د کابل بالا حصار؛ تاریخي جاذبه او د افغان پاچاهانو پلازمېنه
د کابل بالا حصار د افغانستان د تاریخ په زړه کې یو ګوهر دی او د دې هېواد یو له مشهورو تاریخي او کلتوري ځایونو څخه ګڼل کېږي. دا لرغونې کلا د افغانستان د مقاومت او تاریخي هویت د سمبول په توګه پېژندل کېږي. بالا حصار د کابل ښار په یوه غونډۍ کې موقعیت لري او په بېلابېلو تاریخي دورو کې یې بډایه او پېچلې تاریخچه لرلې ده.
کابل په ټولو تاریخي او سیاسي دورو کې د خراسان او افغانستان پلازمېنه نه وه پاتې. د بلخ، هرات، غور، بامیان، بګرام، غزني او کندهار مشهور او تاریخي ښارونه هم په بېلابېلو وختونو کې د دولتونو او امپراتوریو د پلازمېنې او واکمنۍ مرکزونه وو. خو کابل د هېواد یو له پخوانیو ښارونو څخه شمېرل کېږي، او د هغه بالاحصار د دې ښار تاریخي اهمیت ښکاره ثبوت دی. د دې کلا تاریخ د لوړو او ژورو ډک دی.
بالا حصار د افغانستان په تاریخ کې د کابل د ملي، سیاسي، نظامي، تاریخي، اداري، سوداګریزو او کلتوري چارو په مرکزیت کې مهم رول لوبولی دی. د تاریخ پاڼې چې هر څومره واړوو، د کابل او بالاحصار نومونه په مهمو پېښو کې څرګندېږي.
بالا حصار د پښتو په ژبه کې “لوړې کلا” معنا لري. د ځینو سرچینو په وینا، دا کلا په شپږمه هجري پېړۍ کې جوړه شوې، خو د نورو څېړنو پر بنسټ د دې کلا تاریخ د مسیح علیه السلام له زوکړې وړاندې دویمې پېړۍ ته رسېږي. ویل کېږي چې دا د کوشانیانو له خوا جوړه شوې وه.
د دې کلا د جوړېدو او بیا رغېدو په اړه ډېر روایتونه شته. د سلطان محمود غزنوي په زمانه کې دا د یوه ستراتیژیک مرکز په توګه وکارول شوه. د تاریخ په اوږدو کې، دا ځای د واکمنانو او حکومتي چارواکو د هستوګنځي په توګه هم کارېدلی دی.
بالا حصار د غزنويانو او تیموریانو په دورو کې ډېر مهم پوځي او سیاسي مرکز و. د دې ستراتیژیک موقعیت له امله، دا د یرغلګرو پام ځان ته اړولی او د کابل ښار په دفاع کې یې مهمه ونډه لرلې ده.
په مغولي یرغل کې بالا حصار خوندي پاتې شو او زیان یې ونه لید. بابر د تیموریانو پاچا، دا کلا کلابنده کړه، فتح یې کړه او بېرته یې ورغوله. د جهانګیر په زمانه کې بالا حصار په ښکلو ټایلونو او هنري تزئیناتو سینګار شو.
د دې تاریخي ځای معمارۍ او هنري سبک د یوناني، تیموري او د هند د ګورکانیانو د سبکونو ګډه بڼه لري. بالا حصار د افغانستان د سیاسي تاریخ په اوږدو کې تل د ستر پوځي او سیاسي اهمیت لرونکی و. له همدې امله، دا ځای د پاچاهانو، انګرېزانو او نورو یرغلګرو د توجه مرکز پاتې شوی دی.
په دې کلا کې څو خونړۍ جګړې شوې دي، خو دا لا هم د افغانستان د تاریخي هویت او مقاومت ژوندۍ نښه بلل کېږي.
یو له مهمو تاریخي ودانیو څخه چې د بالا حصار په داخلي جوړښت کې موقعیت لري، هغه شاهي استوګنځی دی چې په ۱۸۳۵ میلادي کال کې د امیر دوست محمد خان لخوا جوړ شوی و. دا استوګنځی په لوړ کیفیت او ښکلو ټایلونو او انځورونو سره سینګار شوی و. په ۱۸۴۰ میلادي کال کې، د انګلستان سفیر هم په دې ځای کې مېشت و.
د بالاحصار معمارۍ یوه ځانګړې ځانګړنه د دې برجونه دي. دا برجونه د څارنې لپاره جوړ شوي وو، او ساتونکو ته یې اجازه ورکوله چې د دښمن کړنې او خوځښتونه وڅاري. سربېره پر دې، د کلا لوی انګړ او پراخه خلاصه فضا د هغې ښکلا لا ډېروي.
د کلتوري او تاریخي اهمیت څرګندونه
بالا حصار نه یوازې د یوې تاریخي کلا په توګه پېژندل کېږي، بلکې د افغانستان د خلکو لپاره د کلتوري او ملي هویت یوه نښه هم ده. دا ځای د هېواد د کړاوونو تاریخ او د مختلفو ننګونو په وړاندې د خلکو د مقاومت استازیتوب کوي.
په بالاحصار کې شوې جګړې، تړونونه او ټولنیز او سیاسي پرمختګونه د افغانستان د کلتوري هویت په جوړولو کې اغېزناک رول لري. سره له دې، دغه تاریخي ځای له ننګونو سره مخ دی. د دې د ساتنې او بیا رغونې لپاره کافي مالي سرچینې او ځانګړې پاملرنه ته اړتیا شته.
په دې وروستیو کلونو کې د ګرځندوی او کلتوري میراثونو ساتنې ته زیاته پاملرنه شوې ده، او د بالاحصار د ساتنې او پرمختګ لپاره هڅې روانې دي. د دې لپاره چې د دغه میراث اهمیت درک شي، باید د ځایي ټولنې او سیلانیانو په منځ کې پوهاوی زیات کړل شي.
سیاحت او فرهنګي رول
بالا حصار د کورنیو او بهرنیو سیلانیانو په راجلبولو کې مرسته کوي او د افغانستان د بډایه تاریخ او کلتور په اړه د زده کړې فرصت برابروي. د دې کلا د سپړلو پر مهال، لیدونکي د تاریخي ودانیو او ښکلو منظرو له لارې د افغانستان له کلتور سره اشنا کېږي.
د بالا حصار له سر څخه د کابل ښار او شاوخوا غرونو لیدل، دې ځای ته ځانګړې ښکلا وربښي. سربېره پر دې، بالا حصار د جشنونو او کلتوري مراسمو لپاره هم مناسب ځای ګڼل کېږي.
دا کلا کولی شي د هنري نندارتونونو او کلتوري مراسمو کوربه توب وکړي، چې د افغان هنر او کلتور په وده کې مرسته کوي.
