له تعصب او نشنالیزم سره پېژندنه او له اسلام سره یې توپیر

لیکوال:ابوجریر

له تعصب او نشنالیزم سره پېژندنه او له اسلام سره یې توپیر

تعصب د خلکو په شخصي او ټولنیز ژوند کې زیانونه لري، ځکه خدای تعالی پر خپلو بندګانو احسان کړی او حرام یې بللی دی. خدای تعالی د ټولنیزو اړیکو ساتل په دوو اصولو باندې ایښي دي:

 ۱.د ورورولۍ او همفکرۍ ساتل (د دې اړيکي ساتل، په ټولني کې مینه زیاتوي.)

 ۲.د نورو د ژوند، مال او عزت د حقونو او درناوي ساتنه

نو هر هغه قول او عمل چې د دغو دوو اصولو د ګډوډۍ او یا سرغړونې سبب شي د اسلام له نظره حرام دي او سرغړونکي ته به د قانون له مخې سزا ورکول کیږي.

اسلام هر ډول تعصب غندي او د فکري، ټولنیز او سیاسي یووالي غوښتنه کوي. لوى څښتن تعالی فرمايي:

: «يَاأَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللهِ أَتْقَاكُمْ» [حجرات: ۱۳]

(ای خلکو موږ تاسو له یوه نر او ښځه نه پیدا کړ.[یعنی آدم او حوا‌ء] او ستاسو څخه مو ډیري قبیلې او قومونه جوړ کړ. چې یو او بل وپېژنئ.[ یعني هدف پېژندګلوي ده نه فخر کول] او په تاسو کې تر ټولو ګران سړی خدای ته، تر ټولو پرهیزګار دی.)

نو هر څوک چې د تقوا نه برخمن وي، لایق دی چې تر نورو ښه، ګران او محبوب اوسي. نو په نسب او قوم باندي فخر کول باید پرېږدو، ځکه نبی کریم صلی الله علیه و سلم فرمایلي دي: «دَعُوها فإنَّها مُنتنةٌ»

( هغه پرېږدی چې بدبویه دی). [روای جابر ابن عبدالله محدث ابن حبان مصدر صحیح ابن حبان رقم 5990]

په بل حدیث کې راغلي: «كلكم بنو آدم  وآدم خلق من تراب ولينتهينّ قوم يفخرون بآبایهم أو ليكونن أهون علی الله من الجعلان.»

“ټول د حضرت آدم اولاد یاست، او حضرت آدم د خاورو پیدا شوی دی، نو هغه خلک چې خپل په پلرونو باندي فخر کوي، باید خپل د کار څخه لاس واخلي، او یا په حقیقت سره تر خزدکې هم د هغو ارزښت کم دی” [الجامع الصغیر صفحه 6350 ( روای ابی هریرِة ترمذی رقم 3955)]

نبي کریم په بل حدیث کې چې هغه یې په منی کې ویلی داسې فرمایي: «أَيُّهَا اَلنَّاسُ أَلَا إِنَّ رَبَّكُمْ وَاحِدٌ وَ إِنَّ أَبَاكُمْ وَاحِدٌ لاَفَضْلَ لِعَرَبِيٍّ عَلَى عَجَمِيٍّ وَ لاَلِعَجَمِيٍّ عَلَى عَرَبِيٍّ وَ لاَ لِأَحْمَرَ عَلَى أَسْوَدَ وَ لاَ لِأَسْوَدَ عَلَى أَحْمَرَ إِلاَّ بِالتَّقْوَى اَلَا هَل بَلَغتَ؟ قَالُوا: نَعَم. قَالَ: فَلیبلغ الشَّاهِد الغَائِبَ.»

(اې خلکو خبر اوسئ! ستا رب یو دی او ستا پلار یو دی، هیڅ عرب پر عجم او هیڅ عجم پر عرب غوره نه دی، هیڅ سورپوستی پر تورپوستی او تورپوستی پر سورپوستی لوړ نه دی. ایا دا خبره در ورسېده؟ ويې ويل: هو. رسول صلی الله علیه و سلم وفرمایل: نو حاضر دې هغه چا ته ورسوي چې غايب دى.) [روای جابر بن عبدالله البیقهی فی الشعب الایمان رقم 5137 و شرح الطحاویه صفحه361  وایضا اخرجه ابو نعیم فی (حیلة الاولیاء 100/3)]

د اسلام مبارک دين د جاهليت د زمانې ټول دودونه او عقايد، لکه: قومي او قبیلوي تعصبونه رد کړل؛ هغه انسانان چې په جاهلیت کې د هیڅ مقام او ارزښت نه برخمن نه وه، لوړ مقام ته ورسول، او د همېښ لپاره یې د ظالمانو او جابرانو د ظلم څخه یې وژغورل. اسلام له حبشې څخه د بلال، له روم څخه د صهیب، له بصرې څخه د حسن او له فارس څخه د سلمان په منلو سره، اسلام د منافقینو او نژاد پرستو مخونه ور تور کړل.

اسلام، مسلمان یووالی او اندېښنې ته هڅوي، او دستور ورکوي: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمِيعًا وَلَاتَفَرَّقُوا.» [آل عمران: ۱۰۳] “ټول د الله په رسۍ باندي ځانونه ټینګ کړئ، او مه سره جلا کیږی.”

«إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا.» [آل عمران: ۱۰۳]

(هغه مهال چې سره دښمنان واست[د اوس او خزرج دښمنۍ ته اشاره] نو مینه یې ستاسو زړونو ته واچول. او د دې نعمت په برکت سره وړونه وګرځېدلاست.)

تر دې حده پوري چې الله تعالی دا اړیکه د ورورګلوي اړیکه بولي او وایي: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ.» [الحجرات: ۱۰]

(بې شکه چې مومنان سره وړونه دي.)

که ایمان رښتینی وي، هیڅ شی نشي کولای دا ورورګلوي ویجاړه کي. که فکرونه او اندېښنې محدود شول او نشنالیزم په خلکو کې ډېر شو، دا اخوت له منځه ځي، او هر یوه په زړه کې د ریاست مینه زړو کې ننوځي او د ښه والي احساس کوي.

دا اندېښنه کم کم زیاتیږي و شخص د فردي لویوالي نه مړیږي، او د قوم، قبیلې یا د ولس او وطن په صفت پیل کيي. دا سړی هغه مهال چې خپل صفت په خلکو کې کیې چې د هغه په واسطه ریاست ورسیږي، د نورو خلکو په زړونو کې هم د نشنالیزم حب او مینه ډیریږي او مسئله د جګړې او جنجالو لامل ګرځي.

ځیني پوهان دا اندېښنه د اکثرو ولسونو د انحطاط لامل ګڼي. په اسلام کې نشنالیزم بل تعریف لري، اسلام نشنالیزم دین او آیین بولي نه محیط د جغرافیا او قوم و قبیلې. اسلام د ښه والی معیار په شرعي احکامو باندي ټینګښت بولي نه یو خاص قوم. څرنګه چې الله تعالی فرمایي: «ثُمَّ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ أَنِ اتَّبِعْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ۖ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ». [نحل: ۱۲۳]

( بیا مو تا ته وحي وکړه چې د حضرت ابراهیم د حقاني آيین څخه ملاټر وکړه، بې شکه چې دی د مشرکینو څخه نه وو.)

په دې آیه کې د رسول الله صلی الله علیه و سلم ابراهیمي آیین ته رابلل شوي نه نشنالیزم او تعصب ته.

د ملی ګرايي او نشنالیزم تعریف

ملت (Nation): محققین د دې کلمې په تعریف کې اختلاف لري:

ډاکټر ابوالفضل قاضي د ملت په تعریف کې لیکي: هغه انساني ډله چې د هغه غړي احساس وکړي چې د مادي او معنوي عواملو په واسطه سره نښتي دي، او د نورو انساني ډلو په هغه ټولنه کې یو بولي.

جرمني پوهانو د ملت تعریف د نژاد سره یې معطوف کړی او داسي وایي: ( هغه خلک چې د یوه نژاد څخه يي او د یوې ژبې او تمدن څخه برخمن وي.)

فرانسویانو د ملت په تعریف کې معنوي عناصرو ته هم پاملرنه کړې ده او دغه عناصر: جنګونه، سولي، سهولتونه، بریاوي بولي چې یو ګډ او ملي روح جوړ کړي. او همدارنګه خاطرې، رنځونه او ګډې نېکبختۍ د اقتصادي او ارزښتناکه منافع او نظامو په درلودلو سره. نو په جامع تعریف کې د دغو ټکو ویلای شو: په یوه وطن کې د ګډو انسانانو شتون، چې ګډ تاریخ، کلتور او عادات ولري او وغواړي چې په راتلونکو کې ګډ سکونت سره وکړي.

نشنالیستان، خپل قوم او ولس له نورو نه ښه بولي، هغسي چې جرمني نازیانو ادعا کوله چې آریایان د خدای ټاکل شوې ډله ده نو ځکه باید پر ټولو نړیوالو باندي حکومت وکړي.

د نشنالیزم د پیدایښت تاریخچه

نشنالیزم د ۱۹ پیړۍ په نیمایي کې جوړ شو، او د هغه د پیدایښت ځای غربي اروپا حسابیږي. دا تفکر د ایټالیا او جرمن هیوادونه چې جلا بلل کېده سره یو کړه، نو ځکه يې ډېر مینه وال پیدا کړ. خو په اسلامي هیوادونو کې انحطاط او شاتګ یې راوست.

هغسي چې د پان اسلاویزم تفکرات په شرقي اروپا کې(مخصوصا بالکان) د عثمانیانو لپاره ستونزې پېښي کړې او په هغه کې یې د تزاري روسیې مداخله او تجاوز لاره هواره کړه، همدارنګه نشنالیزم په عربي هیوادونو کې دا تفکر پیدا کړ چې دوی تر ټولو ښه قوم دی، په نتیجه کې د عربو مشران یې د عثماني ترکانو په مقابل کې ودرول او د عثمانې امپراطورۍ د ماته سبب وګرځېد.

د نشنالیزم ډولونه

• افراطي نشنالیزم: په جرمني او ایټالیا کې د دوو نړیواله جګړو په منځ کې.

• معتدل نشنالیزم: په نورو غربې اروپا هیوادونو کې، لکه: فرانسه، انګلیس او نور،

• سیاسي نشنالیزم: په غربي اروپا کې،

• کلتوري نشنالیزم: د بالکان په هیوادونو کې، چې په نتیجه کې د سیاسي نشنالیزم لامل وګرځېد.