعمار اصطلاحي او اصلي تعریف ته ګورو، موږ د هغه بدمرغه واقعیت او ذات درک کوو. هغه لیکوالان او د اسلامي فکر او پوهې خاوندان چې د استعمار د ځپلو او د هغه د حقایقو په څرګندولو کې یې فعاله ونډه اخیستې ده، استعمار په لاندې ډول تعریفه وي: “استعمار د یو دولت یا ملت په بل دولت او ملت باندې غلبه او تسلط دی. د دې پخاطر چي بسپنې لوټ کړي، او د خلکو وړتیاوې غصب کړي، او د دې خاورې او ملت د مختلفو ګټو د اخستلو هڅه وکړي.” د سیاسي اصطلاحاتو جامع لغت د “استعمار نظریه او فکر ” په لاندې ډول تعریفوي: “سیاست د غلامۍ پر بنسټ ولاړ دی، د طبیعي سرچینو څخه ګټه اخیستل او د اقتصادي پلوه د پرمختللو هیوادونو د خلکو استحصال، او د تخنیکي، اقتصادي او کلتوري پرمختګ مخه نیول دی، دوی د استعماري حکومت د سیاسي، نظامي او اقتصادي تسلط د ټینګولو لپاره دي.
په حقیقت کې د دې تعریفونو په پام کې نیولو سره، موږ ګورو چې استعمارګرانو تل هڅه کړې چې د یو هیواد پلازمینه غصب کړي، او د دوی د مشرانو خلګو واکمني وکړي او د دوی طبیعي او مادي سرچینې لوټ کړي. که څه هم دوی تل د استعمار د ځمکې د سمون او د هغې د ودې او سوکالۍ ادعا کړې ده او دوی خپل ځانونه د دې خاورې لپاره مهربان او خواخوږي ښودلي دي.
د استعمار لنډ تاریخ
استعمار د تاریخ په اوږدو کې په مختلفو بڼو شتون درلود چي حتی تر اسلام مخکې هم د روم او فارس د امپراتورۍ په څیر د دوی د حکومتونو لخوا ترسره شوی وو چې د اسلام په ظهور او د دغو زبرځواکونو په ماتې سره د هغوی استعمار هم ړنګ شو.
د غربي او اروپایی هیوادونو لخوا د استعمار لومړني حرکتونه، د پنځلسمی 15 پیړۍ له مینځ څخه او د شپارسمی16 میلادی پیړۍ له پیل څخه او دا په اروپا کې د صنعتي انقلاب له پیل سره پیل شو. دوی کله چې په دې پیړۍ کې د خپلو مذهبي او سیاسي دُوْدُوْنُو اصلاح پیل کړه. هڅه يي وکړه چې دا ناوړه نظریات په نورو هیوادونو او په ځانګړې توګه په اسلامي هیوادونو او نظامونو کې پلي کړي. لومړي استعماري حرکت. د پرتغاليانو لخوا په 1499 کې پیل شو. یو کس د «واسکودوګاما» په نوم په کښتۍ کې هند ته سفر وکړ او ډیر وخت تیر نسو چي دا سفر د استعمار د بنسټ سبب په هند کي سو، او د شپاړسمې پیړۍ په لومړۍ نیمایي کې پرتغاليانو ختیځ او لویدیځه افریقا، د فارس او عربي خلیج ساحلونه، د ملیبار او سیلون ساحلونه او هند يي په اختیار کي ونیول. او د پرتغاليانو استعمار دومره وده وکړه چې پرتغاليانو امپراتوري جوړه کړه. په همدې پیړۍ کې اسپانیاوالا هم د کریستف کولومبس د کشفیاتو په واسطه، چې نسلاً د ایټالیا وو، له یوې خوا يې د هند ختیځ ټاپوګان مستعمره کړل او له بلې خوا یې د شمالي او جنوبي امریکا ټولې سیمې او کونجونه چې نن ورځ د امریکا د متحده ایالاتو په نوم پیژندل کیږي، مستعمره کړل. په همدې ډول انګرېزانو هم د لومړي ځل لپاره په ۱۵۷۸ م. دوی خپل استعماري حرکت پیل کړ چې د پایلې په توګه، دوی توانیدلي چې په هند او افریقایي هیوادونو کې د سوداګریزو شرکتونو د جوړولو له لارې استعمار وکړي. لکه څنګه چې فرانسې هم د منځني ختیځ پر هېوادونو د خپل استعمار د پراخولو لپاره ډېرې هڅې وکړې. د هالنډ په څیر یو هیواد هم د نیوزیلینډ په څیر هیوادونو د استعمار هڅه وکړه چې وروسته بیا د انګلستان لخوا ونیول شو. د اروپایی او امریکایی هیوادونو د استعمار وروسته چی په حقیقت کی د استعمار لومړنی حرکت او د اسلامی – عربی هیوادونو د استعمار بنسټ دَه کیښودۍ. اروپایی هیوادونو د اسلامی او عربی هیوادونو استعمار پیل کړ. د دې کار تر ټولو مهم هدف د ملتونو تر منځ د دیني او اسلامي روحیې کمزوري کول او په دغو سیمو کې د عیسویت د نفوذ خپرول وو. د پایلې په توګه، دوی وتوانیدل چې په ډیرو عربي-اسلامي هیوادونو باندې تسلط وکړي، چې ځینې یې په منځني ختیځ او ځینې یې د افریقا په وچه کې موقعیت لري. په پای کې، موږ د هغو هیوادونو نومونه اخلو چې د دې استعماري خوځښتونو په ترڅ کې د اروپایي هیوادونو لخوا استعمار شوي.
By محمد فاتح