لیکوال: ډاکټر فضل احمد احمدي
فاشیزم د سیاسي تفکر په بڼه (درېیمه برخه)
د سیاست او سیاسي فکر مفهوم
په حقیقت کې، سیاسي فکر د سیاست جغرافیایي رول ګڼل کېدای شي، چې کولای شي موږ ته وښيي چې موږ چېرې یو او کومه لاره به موږ خپلې موخې ته ورسوي. د اسپریګنز د عملي منطق له مخې، هر سیاسي فکر د یو ځانګړي وخت او ځای په چوکاټ کې جوړ شوی، چې د هماغې دورې د ځانګړو تاریخي اړتیاوو او عیني-ټولنیزو شرایطو په نظر کې نیولو سره رامنځته شوی دی.
په دې معنی، سیاسي نظریات د سیاست یو سیستماتیک، سمبولیک انځور وړاندې کوي، چې د یوې سمې ټولنې د جوړېدو د پوهېدو عناصر لټوي او د معیارونو او حللارو موندلو ته ژمن دي. د همدې فعالیت پر بنسټ، د فکر هر مکتب او هر سیاسي متفکر، د هرې دورې او تاریخي شرایطو په رڼا کې، د خپل پیدایښت او جوړېدو پروسه په څلورو پړاوونو کې ترسره کوي:
-
د کړکېچ لیدل؛
-
د ستونزې تشخیص؛
-
د بدیل وضعیت وړاندې کول؛
-
د بدیل حالت ترلاسه کولو لپاره حل وړاندې کول.
د بېلګې په توګه، د “آتني عدالت کړکېچ“ خپل ځواب د افلاطون په سیاسي نظام کې وموند، چې د ټولنې او اخلاقو د ګډوډۍ لپاره لومړنی غبرګون و. همدارنګه، فارابي په څلورمه پېړۍ کې، د خلافت د کړکېچ پر مهال، “مدینه فاضله“ وړاندیز کړ.
پلامناتز باور لري چې سیاسي فکر، د ټولنې او حکومت د توضیح تر څنګ، د اوسني وضعیت د توجیه یا غندنې لپاره هم دی. د هغه په اند، سیاسي فکر د انسان د وجود یوه ځانګړنه ده، چې دا ښیي هغه په نړۍ کې څنګه دی، باید څنګه عمل وکړي، د څه لپاره هڅه وکړي، او ټولنه باید څنګه جوړه شي.
د پلامناتز په اند، سیاسي فلسفه د هغو پوښتنو ځواب دی، چې د انسان خپل ځان او د هغه د ټولنیز ژوند سره تړاو لري، او علم ورته مستقیم ځواب نه لري.
خو اریک او ګلین د سیاسي فکر یو ژوندی تفسیر وړاندې کوي. دوی سیاسي فکر د ژوند کولو د څرنګوالي د وړاندیز په توګه تعریفوي او د نظریاتو رول د ټولنو یا سیاسي نظامونو د جوړښت لپاره اړین ګڼي.
سیاسي نظامونه د دې لپاره جوړېږي، چې خلک په هغوی کې د یو ټولیز اصل پر بنسټ سره راټول کړي، ترڅو د هستۍ (کیهاني نړۍ) مانا ومومي. له همدې امله، سیاسي نظامونه د دې لپاره هم دي، چې خلک د خپل داخلي او بهرنیو متضادو قوتونو څخه خوندي کړي.
په دې توګه، یو داسې موجودیت رامنځته کېږي، چې د آډولف اِشتور په وینا، کولای شو هغه “کیهانک“ یا “د نظم کوچنۍ نړۍ“ ونوموو. دا د ټولنیز ژوند په نړۍ کې، د انسان د تخیل له لارې د کائنات انډول کول دي.
په عمومي توګه، د سیاسي فکر تاریخپوهانو سیاسي فکر په دوو برخو ویشلی دی: یو یې غربي دود او بل یې اسلامي نړۍ. که څه هم دا دواړه جلا او مستقل موضوعګانې دي، خو سره اړیکه لري. د تاریخ په اوږدو کې، د “فکر په تاریخ“ یا “د سیاسي فکر تاریخلیکنې“ موضوع د سیاسي مکتبونو او نظریاتو د تحلیل، تشریح، او بیان اړوند وه.
په ختیځ کې، دا بهیر له پخوانیو زمانو څخه تر اوسه پورې روان دی.
په لوېدیځ کې، د لرغوني یونان له دورې څخه تر نن ورځې پورې، چې پکې کلاسیکه، منځنۍ، مدرن، او معاصره دورې شاملې دي.
د اشتراوس په وینا، د لوېدیځ د سیاسي فکر تاریخ “کلاسیک” او “مدرن“ پړاوونه تجربه کړي دي.
-
کلاسیک پړاو: سیاسي فلسفه د سیاسي فکر اصلي بڼه وه، چې د “ښه” او “عادلانه“ مسایلو سره تړاو درلود.
-
مدرن پړاو: د اشتراوس په اند، نوي سیاسي فکر کې دا تمایلات کمزوري شوي.
په عصري سیاسي فکر کې، د “سیاست” او “طبیعي قانون“ ترمنځ اړیکه مات شوې، او ماکیاولي د سیاسي مدرنیزم لومړنی استازی و، چې د پخوانیو فکري ماډلونو پر ضد ودرېد او په سیاسي چارو کې د واقعي سیاست (Realpolitik) اصول یې مطرح کړل.
هوبز د دې فکر دوام ورکاوه، چې “طبیعي قانون“ یې د “بشري حقونو” پر ځای د سیاسي فکر مرکز ته راووست. خو پر دې نظریاتو، روسو د مدرنیزم په “دویمه څپه“ کې نیوکه وکړه.
-
روسو هڅه وکړه، چې د فضیلت کلاسیک مفهوم بېرته راژوندی کړي.
-
د ده په اند، انساني فضیلت د “اختیار فلسفې” (آزادۍ) او “تابعیت دندې“ ترمنځ اړیکه لري، چې په پای کې د “عمومي ارادې“ (General Will) په مقوله کې ځای پر ځای شو.
-
روسو استدلال کاوه، چې دولت یواځې هغه وخت د ټولنې د ګډو ګټو لور ته حرکت کولی شي، چې اتباع پکې مستقیم او دوامداره ګډون ولري.
د مدرنیزم درېیمه څپه، چې د نیچه له نوم سره تړاو لري، د وجود د وحشت، اضطراب، او کړاو تجربې ته د نوي پوهاوي وړاندیز کوي.
-
نیچه استدلال کوي، چې د طبیعت څخه د تېښتې هیڅ امکان نشته، او اصیله خوښي (Authentic Joy) نهشته.
-
د ده له نظره، د انسان سیاسي-تاریخي ژوند د “واک ته تمایل” (Will to Power) له مخې شکل اخلي.
-
نیچه د ارزښتونو د بدلون اړتیا مطرح کوي، چې د انسان خلاقیت ته اصالت ورکړي.
ادامه لري…
