رسول الله صلی الله علیه وسلم”«يا أبابكر! ارفع من صوتك شيئًا»، او عمر ته یې وویل: «اخفض من صوتك شيئًا»،” او دا ښیي چې افراط او تفریط ښه نه دي او ښه لاره د اعتدال او منځلاره ده.
اعتدال ته مخه کول او له افراط او تفریط څخه ډډه کول د خلکو په لارښوونې، هدایت او د چارو په اداره کولو کې مهم او بنسټیز مسایل دي، چې قرآن او د پیغمبرانو سنت هم په هغه سپارښتنه کوي.
اعتدال په ټولو انساني چارو کې کارول کېږي، چې د دیني مشرانو او قرآن کریم په وینا پر اساس د متقیانو له ځانګړنو څخه دی او د تعلیم مهم اصل دی. اعتدال د رسول الله صلی الله علیه وسلم په ژوند کې په ډېر ځیرکتیا باندي پلي کېدی او د همدې ځانګړنې له امله یې د انسان پر ټول ژوند او د انسان د ژوند په ټولو چارو سیوری اچولی دی لکه؛ په ديني، اقتصادي، اخلاقي او ټولنيزې چارې کې، چې له هغه څخه په ديني چارو کې اعتدال ته اشاره کولای شو.
د اعتدال پلي کول د انسان لپاره د نجات او هدایت، د اخلاقي فضیلتونو لاسته راوړل، د بدن روغتیا، د دین ساتنه، د ذهن آرامتیا، د فقر څخه خلاصون او داسې نور اغیزې راوړي، او برعکس، په ژوند کې د هغې نشتوالی ډېرې بدې پایلې لري لکه افسوس، زیانونه، د حقونو څخه سرغړونه، غم او …
اعتدال د اسلام په سپېڅلي دین کې یو له مهمو اخلاقي بحثونو څخه دی چې د ډېرو مفکرینو پام یې ځان ته اړولی دی.
د اسلام مبارک دين نه يوازې د عمل په ډګر کې خلکو ته د اعتدال په اړه ځانګړې سپارښتنې لري، بلکې د ټولنې نېکبختي او د مدینه فاضله ته رسېدل یې په اعتدال کې ایښی دی، او هغه ټولنه چې په افراط او تفریط کې روانه ده هېڅکله سعادت ته نه شي رسېدلای.
خدای تعالی جل جلاله په قرآن کریم کې د پیغمبرانو او مؤمنانو د ژوند اساس په اعتدال کې ایښی دی او د اسلام دین یې د اعتدال د دین په توګه معرفي کړی دی او په وینا، اقتصاد، لګښت، انفاق، عبادت، د افراط او تفریط څخه ډډه کول او نورو شیانو په اړه یې د اعتدال مثالونه بیان کړي دي.
لغوي او اصطلاحي معنا:
اعتدال د عدل له ريښې څخه دی، چې د کميت او کيفيت له پلوه د دوو حالتونو(افراط او تفریط) تر منځ منځلاره او د هغوی تر منځ د توازن رامنځته کول دي. لکه د پسرلي او مني ورځې او شپې چې سره برابري دي؛ د پسرلي او مني اعتدال ورته ویل کیږي. اعتدال هم د متوسط او منځ په معنا دی. اعتدال د «افتعال» د باب څخه دی او د دې کلمې ریښه «عدل» دی چې په لغت کې د دو حالتونو متوسط حد ته ویل کېږي او په کُلي توګه هر هغه تناسب ته ویل کېږي چې په مختلفو اړخونو کې مساوات پکي شتون لري، له همدې امله د اعتدال ضد افراط او تفریط بلل کېږي.
