عملي نفاق یو ډول ګناه ده؛ له دې امله، د عملي منافق لپاره د بخښې هیله شته او بلآخره یوه ورځ به د دوزخ له اور څخه خلاصون مومي، په دې شرط چې له دې نړۍ څخه په ایمان تللی وي او په کفر او شرک هیڅ ډول اعتقاد ونلري او ځان یې له هغو څخه ساتلی وي او په هغو اخته شوی نه وي.
اما بل بحث مو، اعتقادي نفاق دې چې ډير انسانان له دې لارې هلاک شوي او په درک الاسفل کې غورځیدلي؛ ځکه تر ټولو خطرناک او بد نفاق، اعتقادي نفاق دې او زیان یې اسلام ته له شرک او کفر څخه هم زیات دې؛ ولې چې دا ډول منافق له اسلام څخه ابزاري او ناوړه ګټه پورته کوي او داسې دې لکه لیوه د پسه په جامه کې، چې په ظاهره د اسلام دعوی او څرګندونه کوي او ځان مسلمان بولي او د مسلمانانو سره په هغه چارو کې چې د ده په ګټه وي، ګډون کوي؛ اما د باطن عقیده او عمل یې د هغو په خلاف وي.
که د اسلامي تاریخ کره کتنه وکړو، د دا ډول منافقینو پېژندنده به موږ ته اسانه شي او اکثره درانه او نه جبرانیدونکي زیانونه او ضربې چې اسلام او مسلمانانو ته اړول شوي، د بې دینه مسلمان ښودونکو د پښو نښې پکې لیدل شوي د بېلګې په توګه:
۱. د اسلام په لومړیو کې که د «بدر» جګړې بهیر وکتل شي دا به جوته شي چې منافقانو د مسلمانانو سره د خواخوږۍ په جامه کې وغوښتل چې رسول الله صلی الله علیه وسلم د مشرکانو په لومه کې راګیر کړي او د تل لپاره د اسلام ډیوه مړه کړي؛
۲. په نبوي خاندان د لویې فتنې او تور لګولو په بهیر کې ( د سیدتنا عایشه رضی الله عنها د افک پیښه) یې وغوښتل چې د مسلمانانو ایماني او معنوي وده او روح او روان مختل او ګډوډ کړي؛
۳. د درواغجن مسیلمه په نوم او ده ته ورته کسانو راپورته کیدل، چې په دې سره یې د وحیې او نبوت د بهیر د ګډوډلو هڅه کوله؛
۴. د حضرت ابوبکر صدیق رضی الله عنه د خلافت په دوران کې د زکات ورکړې څخه په انکار کولو سره غوښتل یې چې د اسلام بدنه او ستنې وازمایي او د ټکني کیدو په صورت کې سوچه اسلامي ارزښتونه له منځه یوسي او د هغه لوړه او ګران بیه شتمنۍ ډیره بې ارزښته او بې ثمره وښیي؛
۵. د اسلام دوهم خلیفه حضرت عمر فاروق رضی الله عنه په شهادت سره یې وغوښتل چې د اسلام د عزت، برم او پرمختګ اوچت بیرغ را ښکته کړي او د اسلام رڼا خاموشه کړي؛ او د دریم خلیفه حضرت عثمان رضی الله په شهادت سره یې هم وغوښتل چې د عداوت او دښمنۍ له تر ټولو بدې حربې څخه کار واخلي او د رسول الله صلی الله علیه وسلم لخوا وړاندویل شوې تر ټولو لویې فتنې ته په اسلامي امت کې لمن ووهي او د اسلامي حکومت د ستنو په کمزوري کولو سره خپل ځان ته د ننوتلو او نفوذ لاره برابره کړي، تر دې ځایه چې د حضرت علی کرم الله وجهه د خلافت په دور کې په رسمي توګه یې د رسول الله صلی الله علیه وسلم صحابه په خپلو کې سره واچول او په شپه کې د عمار رضی الله عنه په شهادت سره یې د رسول الله صلی الله علیه وسلم ښکلي او سمسور بڼ ته اور ورته کړ چې د دې اور له لوګي څخه تر آخرالزمان پورې به ډیرې څېرې تورې او ډیرې ژبۍ به اوږدې پاتې وي.
په دې وروستۍ پیړۍ کې هم د اسلام بدنه له دا ډول ټپونو څخه نده ټکور شوې او خوندي نده پاتې او هرکله چې اسلام بریالی کیږي او د کفر ملا ورماتوي، نفاق او منافقان د لستوڼي مار په شان سر را پورته کوي او خپل زهرجن نېښ د اسلام پر بدن ورټومبي او یو څه یې ځواک او توان کمزوری کوي چې بیرته رغیدل او لومړني حالت ته یې راګرځیدل یو څه ستونزمن وي او کولی شو له هغې جملې څخه د عثماني خلافت ړنګیدل او په مشخصو پولو او محدودو جغرافیاوو سره په کوچنیو دولتونو د یو موټي او ځواکمن امت ویشنې ته اشاره وکړو.
مسلمانان یې د ژبې او توکم په نوم یو د بل پر وړاندې را پورته کړل او ورو ورو یې خلافت په جمهوریت بدل کړ هغه خلافت چې له نوم اخیستلو سره به یې د الحاد او لادینیت پر بدن ویره او لړزه خپریده او هرکله به یې چې د تیریدونکو بیړیو پر سر د هغه بیرغ او نښې لیدلې له دې ویرې چې برید پرې ونکړي او د دوی خوا ته یې پام ونشي، د کلیساګانو د زنګونو له غږ پورته کولو څخه به یې ډډه کوله.
د خلافت په ړنګیدو سره وتوانیدل چې خپل روزل شوي شاګردان او لاسپوڅي د ټوټه شوي خلافت په ځینو جلا شوو برخو وګماري تر څو د دوی د شومو او ناولو نقشو په پلي کولو سره د مسلمانانو له زړونو څخه د اسلام رڼا مړه کړي او مادي او معنوي ارزښتونه او شتمنۍ یې تالا کړي چې تر یو حده هم بریالي شول او د خپلو شاګردانو لکه په ترکیه کې کمال اتاترک، په مصر کې جمال عبدالناصر او په سوریه کې حافظ اسد، په واسطه یې د اسلام پر بدنه باندې ځپونکي ګوزارونه وکړل چې تاریخ به یې هیڅ کله هېر نکړي.
هره غمیزه چې پر مسلمانانو راغلې ده ترشا یې د منافقانو پټ لاس دې او هر ناوړه پلان او دریځ چې د مسلمانانو پر ضد نیول شوی یا نیول کیږي، سریزه او سرچینه یې د منافقانو لخوا طرح شوې؛ بلآخره د تاریخ په اوږدو کې هر ډول جنایت چې د مسلمانانو پر ضد ترسره شوی، د نفاق ناولی لاس د هغې شاته خوځول شوی او همدغه د نفاق موریانه ده چې تل یې د اسلامي خلافتونو او لویو امپراتوریو ستنې لړزولي او غورځولي یي دي.
