لیکوال: عبدالحمید نوروزي
امام ابوحنيفه رحمه الله او د علماوو او محدثينو په منځ کې د هغه علمي ارزښت (یوولسمه برخه)
له نورو سره د عالم اړیکه
-
کله چې ته بصرې ته داخلېږې او خلک ستا هرکلي ته راووتل او ستا حقوق یې رعایت کړل، نو ته هم بايد د هر چا قدر او ارزښت تر خپلې اندازې وپېژنې؛
-
د علماو او مشرانو درناوی وکړه؛
-
له شیانو او پېښو سره په نرمۍ چلند وکړه؛
-
له خلکو لرې مه ګرځه؛
-
د بدو خلکو سره صبر وکړه؛
-
د غوره خلکو سره ناسته ولاړه وکړه؛
-
هر څوک چې تا ته راځي، سپکاوی یې مه کوه؛
-
له خلکو سره په مینه کې غفلت مه کوه؛
-
خپل راز چا ته مه وایه؛
-
په هیچا باور مه کوه تر هغه چې ازمویلی دې نه وي؛
-
د بخیلو او کم ارزښته خلکو خدمت مه کوه؛
-
داسې کلمه له خولې مه را باسه چې پر تا نیوکه وشي؛
-
له سپکو او ناپوهه خلکو سره هوسا مه اوسه او ټوکې مه کوه؛
-
صبر او زغم ولره، خپل اخلاق ښه کړه او سینه دې پراخه کړه ؛
-
د خپل شاوخوا خلکو د وضعیت او احوالو پوښتنه کوه او د دوی د اصلاح په لاره کې هڅه وکړه؛ خو د هغوی په اصلاح او تأدیب کې له نرمۍ کار واخله او ډېر یې مه پړ کوه؛ د دوی په وړاندې خپل ځان مه پړ کوه ترڅو ستا هیبت خوندي پاتې شي؛
-
تاسو باید یو نږدې ملګری ولرئ چې ستاسو په اړه د خلکو خبرونه راوړي، که چېرې بد وي، د سمولو هڅه یې وکړئ او که ښه وي، ډیر یې ترسره کړئ.
-
د هغو کسانو لیدنې ته ورشئ چې تاسو سره لیدنه کوي او هغه څوک چې تاسو ته نه راځي، او د هغه چا سره ښه کوئ چې تاسو سره یې ښه یا بد کړي دي.
-
هڅه وکړئ خپل پورونه اداء کړئ؛
-
که ستاسو یو ملګری ناروغه شي، پخپله د هغه سره لیدنه وکړئ او د هغه د حال پوښتنه وکړئ.
-
که د خپلو ملګرو څخه مو یو ملګری و نه موند، د هغه د حال پوښتنه وکړئ او څوک چې له تاسو څخه ډډه وکړي، له هغه څخه مه تښتئ.
-
هغه څوک چې له تا سره یې بې وفایي کړې، اړیکې مه ورسره پرې کوه.
-
د هغه چا درناوی وکړئ چې تاسو ته راغلی؛
-
هغه چا ته بښنه وکړئ چې تاسو سره یې بد کړي دي.
-
هغه څوک چې تا بد یادوي، ته یې ښه یادوه.
-
هغه څوک چې مړ شي، د هغه حق ادا کړئ او د هغه په جنازه کې ګډون وکړئ.
-
هغه چا ته مبارکي ورکړئ چې خوشحاله وي؛
-
د هغه چا سره خواخوږي وکړئ چې په مصیبت کې وي.
-
څوک چې غمجن او اندیښمن وي، خپل غم ورسره شریک کړئ؛
-
د هغه چا سره مرسته وکړئ چې له تاسو څخه د یو څه په کولو کې مرسته وغواړي؛
-
هغه څوک چې پر تاسو غږ وکړ، د هغه ستونزه ور حل کړئ او څوک چې له تاسو څخه مرسته وغواړي، مرسته یې وکړئ.
-
هر څومره چې کولی شئ له خلکو سره مینه وکړئ.
-
ټولو خلکو ته سلام ورکړئ، حتی ناپوه خلکو ته.
33 . د هغه چا سره اختلاف مه کوئ چې په علمي مجلس کې یې داسې مسله راپورته کړه چې ستاسو د نظر خلاف وي؛ خو که دوی له تاسو څخه په دې اړه پوښتنه وکړي، نو په حق سره ځواب ورکړئ، خو بیا ووایئ چې یو بل نظر هم شته چې دلائل یې دا دي؛ کله چې دوی ستاسو دغه کار وویني، درناوی مو کوي، او که دوی پوښتنه وکړي چې دا د چا نظر دی؟ ووایه: دا د ځینو فقهاوو نظر دی، که دوی یې ومني او ستاسو دریځ وپيژني، نو هغو کسانو ته چې ستاسو له قول سره مخالف دي، ځینې مسایل ور وښایئ، تر څو هغوی په مسأله پوه شي. د دوی په لویو ستونزو نیوکه وکړئ او په کوچنیو مسلو شخړه او لانجه مه کوئ.
34.له دوی سره دوستي وکړئ او کله ناکله ورسره ټوکې وکړئ.
-
له هغوی سره خبرې وکړئ؛ ځکه چې دا د دوی ملګرتیا او مینه جذبوي او زده کړې ته غاړه ایږدي؛
-
کله ناکله دوی ته خواړه ورکړئ.
-
د دوی اړتیاوې پوره کړئ؛
38.د هغوی مقام او منزلت وساتئ.
39.د هغوی کوچنۍ تېروتنې له پامه وغورځوئ.
-
له هغوی سره زړه سواند او مهربانه اوسئ.
-
له هغوی څخه مه ناهیلي کیږئ او ځانونه د هغوی برخه وګڼئ.