لیکوال: محمد عاصم "اسماعیلزهی"
د رسول الله ﷺ اخلاق (څلورمه برخه)
د رسول الله صلی الله علیه وسلم د مینې او رحمت څرګندونې
الله جل جلاله فرمايي: «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ»؛ ژباړه: “مونږ ته نه یې رالېږلې مګر د نړۍ لپاره رحمت.”
په مسلمانانو باندې د پیغمبر صلی الله علیه و سلم رحمت
یو سړی له یمن څخه پیغمبر صلی الله علیه وسلم ته هجرت وکړ او غوښتل یې چې په جهاد کې برخه واخلي. رسول الله صلی الله علیه وسلم ورته وفرمایل: «ایا ستا مور او پلار په یمن کې دي؟» هغه وویل: هو. رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل: «ایا تا له هغو څخه اجازه اخیستې ده؟ سړي وویل: نه. نو رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل: «بېرته خپل مور او پلار ته لاړ شه او د هغوی څخه اجازه واخله. که دوی اجازه درکړه، نو جهاد وکړه، او څومره چې کولی شې له دوی سره ښه وکړه. ځکه له توحید وروسته له مور او پلار سره نیکي کول غوره دي.» کولی شو ټول هغه احادیثو ته مراجعه وکړو چې د مور او پلار په اړه راغلي دي.
په مشرکانو باندې د پیغمبر صلی الله علیه و سلم رحمت
د رسول الله صلی الله علیه وسلم د اخلاقو تر ټولو غوره ځانګړنه د هغه رحم، شفقت او محبت دی. د رسول الله صلی الله علیه وسلم مینه او اخلاص دومره پراخه و چې د کورنۍ نږدې غړي، ملګري او دوستان او حتی دښمنان، ګناهکاران او بندیان هم د هغه له مینې، اخلاص او مهربانۍ څخه متاثره شول. قرآن کریم د رسول الله صلی الله علیه وسلم د مشرۍ او نبوت د بریالیتوب کلي د هغه اخلاص، مهرباني او شفقت معرفي کوي. د رسول الله صلی الله علیه وسلم په عملي ژوند کې د ښو اخلاقو په سلګونو مثالونه شته چې هر یو یې د هغه د ښو اخلاقو له ستر سمندر څخه یو څاڅکی څرګندوي. لکه څنګه چې خدای تعالی داسې فرمایي: «وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ»؛ “او په حقیقت کې تاسو عالي او غوره اخلاق لری”.
د بدر له جګړې مخکې رسول الله صلی الله علیه وسلم خپلو اصحابو ته وفرمایل: « پوهیږم چې د بني هاشم او نور ځینې کسان په زوره له مکې څخه وتلي دي او له موږ سره د جګړې لپاره هیڅ انګېزه نه لري. نو که په تاسو کې یو څوک د بني هاشم سره مخامخ شي، هغه مه وژنئ. او هغه څوک چې د ابا البحتري بن هشام بن حارث بن اسد سره مخامخ شو، هغه دې نه وژني (ځکه چې هغه د رسول الله صلی الله علیه وسلم سره په مکه کې د بد چلند څخه ډډه کوله، او په مکه کې د هغه چا څخه و چې د شعب ابي طالب تړون د ماتولو لپاره یې اقدام وکړ.). او څوک چې د عبدالمطلب زوی عباس ته ورسېد، هغه دې نه وژني، ځکه له مکې څخه په زور ایستل شوی دی.
په ماشومانو باندې د پیغمبر صلی الله علیه و سلم رحمت
ځکه چې ماشوم د طبیعت مبدأ ته نږدې دی او پاک ذهن او زړه لري، ماشوم د زده کړې لپاره خورا مناسب دی. هغه یو الهي تحفه ده چې په خپل ساده او روښانه طبیعت سره دنیا ته داخل شوی او له هر ډول ناپاکۍ او چټلۍ څخه لرې دی. دا د ماشوم مور، پلار او ښوونکي دي چې د هغه په غلطه روزنه سره د هغه د پاک او الهي فطرت لاره غلطوي. له همدې امله، د ماشوم سره په چلند کې، یو څوک باید د هغه ذاتي ځانګړتیاوې په پام کې ونیسي. د ماشوم سره مینه، محبت او نږدې والی د هغه د پټو استعدادونو په وده او انکشاف کې مهم رول لوبوي.
رسول الله صلی الله علیه وسلم تل له ماشومانو سره د مینې او تواضع په اساس چلند کاوه. هغه د دوی طبیعي استعدادونو ته پاملرنه کوله او د دوی د خپګان او ناخوښۍ له امله ژور خفه کېدی. له ماشومانو سره په ناسته او ولاړه کې به یې ځان د هغوی برابر ګڼل او له هغوی سره به یې لوبې کولې او نورو ته به یې هم سپارښتنه کوله. رسول الله صلی الله علیه وسلم به د خپل تره عباس اولادونه(عبدالله او عبیدالله) په قطار کې درول او فرمایل به یې: «هر یو چې لومړی ما ته ورسیږي، زه به هغه ته فلانی شی ورکړم.» هغوی به سیالي کوله او یا به د رسول الله صلی الله علیه وسلم په سینه کېناستله او رسول الله صلی الله علیه وسلم به دوی ښکلول او له هغوی سره به یې لوبې کولې.
اقرع بن حابس رضي الله عنه رسول الله صلی الله علیه وسلم یې د حضرت حسن د ښکلولو په حالت کې ولید او ویې ویل: زه لس اولادونه لرم او تر اوسه مې هیڅ یو هم نه دی ښکل کړی. رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل: «ایا خدای ستا له زړه څخه مهرباني لرې کړې ده؟ څوک چې رحم نه کوي په هغه به رحم نه کیږي.»
خپلو ماشومانو ته د مور او پلار د مینې څرګندولو یوه لاره د دوی د عمر سره سم د لوبو او تفریحاتو چمتو کول دي. همدارنګه کله چې ماشوم له مور او پلار څخه وغواړي چې له هغه سره لوبې وکړي، نو مور او پلار باید د هغه غوښتنې ته مثبت ځواب ووايي، خو د لوبې اداره کول ماشوم ته پرېږدي او خپلې غوښتنې دې پرې نه تحمیلوي. لوبه ماشوم ته د خوښۍ ورکولو سربیره، د هغه د پټ استعدادونو د ودې لامل هم کیږي. د اسلام ستر پیغمبر صلی الله علیه وسلم په دې مسئلې باندې د ټینګار سره، د خپلو ماشومانو په لوبو کې یې ګډون کول او هغوی یې هڅول چې د دوی د لوبو څارنه وکړي.
دیني پوهاوي د ماشوم په برخلیک کې مهم رول لوبوي که چیرې د ماشوم د اړتیاو او ذهني شرایطو سره سم چمتو شي. ځکه چې د انسان د ژوند اساس د هغه لید او باورونه دي او که دا په کلکو دیني لارښوونو ولاړ وي، ژوند به یې الهي وي.
په حیواناتو باندې د پیغمبر صلی الله علیه و سلم رحمت
رسول الله صلى الله عليه وسلم له ماشومانو، ښځو او ضعيفانو سره ډېره مينه او شفقت ښودلې او پر حيواناتو يې ډېر رحم کاوه او خپل امت ته يې د څارويو سره د مهربانۍ امر کړى دى.
“«اتَّقُوا الله فِي هَذِهِ الْبَهَائِمِ الْمُعْجَمَةِ ارْكَبُوهَا صَالِحَةً وَكُلُوهَا صَالِحَةً»؛ “د دغو بېچاره څارویو په اړه، له الله څخه ووېرېږئ (د هغوی ساتنه وکړئ چې) تاسو په دوی هم ښه سواري وکړی او هم ښه تغذیه وکړی.”
ادامه لري…
