د حج حکمت، فلسفه او اسرار (څوارلسمه برخه)

لیکوال: محمد عاصم اسماعیل‌زهي

د حج حکمت، فلسفه او اسرار 

څوارلسمه برخه

په حج کې د اسلام اصلاحي نقش 

اسلام حج ته هم هماغه اصلاحي بڼه ورکړې لکه څنګه یې چې دریو نورو رکنونو ته ورکړې. د جاهلیت په دورې کې خلکو په داسې حج کې له ځانه جاهلي عادات او کړنې زیاتې کړې وې، چې هېڅ ډول دلیل یې په اړه نه و، نازل شوی. دوی له ډېره وخته په حج کې په داسې امورو سره سلا شوې وه، چې په ابراهیم علیه والسلام باندې په فرض کړای شوې حج کې لاسوهنه وه، کوم چې په عربي قبیلو کې نسل په نسل انتقالېده. دا د حج له مقاصدو او اهدافو سره جفا وه، چې لاملونه یې هم جاهلي عصبیت، قبیلوي غیرت او فخر، تکبر او له کچې زیات حرص وه. خو قران او اسلامي قانون دا بدعتونه او تحریفات له بېخه واېستل او باطل یې کړل. قران کریم دا بدعتونه هر یو جلا، جلا بیان کړی او له منځه وړلو وروسته یې غوره بدیل وړاندې کړی دی.

یو بدعت یې له نورو حجاجو سره د قریشو عرفات ته نه تګ وو، دوی په حرم کې پاته کېدل او ویل به یې: ” مو د خدای اهل او په ښار او کور کې یې استوګن یو.”

همداشان ویل به یې: موږ حمس (متشدیدین) یو او موخه یې له نورو څخه ځان متفاوت ښول او د خپل مقام ساتل وه. خو اسلام دوی ته امر وکړ؛ هغه کارونه چې نور یې ترسره کوي، باید دوی یې هم وکړي او په عرفات کې حاضر شي.

” ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ ” بيا له كوم ځاى څخه چء نور ټول خلك راګرځي، له هماغه ځایه تاسو هم راوګرځئ.

امام بخاري سره له سنده له عایشې رضي الله عنها څخه روایت کړی؛

“عن عائشة رضي‌الله‌عنها: كانت قريش ومن دان دينها يقفون بالمزدلفة وكانوا يسمون الحمس وكان سائر العرب يقفون بعرفات فلما جاء الإسلام أمر الله نبيه صلى‌الله‌عليه‌وسلم أن يأتي عرفات ثم يقف بها ثم يفيض منها فذلك قوله تعالى { ثم أفيضوا من حيث أفاض الناس }”.

قریش او نږدې خلک یې په مزدلفه کې اېسارېدل او دېته به یې (حمس) ویل او نور عربان به پع عرفات ودرېدل، خو کله چې اسلام راغی نو الله تعالی یې خپل رسول ته امر وکړ، چې عرفات ته لاړ شي او هلته ودریږي او بیرته له هغه ځایه را وګرځي او همدې د همدې ایت (من حیث افاض الناس) معنی ده.

یو بل مورد په ځان ویاړل او شعري سیالۍ وې، چې دوی د حج برخه ګرځولې وه، دوی به په عکاظ، مجنه، ذوالمجاز بازارونو کې راټولېدل او په هر فرصت کې به یې د خپلو نیکونو کارنامې یادولې او په نورو به یې خپل ځان لوړاوه، چې په لړ کې یې بیا (منا) د دې جاهلي حس د ترلاسه کولو لپاره غوره ځای وو. خو الله تعالی له دې کار څخه منعه وکړه او پر ځای یې یو غوره بدیل وټاکه؛

” فَإِذَا قَضَيْتُم مَّنٰسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ ءَابَآءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا ۗ “

بيا كله چي مو د خپل حج ركنونه آداء کړل، نو څنګه چي مو پخوا خپل پلرونه، نيكونه (په وياړ سره) يادول، هماغسې اوس الله ياد کړئ، بلكې له هغه څخه هم زيات…

بل مسأله دا وه، چې د وخت په تېرېدو سره حج هغه خپل پاکوالی او تقدس بایللی و او تر ډېره په یوه جاهلي اختر او د ساتېریو او جنجال په یوه راټولېدنه بدل شوی وو.

خدای تعالی په دې اړه فرمايي:

“الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومٰتٌ ۚ فَمَن فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِى الْحَجِّ ۗ “

د حج مياشتې ټولو ته څرګندې دي، څوك چې په دې ټاكليو مياشتو کې د حج نيت وکړي، هغه بايد په دې خبر اوسي چې د حج په دوران كې له هغه څخه څه شهواني عمل، څه ناوړه فعل او څه جنګ جګړه و نه شي.

بل مورد یې بیا د خپلو بتانو لپاره د نښه شویو او بې نښې قربانیو ذبح کول و، چې غوښې یې هغو ته ورکولې او د قربانۍ وینه به یې پرې پاشله، نو الله تعالی یې په اړه داسې فرمايي؛

” لَن يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَآؤُهَا وَلٰكِن يَنَالُهُ التَّقْوٰى مِنكُمْ ۚ”

نه د هغو غوښې الله ته رسیږي او نه یې وينه، خو هغه ته ستاسو پرهېزګاري رسیږي.

بل بدعت یې بیا د حج د نیت وروسته د کور له دراوزې څخه کور ته نه ننوتل وو، عربانو به چې کله احرام وتاړه نو بیا به د کور له شا او په دیوال خپل کور ته اوښتل او د کور له دروازې یې کور ته تګ ګناه او د خدای تعالی په حق کې کمزوري بلله، خدای تعالی یې دا کړنه رد او له هغې څخه یې د ثواب تمه بې ځایه وبلله او فرمايي:

؛ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَن تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلٰكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقٰى ۗ وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوٰبِهَا ۚ ؛

دا هم ورته ووايه: “دا ښه کار نه دی، چې تاسي خپلو كورونو ته د هغو د شا له لوري ننوځئ.” – اصلى نېكي(ښه کار) خو دا دی، چې انسان د الله له خپه كولو څخه ځان وژغوري؛ نو تاسو خپلو كورونو ته د دروازو له لارې ورشئ.

 همداسې بل مورد بیا د ځینو خلکو له مالي سمبالتیا پرته حج ته تګ و، دوی به شرمېدل چې حج ته ولاړ نشي او هلته به یې پرته له دې چې څه توښه واخلي حج ته تکل کاوه او ویل به یې: ” موږ د خدای تعالی میلمانه یو او له ځان سره خواړه او نور څه نه اخلو.” خو بیا به یې سؤال او فقر کاوه او له دې څخه به نه شرمېدل او دا کار یې د الله په لاره کې ثواب ګاڼه. خدای تعالی دوی له دې کار څخه منعه کړل

؛ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوٰى ۚ ؛

د حج د سفر له پاره د لارې توښه درسره واخلئ؛ او تر هر څه ښه د لارې توښه پرهېزګاري ده؛

بله ستونزه دا وه، چې مسلمانانو د صفا او مروې ترمنځ ځغاسته ستړیا بلله او هغه یې د جاهلیت له کړنو څخه شماروله.

خدای تعالی په دې اړه ایت نازل کړ؛

؛ إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَآئِرِ اللَّهِ ۖ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَا ۚ؛

په يقيني توګه، صفا او مروه د الله له نښانو څخه دي، له دې امله څوك چې د بيت الله حج يا عمره وکړي، د هغه لپاره وبال نشته كه د دې دوو غونډېو تر منځ طواف وکړي.

اسلام په دې اغېزمنو اصلاحاتو سره دا ستر رکن بیرته خپل پاک او اصلي ابراهیمي بڼې ته وګرځاوه او د ناپوهانو لاسوهنې او جعل یې باطل کړ.

په دې اړه شیخ الاسلام احمد بن عبدالرحیم رحمه الله څومره ښه وايي؛

پوه شئ، چې رسول الله صلی الله علیه وسلم اسماعیلي امت ته مبعوث شو، تر څو یې ناسمې کړنې سمې کړي او تحریفونه یې له منځه یوسي او نور یې وځلوي او د دې ایت “مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ”. معنی همدا ده.

په داسې حالت کې باید د ابراهیمي دین اصول ومنل شي او سنتونه یې ثابت او تایید شي؛ ځکه چې کله یو پېغمبر داسې قوم ته ولېږل شي چې د حقې او سمې سنت لارې نښې او اثار پکې موجود وي، نو د دغو سنتونو بدلول یا له منځه وړل هېڅ معنا نه لري؛ بلکې باید هماغه سنتونه ټینګ او ثابت شي. ځکه دا کار د انسانانو د زیات اطاعت لامل ګرځي او د حق د اثبات پر مهال، دلیل هم پرې قوي وي.

دوام لري…