د کعبې دروازه یوه ځانګړې کلۍ لري چې ۲۵سانتي متره اوږدوالی لري او په ځانګړي ټوکر کې ساتل کېږي. دا کلۍ د بیت الله الحرام د ستر ساتونکي سره ده، چې د آل شیبه له کورنۍ څخه دی. کعبه هېڅکله د شپې لخوا، نه د جاهلیت په زمانه کې او نه د اسلام په دوره کې، نه ده پرانیستل شوې.
قریش لومړني کسان وو چې د کعبې د کور لپاره یې میزاب جوړ کړ. دا هغه وخت و، چې د رسول الله ﷺ عمر ۳۵کاله و او هغوی د کعبې بیا جوړونه وکړه. د دې میزاب بڼه څو ځله بدله شوه. په وروستي ځل سلطان عبدالحمید خان بن سلطان محمد خان په ۱۲۷۶هجري قمري کال کې دا میزاب بدل کړ. د پاچا سعود د واکمنۍ پر مهال یو څه ترمیمونه په کې وشول، او په پورتنۍ برخه کې یې د کوترو د ناستې لپاره میخونه ولګول شول.
د پاچا فهد د واکمنۍ پر مهال، په ۱۴۱۷هجري قمري کال کې، د مسجدالحرام د پراخ بدلونونو په ترڅ کې، د کعبې میزاب په یوه ډېره ښکلي او پیاوړې ناوې بدل شو، چې تر نن ورځې پورې همدغه میزاب د بیت الله پر سطحه ولاړ دی.
د کعبې مشرفې اموال او ځړول شوي شیان
کله چې حضرت ابراهیم علیه السلام کعبه شریفه جوړه کړه، نو د کعبې په ښۍ برخه کې یې ۱.۵متره ژور سوری جوړ کړ، چې د کعبې خزانې، مالونه او ډالۍ چې “جُب“ یا “بئر الاخسف“ نومیږي، پکې وساتل شي.
رسول الله صلی الله علیه وسلم په بیت الله کې ۷۰اوقیې سره زر وموندل، چې کعبې شریفې ته ډالۍ شوي وو، او هغه یې ونه خوځول. ابوبکر او عمر رضي الله عنهم هم په همدې توګه عمل کړی و.
غازي په خپل تاریخ کې ویلي دي چې په دې سوری کې مار و او د کعبې د خزانې ساتنه یې کوله. کله چې قریشو د کعبې په بیا رغونه کې د هغه د لرې کولو پرېکړه وکړه، نو خدای یو مرغۍ راولېږله او هغه یې لرې کړل. د کعبې خزانې ته “ابرق” هم ویل کیږي، او دا نوم د هغه چا لپاره د خدای د غچ د چټکتیا له امله ورکړل شوی چې د هغې په اړه ناوړه اراده ولري.
د کعبې له خزانې څخه د استفادې په اړه علماء د نظر اختلاف لري، خو د جمهور نظر دا دی چې د کعبې د ګټې یا د مسلمانانو د عمومي ګټو لپاره یې کارول کومه ستونزه نلري.
هغه جايدادونه او سوغاتونه چې کعبې ته ورکړل شوي وو، په ۱۰۴۰هجري کال کې د هغې د بیا رغونې پر مهال د عامو خلکو له سترګو څخه پټ کړل شوي وو، او ما داسې کومه څېړنه نه ده موندلې چې چا په دې اړه څه ویلي وي. دغه راز، د کعبې دننه سوری هم مدفون شوی دی.
په تیرو وختونو کې، د کعبې شریفې د تعظیم او درناوي لپاره قیمتي او ارزښتناکه شیان، ډالۍ او صحیفې پکې ځړول کېدې. په دغو شیانو کې شهري اووه ګوني معلقات، له بني هاشم او بني عبدالمطلب سره د پرېکون او مقاطعې ظالمانه تړونونه، د خلفاوو ولیعهدي او داسې نور لیکونه او تړونونه شامل وو. د “الخمیس” کتاب لیکوال ویلي دي چې عبدالمطلب د زمزم د څاه د کیندلو په وخت کې د کعبې دننه د سرو زرو دوه مجسمې ولیدې چې د فارس واکمن ساسان بن بابک د نورو ډالیو ترڅنګ کعبې ته ډالۍ کړې وې.
په اسلامي دوره کې د کعبې یو بل خورا مشهور ځړول شوی شی د هغه پسه دوه ښکرونه وو، چې حضرت ابراهیم علیه السلام د اسماعیل پر ځای ذبح کړی و. دا خبره د ازرقي تاریخ په کتاب کې راغلې ده. دا موارد په ۶۵هجري کال کې د عبدالله بن زبیر د واکمنۍ پر مهال له منځه ولاړل، ځکه چې د ډېر لاس وهلو له امله شړېدلي وو.
معجن یو کوچنی سوری دی چې د کعبې د دروازې او عراقي ستنې ترمنځ، د ختیځ لوري څخه د کعبې دیوال سره نښلول شوی، دوه متره اوږدوالی، ۱۱۲سانتي متره پلنوالی او ۲۸سانتي متره ژور دی. ځینو ویلي دي چې دا نښه د ابراهیم علیه السلام د مقام وه، او همدا نښه د مکې د فتحې په ورځ د رسول الله صلی الله علیه وسلم د لمانځه ځای و، وروسته له دې چې له کعبې څخه ووت. ځينو دا هم ويلي دي چې دا د جبرئيل امین علیه السلام د لمانځه ځای دی.
د اسلام نامتو مورخ محمد طاهر کردي په خپل ارزښتناک کتاب “التاریخ القویم لمکة و بیت الله الکریم” کې دا موضوع څیړلې او ویلي یې دي چې د دې کندې ځای د اسلام په پیل کې د مطاف د ځمکې یوه برخه وه، مګر یو څه سپینه شګه په هغې باندې اچول شوې تر څو د هغه ځای مشخص شوی وي. خو کله چې یې مطاف په مرمرو تیږو پوښ کړ، نو د هغې ځای یې د کوچني حوض په څېر جوړ کړ څو له منځه لاړ نه شي. خو دا چې هلته د طواف کوونکو پښې ښوېدلې، نو په ۱۳۷۷هـ ق/۱۹۶۶ میلادي کال کې یې هغه وتړله، او ځای یې د مرمر ډبرو په منځ کې په ځانګړي رنګ سره په نښه کړ او داسې لیکنې یې پرې وکړې چې لوستل یې ګران دي.
محمد طاهر کردي په خپل تاریخ کتاب کې یادونه کړې ده چې دغه ډبرې چې شمېر یې اته دانې دي، له تر ټولو ارزښتناکو او سترو اسلامي اثارو څخه دي؛ ځکه چې تاریخ یې ۶۳۱هجري قمري کال ته ورګرځي. هر چا چې د مطاف او شازروان په بیا رغونې لاس پورې کړی، هڅه یې کړې چې دا ډبرې په خپل اصلي ځای کې وساتي. د دې ډبرو رنګ ژیړ مایل په سور دی.
