لیکوال: شکران احمدي
د شریعت د مقاصدو علم ته یوه کتنه (نهه پنځوسمه برخه)
۳- جزئي مقاصد
یعنې هغه موخې او  اهداف چې شارع یې د ټولو شرعي احکامو په برخه کې تعقیبوي؛  هغه که واجبات، محرمات، مکروهات، مستحبات  وي او یا هم نور[1]… دا هغه مقاصد دي چې علال فاسي یې داسې تعریفوي او وايي: «… او هغه اسرار چې شارع د هر حکم د تشریع پر مهال په پام کې نیولي دي.» [2]
دا مقاصد د ابن عاشور د بېلګو سره همغږي لري، لکه: د رهن تړون موخه د ډاډ او اطمینان ترلاسه کول دي، د نکاح تړون موخه د کورنۍ د نظام رامنځته کول او ټینګول دي او د طلاق  د تشریع موخه د دوامدار زیان او ستونزو د مخنیوي لپاره دی.
فقهاء ډېری وخت په همدې ډول مقاصدو تمرکز کوي؛ ځکه دوی د شریعت په جزئیاتو کې تخصص لري او دغه موخې د خپلو اجتهاداتو او استنباطاتو په ترڅ کې څرګندوي. البته، دوی ډېر وخت د حکمت، علت، معنا او ورته نورو اصطلاحاتو څخه کار اخلي، که څه هم دا اصطلاحات په بشپړ ډول یو شان نه دي او ترمنځ یې ظریف توپیرونه شته. [3]
همدارنګه د حدیث شارحانو هم دې موضوع ته پام اړولی او هم د هغو کتابونو لیکوالانو چې په ځانګړي ډول د قواعدو او اصولو د مقاصدو په اړه لیکل شوي دي. د بېلګې په توګه، د عز بن عبدالسلام آثار او د شاه ولي الله دهلوي کتاب حجّة الله البالغة د همدې حکمتونو او علل د تفصیل په اړه خبرې کوي. [4]
مهم نکات:
  • اسانتیا او هوساینه؛ د اسلامي شریعت یو عمومي مقصد او هدف دی او پر اساس یې اسلامي احکام تشریع شوې دي، حرج او سختي د حکم د بدلون سبب ګرځي.
  • خصوصي مقاصد په ځان کې ګڼې برخې رانغاړي؛ عبادات، معاملات او عقوبات پکې ګڼل کېدای شي، لکه؛ د لمانځه ځانګړي مقاصد، روژه حج او… له ځانګړو مقاصدو څخه شمېرل کیږي.
  • جزئي مقاصد احکام را نغاړي، په جزئي احکامو کې هر شرعي حکم یې پر اساس تشریع شوی دی، لکه؛ د سود مقاصد، چې علماء یې په اړه اوږده بحثونه لري.
په دې فصل کې د شریعت د مقاصدو ډولونه تر بحث لاندې نیول شوي دي. فقهاوو د بېلابېلو اړخونو له مخې د شریعت مقاصد وېشلي او طبقه‌بندي کړي دي. له مشهورو وېشونو څخه یو یې په دریو برخو د شریعت د مقاصدو وېش دی چې؛ضروریات، حاجیات او تحسینیات  دي.
دغه وېش د مقاصدو د ارزښت او مقام پر بنسټ ولاړ دی او د اسلامي شریعت د مقاصدو د مراتبو سلسله څرګندوي. د مثال په ډول، که د ضروریاتو مقاصد د حاجیاتو مقاصدو سره په ټکر کې راشي، نو د لوړې درجې له امله ضروریات مقاصد اړین دي او ترجیح ورکول کیږي.
د مقاصدو په بحث کې (ضروري مقاصد) خپله په پنځو برخو وېشل شوې دي، چې په لاندې ډول دي؛
۱. د دین ساتنه
۲. د نفس (ژوند) ساتنه
۳. د نسل ساتنه
۴. د عقل ساتنه
۵. د مال ساتنه
همدارنګه د شمولیت او پراخوالي له پلوه، د شریعت مقاصد په درې برخو وېشل شوي دي:
  • عامه یا عمومي مقاصد: هغه چې د ټولو ابوابو او د شریعت په عمومي چوکاټ کې صدق کوي.
  • شخصي مقاصد: هغه چې یوازې د یوه ځانګړي باب (لکه نکاح یا معاملاتو) پورې تړاو لري.
  • جزئي مقاصد: هغه چې په ځانګړو جزئیاتو او مواردو کې مطرح کېږي.
دوام لري…

مخکنئ برخه / راتلونکې برخه

سرچینې:
  1. قرآن کریم.
  2. ابن عاشور التونسي، محمد الطاهر بن محمد بن محمد الطاهر (۲۰۰۴ م) مقاصد الشريعة الإسلامية، محقق: محمد الحبيب ابن الخوجة، قطر وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامية.
  3. الريسوني، أحمد . (۱۹۹۲م). نظرية المقاصد عند الامام الشاطبي الدار العالمية للكتاب الإسلامي .
  4. الشاطبي، إبراهيم بن موسى بن محمد اللخمي الغرناطي، الموافقات في أصول الشریعة، محقق: أبو عبيدة مشهور بن حسن آل سلمان، دار ابن عفان.
  5. القشيري، أبو الحسين مسلم بن الحجاج (النيسابوري (۱۳۳ هـ). صحيح مسلم، لبنان بيروت، دار الجيل.
  6. اليوبي، محمد سعد بن احمد بن مسعود، مقاصد الشريعة الاسلامية وعلاقتها بالادلة الشرعية، ریاض، دار الهجر للنشر والتوزيع.
  7. زرکشي، بدر الدین، محمد بن بهادر، البحر المحیط في أصول الفقه، دار الکتب العلمية، بیروت، لبنان.
  8. غزالي، ابو حامد، محمد بن محمد، المستصفی في علم الأصول، بیروت، موسسة الرسالة.
  9. ابن قیم جوزیة، محمد بن ابی بکر، شفاء العلیل في مسائل القضاء والقدر والحکمة والتعلیل، دار المعرفة، بیروت، لبنان.
  10. آمدی، ابو الحسن سید الدین، علی بن ابی، علی بن محمد، غایة المرام، ناشر: المجلس الاعلی للشئون الاسلامية.
  11. فخر الدین الرازی، ابو عبدالله، محمد بن عمر الرازی، مفاتیح الغیب=التفسر الکبیر، موسسة الرسالة.
  12. ابن حزم، ابو محمد علی بن حزم اندلسی ظاهری، الإحکام في أصول الأحکام، بیروت، دار الجیل.
  13. ابن قیم جوزیة، محمد بن ابی بکر، مفتاح دار السعادة ومنشور ولاية العلم والارادة، قاهرة، دار الحدیث.
  14. محمد مصطفى زحیلی (٢٠٠٦ م) الوجيز في أصول الفقه الإسلامي دمشق – سوريا، دار الخير للطباعة والنشر والتوزيع.
  15. ابو داود، سلیمان بن الاشعث السجستانی، سنن ابی داود، بیروت، لبنان، المکتبة العصرية، صیدا.
  16. النجدي، سمیع، أهمية المقاصد الشرعية، دار الکتب العلمية، بیروت لبنان.
  17. [1] . محمد بن أحمد، أبو عبد الله القرطبي، (١٩٦٢ م) تفسير القرطبي، تحقيق: أحمد البردوني وإبراهيم أطفيش. القاهرة دارالكتب المصرية.

[1]. طرق الكشف عن مقاصد الشارع: ۲۸.

[2]. علال الفاسي، (بی‌تا) مقاصد الشريعة الإسلامية ومكارمها، الدار البيضاء، مكتبة الوحدة العربية: ٣.

[3]. أحمد الريسوني (۱۹۹۲م)، نظرية المقاصد عند الإمام الشاطبي، الدار العالمية للكتاب الإسلامي: ۸.

[4]. الیوبی، مقاصد الشريعة الاسلامية وعلاقتها بالأدلة الشرعية: ۴۱۵.

Leave A Reply

Exit mobile version