علامه سید ابوالحسن ندوی رحمه الله (یوولسمه برخه)

لیکوال: عبیدالله نیمروزی

علامه سید ابوالحسن ندوی رحمه الله (یوولسمه برخه)

علامه ندوي په مصر کې

 په هغه دوران کې چې حضرت علامه ندوي رحمه الله د خپل  شخصیتي او علمي پرمختګ په پړاوونو کې روان و، مصر د علومو او ادب د نامتو پوهانو ټاټوبی او د عربي ادبیاتو بډای مرکز و، لکه مصطفی لطفي منفلوطي، عباس محمود عقاد، مصطفی صادق رفیعی، ډاکټر احمد امین، شهید سید قطب، رشید رضا او نور.

 همدا لامل و، چې علامه ندوي د خپلې زده کړې په منځنۍ دوره کې له ډېرو مصري لیکوالانو څخه په ادبي ډګر کې کار واخیست.  خو په مستقيم ډول نه، بلکه په مشهورو او عامو مصري مجلو کې د خپلو کتابونو، تالیفونو، علمي او ادبي مقالو له لارې. دا یقیني ده چې علامه ندوي په خپل ذهن کې د مصر یو ښکلی او په زړه پورې انځور درلود او شاید دا د هغه د لیوالتیا او هڅونې لامل شوی وي او د ماشومتوب یادونه یې  هغه مصر ته ولیږي.  ندوي مصر ته سفر وکړ، او تر يوه حده يې د هغه هېواد له ليکوالانو، مفکرانو او پوهانو سره وکتل او د هغه ارزښتناکو اثارو د مصر علمي او ادبي فضا له ځانه مخکې خوشبويه کړې وه.  خو دا ځل د سفر ډول توپیر درلود، له یوې خوا علمی او ادبی و او له بلې خوا او تر ټولو مهم د اصلاح، دعوت او تبلیغ اړخ و، چې د حضرت امام ندوی (رح )سفر یې ګټور ، معنی لرونکی، ژوندی او الهام ورکوونکی تمام کړ.

ډاکټر یوسف قرضاوي لیکي: عربي نړۍ ته د علامه ندوي لومړنی او مهم سفرونه او تر ټولو مهم مصر ته سفر دې چې په ۱۹۵۱ کال کې ترسره شو.  په دې سفر کې یې په مصر کې له علماوو، دعوتګرانو، ادیبانو، مفکرینو او اسلامي ډلو سره وکتل او په ډېرو حلقو، پوهنتونونو، ښارونو او کلیو کې یې ویناوې وکړې او شپږ میاشتې هلته پاتې شو. هغه په ​​دغه سفر کې د اخوان المسلمین له مشرانو سره هم وکتل.

علامه ندوي څه د پاسه شپږ میاشتې په مصر کې پاتې شو، چې په ترڅ کې یې له مختلفو سترو پوهانو، مبلغینو، لیکوالانو او مفکرینو لکه شیخ ازهر عبدالمجید سلیم، شیخ حسنین محمد مخلوف، شیخ محمد شلتوت، شیخ عبدالرحمن بن ساطی، شهید حسن البنا د اخوان المسلمین جماعت مشر او بنسټ ایښودونکی ،شیخ احمد محمد شاکر، شیخ حمید الفقی، شیخ زاهد کوثاری، شیخ عبدالوهاب بیک خلف، شیخ مصطفی صابری افندی د  پخوانی عثماني حکومت شیخ الاسلام او شیخ محمد فواد عبدالباقي سره  لیدنه او کتنه وکړه.

همدارنګه هغه له مشرانو، چارواکو او لیکوالانو لکه مفتي امین حسیني، امیر عبدالکریم رفیع، جګړن صالح حرب باشا، عبدالرحمن عزام باشا او امین محمود الخطاب سره هم وکتل.  په اسلامي مبلغينو او پوهانو کې يې له شهيد سيد قطب، استاد محب الدين خطيب، شيخ محمد شرباسي، شيخ محمد غزالي، ډاکټر سعيد رمضان، استاد صالح اشموي او شيخ بهي خولي سره وليدل.  د ليکوالانو په منځ کې يې له ډاکټر احمد امين، پوهاند عباس محمود عقاد، پوهاند احمد حسن زیات، پوهاند محمود محمد شاکر او ډاکټر محمد حسين هيکل سره هم ليدلي دي.

علامه ندوي به په خپلو مجلسونو کې خپل پاک او اصلاحي افکار او نظریات خپرول او د اسلامي تاریخ په برخه کې به یې د خپلو مطالعاتو له ذخیرو څخه خورا ارزښتناکه، بامعنی او ګټورې ویناوې کولې.  علامه ندوي ته په الازهر پوهنتون، فواد پوهنتون او د قاهرې په پوهنتونونو او د ګڼو مذهبي او اسلامي ډلو او ګوندونو په منځ کې د لیکچر ورکولو موقع په لاس ورغله، چې ډېر ښه اغېز یې پرې وکړ.  همدارنګه برید جنرال صالح حرب باشا یوه غونډه جوړه کړه او د شیخ ابوالحسن علي ندوي معرفی یې  وکړه، چې په کې یو شمېر نامتو شخصیتونو لکه شیخ حسنین محمد مخلوف (د مصر پخوانی مفتي)، د الازهر د علماوو مشر شیخ محمد شربیني او امیر عبدالکریم خطابي ګډون درلود.

 علامه ندوي په خپلو ویناوو کې کله کله د هند د تاریخ د اصلاح او بیا ژوندي کولو د شخصیتونو په اړه خبرې کولې او کله به یې د ډاکټر محمد اقبال لاهوري ژوندي او بیداره شعرونه ویل چې دا به د دوی لپاره یو څه نوی وي او په ډیرو مواردو کې د اوسني عصر د ستر شخصیت په باره کې د دعوت او تبلیغ د غورځنګ بنسټګر( حضرت مولانا محمد الیاس کاندھلوي) د دعوت او تبلیغ د ستر کار په اړه خلکو ته معلومات او روښانتیا ورکړه چې ډېر اغېزمن و د دې کار  له پوهاوي وروسته ، ډېرو پرېکړه وکړه چې د اسلامي دعوت کار به په همدې ډول ترسره کړي .

 څرنګه چې د علامه ندوي اصلي موخه د ظاهري او جسمي لذتونو څخه خوند اخیستل نه وو او د امت اصلاح او د دعوت فکر یې دې ته اړ کړی و چې سفر وکړي.  هغه هیڅکله نه غوښتل چې په پرمختللو او عصري هوټلونو کې پاتې شي؛  بلکه، هغه تل کوچني، نامعلوم ځایونو او کوڅو ته ترجیح ورکړه او د خپلو ځینو ملګرو سره یې پاتې کیدل غوره کړل.  ځکه چې هغه پوهیده چې په لویو هوټلونو کې پاتې کیدل به هغه له خپل اصلي هدف څخه واړوي او هغه به ونه شي کولی چې له خلکو سره هغه ډول اړیکه ونیسي چې هغه یې غواړي.  د اسلامي اړیکو نړیوال سازمان د سيمينارونو پر مهال هم د هغه طريقه همدا وه، په داسې حال کې چې هغه کولای شوای چې تر ټولو ستر هوټلونه او ښکلي کورونه غوره کړي.

همدارنګه يې د شتمنو سره له اوسېدو څخه ډډه  کوله، داسې نه چې د مقصد روح يې کمزوری شي، يا مالګهخور شي او له خپلو ځينو موخو څخه وګرځي، يا دا چې داسې ځايونه يې له ذوق او ژوند سره سمون نه خوړل؛ په هر حال، هغه تل خپل اصلي هدف تعقیب کړ او د مادي هوساینې څخه یې ډډه کوله.

ډاکټر یوسف قرضاوي لیکي: کله چې شیخ په ځوانۍ کې مصر ته لاړ، ږیره یې توره او مخ یې تازه و، عزم یې ځوان و، روح یې ځلانده او جوش یې بیدار و.  په دې کې د ځوانانو عاطفه او د مشرانو حکمت و؛  هغه په ​​عین وخت کې د یو بریالي ساینس پوه او د یو ځیرک مومن زړه  یې په عین وخت کې سره یوځای او غونډ کړي و.

 ادامه لري…