(کلیسا، پاپ او مذهبي مراسم(دریمه برخه

لیکوال: ډاکټر فضل احمد احمدي

 (کلیسا، پاپ او مذهبي مراسم (دریمه برخه

کثرت او تنوع د ټولو مذهبونو له بنسټیزو ځانګړتیاوو څخه دی، هیڅ مذهب نشته چې پیروان یې طبقه بندي او ډله ایز نه وي. په عیسوي مذهب کې دا ویش او جلا کول هم د دې دین له محورونو څخه ګڼل کیږي. شاید د عیسویت د ضعیف کیدو یو لامل، د هغې د عروج دورې وروسته، د عیسویت له اصلي بنسټ څخه د ارتودوکس کلیسا جلا کول دي. په هرصورت، دا مذهب ډیری فرقې لري چې ځینې یې زاړه او ځینې یې نوي دي. ځینې ​​یې ډیر پیروان لري او ځینې یې لږ. له دې جملې څخه دوه فرقې زیاتې څرګندې دي او له زیات شهرت څخه برخمنې دي او دا دوه د نورو پخوانیو طبقو څخه دي چې عبارت دي له: «کاتولیک او ارتودوکس». البته، عیسویان خپلې فرقې ته «کلیسا» وايي، له همدې امله دوی د کاتولیک کلیسا او ارتودوکس کلیسا اصطلاحات کاروي. د عیسویت تر منځ ترټولو مهم توپير د دې دوو کلیساونو جلا کول دی.همدارنګه، په دې بحث کې د جلا کولو اراده د عیسویانو د دوو برخو ترمنځ د جلا کیدو معنی لري او د عقیدې سره هیڅ تړاو نلري. له همدې امله، د موضوع د ښه تشریح کولو لپاره، اړینه ده چې دوه اصطلاحات کاتولیک او ارتودوکس تشریح کړو.

۱-کاتوليک: په يوناني ژبه کې د «کاتوليک» (Catholicلويديځ کليسا) کلمه د «هر اړخيز او ټول شموله» په مانا ده. د دې فرقې لپاره د دې نوم غوره کولو دلیل دا دی چې کاتولیک مختلف مذهبي عناصر جذب کړي چې د خپل اوږد تاریخ په اوږدو کې ورسره مخ شوي دي. دا عناصر عبارت دي له: د روم او آلمان قوانین، د افلاطون او ارسطو فلسفه، نوي ارتقاء مفکورې او نور ډېر عوامل؛ ځکه چې د کاتولیک په جوهر کې، د هرڅه جذبولو معنی لري. له همدې امله، دا بې دلیله نه ده چې دا د «مخالفو مجلس» په توګه بیان شوی.  په دې مذهب کې څرګندېږ چې د وحی په اصل باور او فلسفي فکر، د يو بل تر څنګ دي قانوني او شرعي ازادي، د خلکو خرافتو او ژوره مذهبي فلسفه، تصوف او کلتوري – توکمیز سمبولونه، د نورو کلیساو برعکس، په دې کلیسا کې یو څه ګډ شوي دي.

کاتولیک کلیسا، چې د روم ترټولو لویه کلیسا (واتیکان) او ترټولو نړیواله کلیسا ده، چې په ټولو هیوادونو او سیمو کې عام ده. لکه څنګه چې دا کلیسا په روم کې موقعیت لري، دا د روم ځانګړتیاوې هم لري. د (۱۵۲۲-۱۵۲۳)شپږم اډریان پاپانو له واک راهیسې، پاپان ټول ایټالویان وو، او تر دویمې نړیوالې جګړې وروسته د کارډینالانو ښوونځی اکثره ایټالوی و. دا کلیسا ډیره پخوانۍ ده چې تاریخ یې د حواریون دورې ته رسیږي، یعني شاوخوا (۲۰۰۰) کاله وړاندې. د کاتولیکانو مشر د پاپ(Pope يعني د پلار) په نوم یادیږي.

۲ ارتودوکس: ارتودوکس یو صفت دی چې د مخکیني orthos څخه جوړ شوی چې معناي ریښتیا ده او یوناني کلمه doxo د عقيدې معنا لري. کله چې دا کلمه، د سلوک او باور صفت، په رسمي توګه ومنل شو، عادي او صحیح معنی ده، او که د یو شخص د صفت لپاره وکارول شي، دا به د دين او رواج معنا ولري. که د «اورتودوکس» کلمه په لوی حرف O سره ولیکل شي، دا د عیسویانو د یوې ډلې نوم دی چې د تاریخ په یوه برخه کې د عیسویانو په منځ کې ځینې مشهور تعلیمات د دین پریښودل او د بدیل تعلیماتو پیروي یو معتبر شرط ګڼي. د نورو عیسویانو سره د دې ډلې اختلافات د وخت په تیریدو سره ډیر زيات شو، تر دې چې دوی بالاخره د یوې فرقې په توګه د نورو عیسویانو څخه جلا شول.

همدارنګه، که ارتودوکس په کوچني توري سره ولیکل شي، دا د «تقوا» معنا لري، په دې حالت کې، هره ډله ځان ته «تقوا داره» او نور «بدعتي» بولي، په دې حالت کې دوی ټول ځانونه ارتودوکس ګڼي.

د ارتودوکس کلیسا رسمي سرلیک عبارت دی: «د اورتودوکس ختیځ کلیسا»، پدې کې هغه کلیساګانې شاملې دي چې دا ټول په پخوانیو وختونو کې د بیزانسی شاهي کلیسا د تاریخ په دوره کې رامینځته شوي.

نن ورځ، د ارتودوکس کلیسا د ډېرو خپلواکو کلیساونو څخه جوړه شوې ده، چې ویل کېدی شي که څه هم دوی معمولا د یو بل سره په بشپړ تماس کې دي، هر یو یې د خپلې ادارې مسولیت لري. په دې کلیساګانو کې، دودونه، لمونځونه، مذهبي اصول او مذهبي قوانین مشترک دي او دوی د یو ډول عیسوی روحانیت ته وده ورکوي. ډېری دا کلیساګانې ملي دي او د خپلو ملتونو د ژوند سره نږدې پیوستون لري.

ترټولو پخوانۍ او تر ټولو سپېڅلې ارتودوکس کلیساګانې، لکه څنګه چې یادونه وشوه، د قسطنطنیه، اسکندریه، انطاکیه او اورشلیم دي. دوه لاملونه د دې لویو او پیاوړو کلیساونو د کمزوري کېدو لامل شوي: یو په هغو ځایونو کې د اسلام نفوذ چې کلیسا یې تر نفوذ لاندې وه او بله یې د یو شمېر کلیساګانو خپلواکي چې له دوی سره تړلې دی. په دې کې شک نشته چې دوی اوس په يادو سيمو کې هغه شان شهرت نه لري لکه پخوا او کليساوې يې مشهورې وې. ځکه چې اسلام دغه ځمکې فتح کړې او اوس د دغو ځمکو ډېر اوسېدونکي مسلمانان دي.

ادامه لري…