د نفس په تزکیه کې د قرآن رول:
د قرآن له موخو او هدفونو څخه يوه هم د بشري روح تزکیې ته بلنه ده. ځکه چې په دنیا او آخرت کې د انسان نجات له تزکیې پرته ناشونی دی. لکه څنګه چې خدای تعالی فرمایي: «وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا قَدْ أَفْلحَ مَن زَکَّاهَا وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا»[الشمس:10-7]؛ ژباړه: او په انساني نفس او په هغه ذات قسم دی، چي هغه یې برابر کړ،
بيا یې د هغه بدي او پرهېزګاري ورته الهام کړه، په رښتيا سره بری هغه چا تر لاسه کړ چي نفس یې پاک کړ، او هغه څوك ناكام شو چي دغه (نفس يې په ګناهونو کي) پټ کړ.
مطلب دا چې الله جل جلاله د انسان د نفس په پيدايښت کې د ګناه او اطاعت ماده او استعداد شامل کړى دى. بیا یې انسان ته دا اختیار او واک ورکړی چې له دې دوو څخه یو غوره کړي، د ګناه لاره یا د اطاعت لاره. د همدې واک پر بنسټ هغه ته اجر او عقاب ورکول کېږي او په دې تعبیر سره دا شک چې «کله چې د انسان په پیدایښت کې ګناه او اطاعت ځای پرځای شي؛ له منځه ځي». نو هغه مجبور دی چې دا کار وکړي او په دې صورت کې باید د ثواب او عذاب مستحق نه وي. له منځه ځي، او هغه څوک چې په خپله خوښه د خدای اطاعت کوي او خپل ظاهر او باطن پاکوي برلاسی دی، او هغه څوک چې خپل نفس په ګناه سره تغذیه کوي محروم وي.
د انسان په تکامل او پرمختګ کې رول:
د تحریف شویو ادیانو پیروان ټول په دې موافق دي چې انسانان د اوس په پرتله پخوا ښه وو. مګر په تدریجي ډول د زوال سره مخ شو. دوی په دې قضیه کې مبالغه وکړه؛ دوی حتی په دې باور وو چې پخواني د علم او صنعت په برخه کې ډیر پرمختللي وو، اوس مهال علم کمزوری او د زوال به حال کي دی او هیڅ پرمختګ نه دی شوی؛! تر درې پېړۍ وړاندې هم همدغه نظر موجود و. خو ناڅاپه د علم ځواک دغه اټکل له منځه يووړ او دا خيالونه يې په بشپړه توګه بې ارزښته کړل او ثابته يې کړه چې انسان په علمي لحاظ د پرمختګ په حال کې دی او په تدريجي ډول د تکامل په لور روان دی او دا پرمختګ يوه طبيعي نتيجه او اغېزه او د تکامل قانون دی. ترڅو چې د ادیانو د پيروانو او د علم او پوهې د پلويانو تر منځ سخته جګړه پيل شو چی په پایله کې علم میدان وګاټه او کلیساګانې د ولسونو افیون وبلل شوې او اعتبار یې له لاسه ورکړ؛ خو اسلام د نورو دینونو په خلاف علم ته اهمیت ورکوي او د انسان د تکامل قانون یې د اروپا له تیورۍ زر کاله وړاندې تاسیس کړ؛ لکه څنګه چې قرآن فرمايي: «وَمَا أوتیتُم مِّن العلمِ إلا قَلیلًا»[الاسراء:85]؛ ژباړه: دوى ستا څخه د روح په باب پوښتنه كوي، ورته ووايه: “روح زما د رب په حكم راځي، خو تاسي له علم څخه لږه برخه موندلې ده.”
«قُل رَّبِّ زِدْنِي عِلمًا»[طه:114]؛ ژباړه: او دُعا وکړه چي اې پروردګاره! ما ته لا زيات علم راکړه.
د يادو آيتونو له مخې، علم يوه داسې پديده ده چې د انسان له ليد څخه پټه ده او بايد په راتلونکي کې يې د لاسته راوړلو هڅه وشي. مسلمانانو لومړی علم او صنعت ته مخه کړه او د پرمختګ لاره یې غوره کړه او علمي او صنعتي اکتشافونه یې تر لاسه کړل او په دې لاره کې یې علم او تکامل ته اهمیت ورکړ او په عملي توګه یې دا حقیقت ثابت کړ او که د تحریف شویو دینونو د پیروانو په څېر په علمي ــ انساني تنزل او سقوط باورمند وای، نو د عربو په شان د یوه ملت لپاره د کوتو په شمېر کلونو کې د پام وړ پرمختګ خورا ستونزمن به و. ځکه چي پرمختګ، په تکامل باندې د ایمان اړتیا لري.
ادامه لري…
