لیکوال: محمد الافغاني
اسلام په قفقاز کې (لومړی برخه)
د قفقاز ځمکه د منځنۍ آسیا څخه بهر موقعیت لري.
اسلام لومړی ځل اذربایجان او د قفقاز نورو جنوبي برخو ته په اوومه پېړۍ کې د عربو فاتحانو له خوا معرفي شو او بیا د ۱۱مې پېړۍ په اوږدو کې (د سلجوقي مهاجرتونو په تعقیب) په جنوبي قفقاز کې هم خپور شو.
او قفقاز په تدریجي ډول د اتلسمې پېړۍ په وروستیو او د نولسمې پیړۍ په اوږدو کې د روسیې تر کنټرول لاندې راغله. په حقیقت کې، قفقاز د مذهب له نظره یوه مهمه سیمه ده چې د تاریخ په اوږدو کې د خلکو د تېریدو نقطه او د مختلفو مذهبونو او فرقو مرکز وو. جنوبي قفقاز چې د شرقي او لويديځو تمدنونو د اتصال ځای او د مختلفو قومونو، مذهبونو او انساني مکتبونو يوه سيمه ده، چې له پېړيو راهيسې د اسلامي تمدن يوه برخه وه.
قفقاز چېرته دی؟
په جنوبي قفقاز کې د آذربایجان جمهوریت، ارمنستان او ګرجستان هېوادونه شامل دي، مګر شمالي قفقاز د روسیې برخه ده او د داغستان، چیچنیا، انګوشتیا، شمالي اوستیا-الانیا، کابردینو – بلکاریا، کاراچای-چرکسیا، کراسنو، آدیغیه او د استاوروپول سیمه او خودمختاره جمهوریتونه پکې شامل دي.
هغه درې هېوادونه چې دا سیمه یې محاصره کړې هر یو یې په ۱۹۹۱ کال کې د شوروي اتحاد تر ړنګېدو پورې د شوروي اتحاد تر کنټرول لاندې جمهوریتونه وو. سربیره پردې، د روسیې د داغستان او چیچنیا سیمې چې په قفقاز کې موقعیت لري، دواړه د توکمیز اکثریت غیر روسي سیمې دي او لاهم د سیمې له سترو قدرتونو سره د دوی د ځواک د مبارزې له امله منظم تاوتریخوالی مخامخ دي.