د شخصیت او کرامت د ودې او ساتنې لاملونه (دریمه برخه)

لیکوال: مهاجر عزیزي

د شخصیت او کرامت د ودې او ساتنې لاملونه (دریمه برخه)

د یو شخص شخصیت د هغه د حیثیت، انسانیت او اسلام استازیتوب کوي؛ نو د هر انسان لپاره لازمه ده چې د خپل چلند او کرامت د ساتلو هڅه وکړي. د دې ساتلو لپاره لوی او ښه لاملونه شتون لري چې موږ یې په لاندې ډول بیانوو:

1. یوازینی شی چې د انسان شخصیت ښه او ښکلی ښکاره کوي او تل د خلکو په مینځ کې یو زړه راښکوونکی او په زړه پوري شخص ګڼل کیږي ښه اخلاق دي. شخصیت او کرامت په چوپتیا، د ټوکو په نشتوالي، په خبرو کې له تاوتریخوالي او بد اخلاقې کې نه رامنځته کېږي. بلکې په ښو اخلاقو سره عزت او کردار ساتل کیږي او وده کوي.

خوږ پیغمبر صلی الله علیه وسلم به له خپلو مېرمنو سره سیالۍ کوله، له بوډاګانو سره به یې ټوکې کولې، ماشومانو ته به یې سلامونه ویل او تل به یې پر شونډو مسکا وه، حتی کله کله به یې د خندا له امله غاښونو ښکاره کېدل،  رسول الله صلی الله علیه وسلم د ځمکې پر مخ تر ټولو غوره او اخلاقمن انسان وو.

اخلاق د انسان په فردي او ټولنیز ژوند کې اړین رول لري او که د انسان اخلاق ښه وي نو ښه او هوسا ژوند به ولري او په خلکو کې به د یو با اخلاقه انسان په توګه پیژندل کیږي او ټوله خلک به په مینه او مهربانۍ ورته ګوري. که د چا اخلاق بد او خراب وي نو د ژوند په ګټه نه پوهېږي او تل به د ژوند څخه رنځ وړي او د خدای له نعمتونو او رحمتونو به بې برخې وي. لکه عبدالله بن عمر رضي الله عنهما وايي: رسول الله صلی الله علیه وسلم په طبیعت او کردار کې بد اخلاقه نه وو او ویل به یې: «إِنَّ مِنْ خِيَارِكُمْ أَحْسَنَكُمْ أَخْلَاقًا» (په تاسو کې غوره هغه څوک دی چې ښه اخلاق ولري.) نو ځکه ښه اخلاق یو له بنسټیزو عواملو څخه دی، د سالم شخصیت او د نفس درنښت د انسان د وجود لپاره اړین دی. څوک چې اخلاق نه لري له سالم شخصیت څخه لرې دی او ځان ته عزت نه بلکې ذلت غواړې.

۲. دوهم لوی لامل چې د مسلمان شخصیت په ساتلو او جوړښت کې غوره رول لوبوي، حیا ده. حیا یو له ښو خويونو او اخلاقو څخه دی، چې د بدکارۍ په کولو کې د شرم په معنی دی. حیا هغه حالت دی چې د هوښیارۍ او کرامت لامل کېږي او له نامناسبو کړنو څخه ډډه کوي او همدارنګه د انسان د شخصیت د ساتنې او جوړښت لامل کېږي.

حیا د ایمان برخه ده؛ لکه څنګه چې رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي: «الإیمان بضع وستون شعبة، والحیاء شعبة من الإیمان» (ایمان څو اويا څانګې دي او حیا د ایمان یوه څانګه ده) حياء او ایمان هغه دوه ملګري او دوستان دي چې یو له بل څخه نه شي جلا کیدای، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي: «الحیاء والإیمان قُرَنَاء جمیعًا، فإذا رُفِعَ أحدهما رُفِعَ الآخر»”(حیاء او ایمان یو بل سره تړلي دي، نو که یو له هغو څخه واخیستل شي، هغه بل له منځ ځې).

۳. له ګناه څخه ځان ساتل د شخصیت په جوړولو کې یو له مهمو لاملونو څخه دی. یو شخص باید هڅه وکړي چې هغه فکتورونه ترلاسه کړي چې د معنوي ارزښتونو بنسټ ایښودونکي شي او شخصیت ته وده ورکړي. د ګناه پریښودل یو له سترو عاملونو څخه دی چې د هر انسان اصلي شخصیت جوړوي او د هغه د ثبات او وقار سبب ګرځي.

لکه څنګه چې ویل کیږي: ګناه، که څه هم پټه وي، د مسلمان شخصیت د ننه څخه ماتوي؛ که څه هم په بهر کې خلک دا صحي ګڼي او په رواياتو کې راغلي دي: هغه څوک چې شخصيت نه لري خپل ځان ته سپکاوی کوي، له هغه څخه د خير تمه مه کوه او داسې کس له بدۍ نه ډاريږي.

عاجزي او تواضع د مسلمان د شخصیت ځانګړتیا ده او دا پدیده د هغه عزت او مرتبه لوړوي. عاجزي یو ښه عمل دی چې تاسو خدای ته نږدې کوي. څوک چې دغه صفت ته غاړه کېږدي، د خدای رحمت او خاص نظر ته به رسېږي او د تکبر او غرور له ناروغۍ به خلاصېږي.

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي: «څوک چې د خدای لپاره تواضع وکړي، رب به د هغه مقام او مرتبه لوړوي» نو له همدې امله زموږ د پیغمبر له دې وینا څخه معلومه ده: چې عاجزي د مسلمان د مقام، کرامت او شخصیت د لوړولو ښه وسیله ده.

حضرت فضیل عیاض رحمه الله فرمایي: څوک چې خپل ځان ښه ګڼي د هغه په ​​عاجزۍ کې هیڅ برخه نه لري. خدای تعالی غرونو ته وحی وکړه چې زه ستاسو پر یوه باندې د پیغمبرانو سره خبرې کوم . ټول غرونه مغرور شول، پرته د سينا ​​غره چې سر يې ټيټ کړ؛ په یقیني توګه هغه ته د حق د کلمې وقار ورکړل شو.

بایزید بسطامي وویل:

زه حق ته له مختلفو دروازو لکه جهاد، لمونځ، روژه، زکات او نورو نېکیو داخل شوم، په دغو دروازو کې مې ډېر خلک ولیدل او حق ته د نږدې کېدو لپاره مې د قدم ايښولو ځای ونه موند. نو زه حیران شوم او نه پوهېدم چې په څه ډول هغه ته نږدې شم.

 خپل رب ته می غږ وکړ او ما وویل: ای خدایه زه په څه شي سره تا ته نږدې شم؟

ويې ويل: په هغه څه سره چې زما نه وي.

ما وویل: هغه څه شی دی؟

ويې ويل: عاجزي، تواضع او شرم.

بایزید وویل: زه حق ته د عاجزۍ، ماتې او شرم له دروازې ننوتم، هلته مې له څو کسانو پرته بل څوک ونه موند.

له پورتنيو توضيحاتو څخه دا جوته شوه، چې انسان يو ښايسته موجود دى، چې له يوې ښکلې هیئت څخه جوړ شوى دى. له همدې امله، یو څوک باید تل د فکتورونو ترلاسه کولو په لټه کې وي چې معنوي ارزښتونه رامینځته کوي او شخصیت ته وده ورکوي؛ ځکه چې د هر انسان شخصیت هغه څه دي چې د هغه لپاره خورا مهم دي. که دا یو څه زیانمن شې، نو بیا ترمیم کول به خورا ستونزمن او وخت ونیسي.

ادامه لري…