قرباني حقیقت، اهمیت او مسایل (پنځمه برخه)

لیکوال: شکران احمدي

د قربانۍ وخت
په ښارونو او کلیو کې چې د جمعې او اختر لمونځونه روا دي، د اختر له لمانځه مخکې قرباني کول روا نه دي. که څوک خپل قرباني د اختر له لمانځه مخکې ذبح کړي، د بل څاروي قرباني ورته واجب ده. البته په کوچنیو کلیو کې چې د جمعې او اختر لمونځ نه کیږي، خلک کولای شي چې د ذوالحجې په لسمه د سهار له لمانځه وروسته قرباني وکړي. همدارنګه که د کوم عذر له امله د اختر لمونځ په اوله ورځ ادا نه شوی نو د لمانځه له وخته وروسته خلک کولای شي خپله قرباني ذبحه کړي

 د قربانۍ وخت د ذوالحجې له لسمې (د لوی اختر له لومړۍ ورځې) څخه د دولسمې ورځې تر ماښامه پورې، یعنې درې ورځې دي. هغه هره ورځ چې وغواړي قرباني کولی شي؛ خو د قربانۍ لپاره غوره ورځ لومړۍ ورځ ده، بیا دویمه او بیا دریمه

 که څوک خپله قرباني داسې کلي ته ولېږي چې د اختر لمونځ پکې نه کیږي او هلته د اختر له لمانځه مخکې ذبحه کیږي، نو قرباني پکي روا ده. حتی که هغه په ښار کې وي. د قربانۍ خاوند کولای شي له ذبحې وروسته هغه طلب کړي او له غوښه څخه یې کار واخلي

د لوی اختر په دریمه ورځ د قربانۍ ذبح کول تر لمر لوېدو پورې روا، او له لمر لوېدو وروسته ذبح کول روا نه ده

 د قربانۍ په ورځو کې هر کله چې وغواړي قرباني کولی شي؛ فرق نه کوي چې قرباني په ورځ کې ذبح کیږي او په شپه کې، خو د ورځې ذبح کول غوره دي.

 که څوک د کوچني اختر په لسمه يا يوولسمه نېټه په سفر تللی وي او په دیارلسمه نېټه له لمر لوېدو مخکې کور ته رسېدلی وي او يا ځای کې يې د اقامت په نيت پنځلس ورځې پاتې وي، قرباني پرې واجب ده. همدارنګه که د چا سره د قرباني نصاب نه وي، په دولسمه ورځ د لمر له لوېدو مخکې مالدار شو نو قرباني پرې واجب ده.
د قربانۍ حیوان
هر وزه او پسه د یو کس د قربانۍ لپاره کافي دی او یوه غوا، ګامېښه او اوښ د اوو کسانو د قربانۍ لپاره کافي دي، په دې شرط شرط چې ټول د ثواب نیت ولري او د هیچا نیت فقط غوښه خوړل نه وي.
مسئله: د وزې باید یو کال بشپړ شي؛ خو که يو پسه دومره چاغ وي چې د يو کلن ښکاري، قرباني يې روا ده. غوا او ګامیښه باید دوه کلنه او اوښ باید پنځه کلن وي. د ذکر شوي عمرونو څخه د کم عمر حيوان قرباني کول جواز نلري.
مسئله: که چیرې پلورونکی د څارویو عمر ووایی او د هغه ظاهري بڼه هم د هغه رد نکړی، په هغه باور کول روا دي.
مسئله: هغه حیوان چې له زیږون سره یې ښکرونه نه وي او یا یې نیم مات شوی وي قرباني یې صحیح ده. مګر که د بیخ څخه د هغه ښکر ایستل شوی وي، کوم چې په دماغ اغیزمن شي نو قرباني یې روا نه ده.
مسئله: د خسي شوي څاروي قرباني جائز او حتی غوره ده.
مسئله: د ړانده، کاڼه، ګوډ او ناروغ څاروي قرباني کول روا نه دي چې په خپله د ذبحې ځای ته نشي تللای.
مسئله: هغه څاروي چې له دریمې برخې څخه زیات غوږونه یا لکۍ یې پرې شوې وي د هغه قرباني نه کیږي.
مسئله: هغه څاروي چې ټول غاښونه نلري او یا یې ډېری غاښونه مات شوي وي قرباني یې روا نه ده. كه څو غاښونه يې له لاسه وركړي او زياتره يې پاتې وي، د هغه څاروي قرباني روا ده.
مسئله: همدارنګه هغه حیوان چې له زیږون څخه یې غوږونه یا لکۍ نه وي او یا یې یو نه وي قرباني یې روا نه ده.
مسئله: وزه او پسه که د هغې يوه سينه پرې شوې وي يا وچه شوې وي، چې هيڅ شيدې نه کوي او يا يې له زيږون څخه نه وي، قرباني يې روا نه ده.
مسئله: که د وزې یا پسه یوه سینه یا د غوا دوې سینې پرې شوي وي قرباني يې روا نه ده.
مسئله: د هغه څاروي قرباني کول روا نه دي چې د خارش په ناروغۍ اخته وي او د هغې له امله سخت ډنګر شوی وي.
مسئله: د خنثا (نروماده) څاروي قرباني کول روا نه دي.
مسئله: د قربانۍ د شېدو استعمال روا دی کوم چې د کور واښه خوري.
مسئله: که یو څاروی ډېر غړي ولري؛ د بېلګې په توګه پنځه لاس او پښې ولري او… قرباني يې روا نه ده.
مسئله: که يو څوک ووايي : «که زما حاجت پوره شي نو يو څاروي به قرباني کړم.» که د هغه اړتیا پوره شوه، هغه باید یو څاروی قرباني کړي. او فرق نه کوي چې مالداره وي که غريب. او باید ټوله غوښه يې صدقه کړي او پخپله يې نه خوري او نه يې مالدارو ته ورکوي او که يې وخوړل يا يې مالدارانو ته ورکړل، باید د هغه په اندازه صدقه وکړي.
مسئله: كه مړى وصيت وكړي چې زما له مال څخه قرباني وكړئ او د هغه له وصيت سره سم د هغه له مال څخه قرباني وكړي نو د هغې د ټولو غوښو صدقه كول واجب دي.
مسئله: كه څوك د بل له اجازې پرته د هغه له لوري قرباني وكړي، د هغه له لوري قرباني نه كيږي.
مسئله: که د پېرلو په وخت کې حیوان روغ و، نو په هغه کې داسې عیب پیدا شو، چې د قربانۍ کولو لپاره جایز نه وي، که پېرودونکی مالدار او د نصاب خاوند نه وي، نو د هغه قرباني کول روا دي. خو که شتمن وي او د نصاب خاوند وي نو د هغه پر ځای د بل څاروي قرباني کول لازم دي.
د قرباني مسنون طریقه
د هر چا لپاره غوره ده چې خپله قرباني په خپله ذبحه کړي، خو که په ذبح کولو نه پوهېږي، بل چا ته يې پرېږدي. خو بیا هم غوره ده چې د ذبحې په وخت کې حاضر وي.
مسئله: په زړه کې د قربانۍ نیت کول کافي دي، لفظي نیت ته اړتیا نشته، البته د ذبح کولو په وخت کې د «بسم الله، الله اکبر» ویل اړین دي او سنت دی چې کله څوک قرباني یې قبلې ته مخامخ کړه، دغه دعا دې ووايي: «إِني وَجَهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ حَنِيفَاً وَ مَا أَنَا من المُشْرِكِينَ، إِنَّ صَلاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ»؛ ترجمه: «ما خپل مخ هغه لور ته کړی چې اسمانونه او ځمکه یې پیدا کړي دي او زه له مشرکانو څخه نه یم. زما لمونځ، عبادت، ژوند او مرګ ټول د الله رب العالمین لپاره دي.» له ذبح وروسته دا دعا ووایه: «اللَّهُمَّ تَقَبَّلُهُ مِنِّي كَمَا تَقَبَّلْتَ مِنْ حَبِيْبِكَ مُحَمَّدٍ وَ خَلِيلِكَ إِبْرَاهِيمَ عَلَيْهِمَا السَّلَامُ»؛ ژباړه: «اې خدایه! دا قرباني زما څخه قبول کړه لکه څنګه چې د خپل حبیب محمد صلی الله علیه و سلم او خپل خلیل ابراهیم علیه السلام څخه تا ومنله.”
یادونه: که ذبح کوونکی د قربانۍ مالک نه وي، نو د «مني» پر ځای دې د قربانۍ د مالک نوم واخليادامه لري…