د رسنیو رول او د مسلمانانو په هویت د هغې اغېزې (دوولسمه برخه)

لیکوال: م. فراهي توجگی

د رسنیو رول او د مسلمانانو په هویت د هغې اغېزې (دوولسمه برخه)

د مخابراتو په عمر کې د رسنیو د سواد زده کړې اهمیت

په ننني عصر کې چې ډله ایزې رسنۍ د انسان د ژوند ټول اړخونه تر پوښښ لاندې راولي، په عصري چاپیریال کې د رسنیو د سواد درلودل یوه حتمي اړتیا ده چې د هغې له محتوا څخه غوره ګټه پورته کړي.

سواد په خپل عمومي او زاړه معنی کې، یعني “په لیکلي یا چاپ شوي بڼه کې څرګند شوي پیغامونو ترلاسه کولو او اغېزمن کارولو وړتیا”؛ مګر د رسنیو سواد پدې معنی دی چې “په ټولنه کې د ډېر پوهاوي او ډېر فعال تابعیت له لارې د ډله ایزو رسنیو په اړه د انتقادي فکر کولو مهارتونو پلي کولو وړتیا.” (تورو: 2009) د ملي مشرتابه کنفرانس د رسنیو سواد داسې تعریفوي: “د پیغامونو داخلي اړیکو ته په ډېري ډولونو کې د لاسرسي، تحلیل، ارزونې او پوهېدو پوهه او وړتیا.”

د مثال په توګه، د فلم په تاریخ پوهېدل کولی شي د فلم لیدل په زړه پورې کړي ترڅو د تاریخي ځانګړتیاوو او شالید په اړه نسبي معلومات ترلاسه کړي. د رسنیو نور فعالیتونه زموږ او نورو ترمنځ د خبرو اترو د پیل کولو نقطه او کلیدي کیدی شي. دا به موږ سره د لا باخبره او مسؤل اتباعو په جوړولو کې هم مرسته وکړي. (تورو: ۲۰۰۹)

څیړونکو د رسنیو د سواد زده کړې د مهارتونو د زده کړې اساسي اصول په لاندې ډول راټول کړي دي:

  لومړی اصل: د رسنیو مینځپانګه ډیزاین او رامینځته شوې ده. له همدې امله، د مختلفو رسنیو محتويات چې لیدونکو لیدلي یا اوریدلي دي، ریښتیا ندي، مګر یو شمېر چارواکو او تولیدونکو چمتو کړي.

 دوهم اصل: د رسنیو منځپانګه په سوداګریز چاپیریال کې تولید او ویشل شوی دی. له همدې امله، اوریدونکي باید ډېری پاملرنو ته پام وکړي چې د رسنیو مینځپانګې تولید او توزیع کې ښکیل خلکو ته لارښوونه کیږي. دا باید په پام کې ونیول شي چې د رسنیو مینځپانګه د هغه سازمانونو لخوا تولید کیږي چې په سوداګریز مجموعې کې دي.

 دریم اصل: د رسنیو محتوا په سیاسي چاپیریال کې تولید او ویشل شوی دی، او سیاست د ټولنې د حاکمیت طریقې ته اشاره کوي. د رسنیو په ډګر کې، دا اصطلاح د مختلفو فعالیتونو ته ویل کیږي.

د چینل سیاست د ډله ایزو رسنیو لپاره د حکومت ځانګړي مقررات شامل دي هغه محدودیتونه چې حکومت کولی شي په دوی باندې تحمیل کړي. په سیاسي چاپیریال کې د رسنیو په فعالیت باور د دې مفکورې لامل کیږي چې چاپیریال د رسنیو په محتوا ژوره اغېزه کوي؛

 څلورم اصل: ډله ایزې رسنۍ د تفریح، خبرونو، معلوماتو، ښوونې او روزنې او اعلاناتو په ژانرونو کې د نظریاتو استازیتوب کوي. څیړونکي په دې باور دي چې هره رسنۍ، د مجلو، فلمونو او ټلویزیونونو په ګډون، کوډونه، کنوانسیونونه او ځانګړي میتودونه لري چې کلتوري واقعیتونه ښکاره کړي.

 تاسو ممکن په دې هم پوه شئ چې ډله ایزې رسنۍ په ځینو لارو چارو کې ورته دي چې د دوی شاوخوا نړۍ استازیتوب کوي.

په دې حالت کې، تر ټولو مهم شی چې دوی سره ګډ دي هغه دا دی چې دوی نړۍ په مختلفو بڼو او کیسې کې د تفریح، خبرونو، معلوماتو، تعلیم او اعلاناتو په بڼه ګرځوي.

  پنځم اصل: خلک د رسنیزو پیغامونو فعاله اخیستونکي دي، او له رسنیو څخه بهر د معنی جوړونې پروسه د لوستونکي او محتوا ترمنځ تبادله شامله ده.

 د خلکو شخصیتونه په هغه محتوياتو اغېزه کوي چې دوی یې لولي او ګوري، چې ځینې ​​ممکن پیغام ومني او ځینې ممکن رد کړي.

 شپږم اصل: د رسنیو استازیتوب د واقعیت په ټولنیز پوهاوي کې مهم رول لوبوي. دا، خلک کولی شي هغه څه ومني یا شکایت ځیني وکړي چې دوی یې په ټولنه کې ویني. دوی له خلکو غواړي چې د ځان او نورو په اړه د رسنیو انځورونه وګوري. حتی د فعال لیدونکو رول په غاړه اخیستو سره، ډله ایزې رسنۍ لاهم د لیدونکو د نظریاتو او مفکورو په جوړولو کې لوی رول لوبوي. اوریدونکي باید په ورځني ژوند کې ځینې مهارتونه ولري ترڅو د رسنیو سواد لرونکي اشخاص شي؛ له همدې امله، د رسنیو د سواد درلودل د لاندې وړتیاو درلودلو ته اړتیا لري؛

1. د میډیا مطالبو په اړه د سوداګرۍ د ځواکونو پوهېدل؛

2. د رسنیو محتوا ته د سیاسي اغېزو په اړه پوهاوی؛

3. د پراخو کلتوري، سوداګریزو او سیاسي معنی ترلاسه کولو لپاره د رسنیو مینځپانګې په سیستماتیک ډول معاینه کولو وړتیا؛

4. د رسنیو سازمانونو فعالیتونو اخلاقي اغېزو له لارې د فکر کولو وړتیا؛

5. د فرد او ټولنې په اړه د ډله ایزو رسنیو د پایلو درک کول؛

6. د عمومي میتودونو پوهه چې د رسنیو مینځپانګې تولید او توزیع کې مؤثره وي

د رسنیو سواد لرونکی شخص ځانګړتیاوې:

1. د هغو کسانو یا کارونو پوهاوی چې د رسنیو سازمانونه رهبري کوي؛

2. د رسنیو سره د تازه سیاسي معلوماتو درلودل؛

3. د کلتوري زده کړې وسیلې په توګه د رسنیو مینځپانګې لیدلو میتودونو سره حساس کیدل؛

4. د رسنیو د فعالیتونو د اخلاقي اړخونو مهارت؛

5. د رسنیو د کارونو د څیړنو په اړه پوهېدل؛

6. د رسنیو مینځپانګې ډاونلوډ او خوند اخیستلو وړتیا.

د رسنیو د سواد زده کړې لپاره یو له خورا مهم اړتیاو څخه د معلوماتو د ډېروالي سره د لیدونکو ښکیلتیا ده، چې ځینې وختونه د “معلوماتو ګډوډي” ورته ویل کیږي. د مخابراتو د مدارونو سره د کمپیوټر سرکیټونو ترکیب د دې ټیکنالوژیو ډیجیټل کولو او کوچني کولو لامل کیږي او د تولید، ذخیره کولو، ترلاسه کولو، معلوماتو او مینځپانګو او مطالبو لیږلو او ترلاسه کولو ظرفیت او سرعت ډېروي ، او همدارنګه د زړو رسنیو ادغام او د مخابراتې چینلونو، لیکنو، آډیو او ویډیو ترکیب. له همدې امله، د معلوماتو ډېروالی د مخابراتو او معلوماتي ټیکنالوژیو د کمیتي او کیفیتي زیاتوالي او همدارنګه په ژوند کې د ډله ایزو رسنیو فعالیت او نفوذ پایله ده.

  د معلوماتو د چاودنې په زمانه کې، محدود انفرادي او ډله ایز هویتونه د ډله ایزو رسنیو په مرسته عامه ډګر ته ننوځي او د ډېري معلوماتو سره د انسان ذهن اشغال کوي؛ د بېلګې په توګه: يوه پېښه په بېلابېلو رسنيو کې په بېلابېلو ډولونو نمايندګي او تحليل کېږي او په دې ترڅ کې اختلافي او بېلابېل معلومات د سمو معلوماتو د ترلاسه کولو مخه نيسي. د مختلفو رسنیو په معلوماتو کې د تضاد شتون د دې حقیقت لامل کیږي چې په دې موده کې د اطمینان ورکول ستونزمن دي. په دې توګه، د لیدونکو لپاره د پایلې ترلاسه کول ستونزمن کیږي. همدارنګه، د خلکو د انتخاب حق کړکیچن دی او دوی نشي کولی د مختلفو سرچینو او چینلونو څخه ترلاسه شوي مختلف معلوماتو ترمنځ توپیر وکړي، چې کوم ریښتیا او کوم دروغ دي.

د رسنیو د سواد نشتوالی له کورنیو څخه پیل او په ټولنه کې پای ته رسولی شي.

د رسنیو د سواد په نشتوالي کې، رسنۍ کولی شي په خورا ویجاړونکي ډول عمل وکړي؛ په دې طریقې د ټولنې بنسټ (کورنۍ) ویجاړ کړي. له بده مرغه نن سبا په افغانستان کې کورنۍ دې موضوع ته لږ پام کوي. د دوی ماشومان څو ساعتونه د تلویزیون په لیدلو تیروي او له انټرنیټ څخه په زیاته کچه ګټه اخلي، چې د دوی د دیني او علمي ودې لپاره وژونکي زهر ګڼل کیږي، چې دا په تیرو یادښتونو کې بحث شوی دی.