که څه هم سوسیالیستي مفکورې د اوولسمې پیړۍ د “لیولرز” او “ډیګرانو”، یا د “توماس مور” د ښار ارمان، یا حتیٰ د “افلاطون” جمهور کې موندل کېدی شي؛ مګر سوسیالېزم د سیاسي رسم په توګه، د نولسمې پیړۍ تر پیل پورې نه و راڅرګند شوی او په حقیقت کې سوسیالېزم د صنعتي پانګوالۍ د ظهور په وړاندې د غبرګون په توګه رامینځته شو او په پېل کې یې د صنعتکارانو او کسب ګرو ګټې تعقیب کولې چې د فابریکو د تولید د پراختیا له امله د خطر سره مخامخ وو؛ اما ډېر ژر د صنعتی کارګر طبقې، یا د صنعتي کېدلو په لومړي سر کې د «فابریکې خوارک» سره یوځای شو.
په بل عبارت، سوسیالېزم، لکه د ډېرو نورو مفاهیمو په څېر، په وروستیو پېړیو کې نوی دي او دا اصطلاح په مختلفو مکتبونو کې تقریبا یو له بل څخه خپلواکه، مګر د ورته شرایطو لاندې موندل کېږي، د 19 پیړۍ په دویمه ربع کې په انګلستان او فرانسه کې، دا اصطلاح د هغه جریان د مشخص کولو لپاره کارول کېده چې د صنعتي انقلاب او د هغې د سیاسي او اقتصادي پایلو په پایله کې رامینځته شوی و.
لکه څنګه چې یادونه وشوه، د “رابرټ اوون” مکتب په انګلستان کې د سوسیالېزم یو له اصلي پیل کونکو څخه و او د هغې اصطلاح یې هم جوړه کړه. په 1835 کې، “اون” د ټولو ملتونو د طبقاتو او ټولګیو نفوس جوړ کړ او دا اصطلاح د هغه مکتب په بحثونو کې مشهوره شوه او وروسته پراخ شو او ډېری پاڼې یې درلودې.
په فرانسه کې «پیرلارو» د «سینټ سایمن» مکتب له پیروانو څخه یو، داسې بریښي چې دا اصطلاح د لومړي ځل لپاره او له نورو څخه په خپلواکه توګه په خپل نسبي معنیٰ کې د ده لخوا کارول شوې ده او د انفرادي مکتب پیروان د فرد یا وګړي په اصالت عقیده درلوده او ټولنه یې د هغه تابع ګڼله. وروستي ټولنپوه د فرديزم د مبالغې په مقابل کې د سوسيالېزم اصطلاح وکاروله او په همدې زمانه کې ځينو نورو ليکوالانو هم د ټولنې لپاره لومړی اصالت منلی دی ، خو له هغه څخه لږ مخکې دوی د سوسیالېزم اصطلاح کارولې وه؛ مګر په سم ټولنیز مفهوم کې نه چې موږ نن ورځ پوهېږو، د بېلګې په توګه، د هغه څخه مخکې، کاتولیک سوسیالېزم د پروټسټینټ سوسیالېزم سره پرتله کېده.
له بلې خوا، سوسیالېزم په نوي عصر کې د انفرادیت او اقتصادي لیبرالیزم پر وړاندې بغاوت دی، د ټولو سوسیالیستي تیوریو تر ټولو مهمه ګډه برخه په فرد باندې د ټولنې لومړیتوب او د فردي ګټو پر ځای د عامه ګټو په پام کې نیولو ټینګار دی. له همدې کبله سوسیالېزم یو له هغو سترو سیاسي مفکورو څخه دی چې په مختلفو دورو کې یې لوی پرمختګونه لیدلي او ډېر عناصر او څانګې لري، که څه هم دا سیاسي عقیده نن دومره پیروان او اقتصادي او نظامي ځواک نه لري؛ مګر دا یو له هغو سیاسي باورونو څخه دي چې د تاریخ په اوږدو کې تأسیس شوی او پاتې به وي.
