د رسول اللهﷺ اخلاق (لومړۍ برخه)
لنډيز
اخلاق او اخلاقي اصول د اسلام له مهمو اړخونو څخه دي، چې ډېر اهمیت ورکړل شوی دی. اسلامي اخلاق د دنیا او آخرت د ژوند قیمتي او ابدي سرمایه ده. د دې لپاره چې د اخلاقو نيال وده وکړي او د انساني فضايلوتخم وده وکړي، باید د جامع او بشپړ قواعدو او لارښوونو پیروي وکړو.
له بلې خوا، خدای تعالی، د رسول صلی الله علیه وسلم د الهي پیغمبرانو په مینځ کې د نېکواخلاقو او عالي شخصیت ستاينه کړې ده. پیغمبر صلی الله علیه وسلم هغه د نړۍ لومړنی معنوی او اخلاقی شخصیت دی چې د انسانیت له لوړو پوړونو او پړاوونو څخه تېر شوی او د نفسي فضیلتونو لپاره غوره نمونه دي. رسول الله صلی الله علیه وسلم تر ټولو کامل انسان او د ټولو انبیاوو سالار دی.
د پیغمبر صلی الله علیه وسلم اخلاق د بعثت څخه مخکې، هغه د رحم او مهربانۍ، ستر اخلاق، امانتدارۍ او د يوه الله عبادت يې کاوه. ټول هغه صفات چې د بعثت څخه مخکې د ستر پیغمبر صلی الله علیه وسلم په وجود کې وه، وروسته هم د هغه په وجود کې شتون درلود. پیغمبر صلی الله علیه وسلم د کورنۍ په منځ کې، ستر اخلاق يې درلود، هغه د ماشومانو سره په مهربانۍ او عاجزۍ سره چلند کاوه، او د مېرمنو په اړه یې د عدالت اصول مراعات کول.
حال دا چې پیغمبر صلی الله علیه وسلم لوړ مقام درلود، هغه د ټولو خلکو څخه ډېر عاجز وو، او خدای تعالی په قرآن کریم کې د پیغمبر دا ښکلی صفت ذکر کړی دی: «وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ»؛ ژباړه: او د هغو مؤمنانو لپاره خپل وزرونه خلاص کړه چې ستا پیروي کوي.[1]
خدای تعالی له خپل پیغمبر څخه غواړي چې د خپلو پیروانو په وړاندې تواضع وکړي او په زغم ورسره چلند وکړي، چې همداسي هم وه.
د اسلام ګران پیغمبر صلی الله علیه وسلم د نېکو اخلاقو له نظره، ښکلی صورت او سيرت، د ظاهر او باطن کمال، قرباني او همدردي، نرمي او بخښنه، فصاحت او بلاغت، صبر او زغم، سخاوت او زړورتيا، توکل او قناعت، ايمان او امانت، نرمي او شفقت، د وخت یوازینی او په نړۍ کې یوازینی کس وو. د هغه سيرت د ټولې نړۍ لپاره یو مثال دی. د سرور کائنات سنت او طریقه هم د انسان روښانتیا، خوښۍ، عزت، وقار، کمال او کامیابۍ په لور د خوځښت اساسي محور دی. نو د هر مسلمان لپاره لازمه ده چې د هغه سیرت په اړه پوره پوهه ولري او خپل ژوند د هغه پیغمبر صلی الله علیه وسلم د سیرت مطابق تیر کړي.
د اسلام د پيغمبر صلی الله علیه وسلم په عظمت کې همدا بس دی چې خدای تعالی په قرآن کریم کې هغه ته په «یا ایها الرسول» او «یا ایها النبی» خطاب کړی دی.او د ټولې نړۍ لپاره يې د نمونې په توګه معرفي کړی دی. حضرت محمد صلی الله علیه وسلم په حقه سره، له ټولو انساني فضيلتونو او کمالاتو څخه ډک او جامع اخلاق يې لرل. دا نېک اخلاق د دې لامل شوه چې زړونه د هغه صلي الله عليه وسلم لوري ته تمايل پېدا کړي او د اسلام د ژوندانه لارښوونې په لنډه موده کې نشر شي.
سريزه
د اسلام د پرمختګ یو مهم شاخص له خلکو سره د رسول الله صلی الله علیه وسلم ښه اخلاق او په زړه پورې خبرې وې. په قرآن کریم کې د اسلام په وده او د زړونو په جلبولو کې د پیغمبر صلی الله علیه وسلم د اخلاقو رول ته اشاره شوې ده، چې دلته یې لولو: «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ الله لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ»؛ « ژباړه: نو ته د الله د رحمت په برکت سره له هغوی سره نرمي کوې، او که ته تند خويه او سخت زړه وای، نو خامخا به ستا له شاوخوا څخه ليري شوي وای. نو هغوی ته بښنه وکړه او د هغوی لپاره بخښنه وغواړه او په چارو کې له هغوی سره مشوره وکړه او کله چې تاسو پریکړه وکړه په خدای توکل وکړې. ځکه چې خدای هغه کسان خوښوي چې توکل کوي.»[2]
له دې آیت څخه څرګندیږي چې:
۱. نرمي او ښه اخلاق د خدای ډالۍ ده. هغه څوک چې ښه اخلاق نه لري له دې الهي نعمت څخه بې برخې دي.
۲. سخت زړه او سخت خلک نه شي کولای له خلکوسره مهربانه اوسي او بشري ځواک جذب کړي.
۳. سمه رهبري او مدیریت د جذب او شفقت سره مل دي.
۴. په جنګ کې د ماتې خوړلو او د شرمېدلو ګناهکارانو لاس باید ونیول شي او متوجه کړي (د دې په پام کې نیولو سره چې د ذکر شوي آیت عظمت د احد په جګړه کې د تښتېدلو مسلمانانو د ندامت په اړه نازل شوی دی).
۵. له خلکو سره مشوره یو له ښو او ارتباطي ځانګړتیاوو څخه دی چې یووالی راولي.
د اسلام پیغمبر صلی الله علیه وسلم پر دې سربېره، چې اخلاقي ارزښتونه ډېره درناوی يې کول، هغه په خپل عملي ژوند کې د اخلاقي فضیلتونو او لوړو انساني ارزښتونو مجسمه وه. هغه د ژوند په ټولو اړخونو کې د پیښو سره په خوشحاله څېره او په زړه پورو الفاظو سره معامله کول.
ادامه لري…
[1]. سوره حجر، آیت: ۲۱۵.
[2]. سوره آل عمران، آیت: ۱۵۹.
