لیبرالیزم که په مادي چارو کې وي او که په معنوي چارو کې، د حکومت په وړاندې د فرد له آزادۍ څخه دفاع او ملاتړ کوي. په اصل کې لیبرالیزم د فرد له دروني اړخ سره سروکار لري. خو ډیموکراسي هڅه کوي چې داسې یوه ټولنه رامنځته کړي چې د افرادو پر ګډ توافق ولاړه وي، او همدارنګه ډیموکراسي د فرد له بهرني اړخ سره سروکار لري. په لیبرالیزم کې فرد د هر هغه کار بنسټ ایښودونکی ګڼل کېږي چې د حکومت د عمل له دایرې بهر ترسره کېږي؛ خو په ډیموکراسي کې فرد له داسې حکومت څخه پلوي کوي چې د پرېکړو صلاحیت د افرادو د استازو او منتخبینو په لاس کې وي.
پنځم توپیر:
ددې لپاره چې حکومت نه په لیبرالیزم او نه هم په ډیموکراسۍ کې مشخص حدود لري، نو د حکومت د محدودیت دوه ډوله یا دوه اړخونه تشریح کېدای شي:
الف: د حکومت د واکونو محدودول؛
ب: د حکومت د فعالیتونو محدودول.
هغه حکومت چې د واکونو له پلوه محدود وي «مقید حکومت» بلل کیږي او هغه حکومت چې د فعالیتونو له پلوه محدود وي «حداقل حکومت» بلل کیږي. د لیبرالیزم له نظره مطلوب حکومت هغه حکومت دی چې هم مقید وي او هم حداقل؛ خو کولای شو د ډیموکراسۍ داسې بڼه پیدا کړو چې حکومت به پکې مقید وي، خو حداقل به نه وي؛ یعنې داسې حکومت چې د مختلفو فعالیتونو مالک به وي، خو اساسي قانون او قانوني کړنلارو به حدود ورته ټاکلي وي.
شپږم توپیر:
هم لیبرالیزم او هم ډیموکراسي ځان د ازادۍ مدافع او تضمین کوونکی ګڼي. ازادي په دوه ډوله ده: منفي ازادي او مثبته ازادي.
د ازادۍ د منفي تعبیر له مخې د فرد ازادي هغه وخت تأمینیږي کله یې چې د نظر د څرګندولو او د خپلو غوښتنو د تعقیبولو په لار کې هېڅ ډول خنډ، قید او بند شتون و نه لري. په اصل کې منفي ازادي هغه وخت شتون لري کله چې انسان له کوم محدودیت پرته واک تجربه کړي. له ازادۍ څخه د لیبرالیزم تعبیر، منفي تعبیر دی، او د لیبرالیزم صحیح او عام لیدلوری دا دی چې ازادي د حکومت له قید څخه ازاده ده، یعنې په فردي چارو کې د حکومت مداخله محدوده ده.
خو د ازادۍ د مثبت تعبیر له مخې که چېرې فرد د خپلې ازادۍ د عملي کولو توان او امکانات ونه لري، نو د خنډونو او بندیزونو شتون یا نشتون ورته مهم نه دی. مثبته ازادي د هغو واکونو مجموعه ده چې د اهدافو یا فعالیتونو د تعقیبولو د وړتیا په صورت کې ترې برخمن کیږو.
لیبرالان چې ډېری وخت په مختلفو چارو کې د حکومت د حضور او مداخلې په اړه اندېښنه لري، په منفي ازادۍ ټینګار کوي او تر څنګ یې د مثبتې ازادۍ په نامه د حکومت له لوري د واک زیاتوال دښمني ګڼي؛ خو هېڅ داسې دلیل نشته چې ډیموکراسي د ازادۍ د منفي تعبیر ملاتړې او د مثبتې ازادۍ مخالفه وګڼو. دا لیدلوری چې منفي ازادي او مثبته ازادي یو له بلې سره نه شي یو ځای کېدای او د یوې ملاتړ د بلې د تخریب لامل ګرځي، د واک او ازادۍ په اړه د لیبرالیزم له پیشفرض څخه سرچینه اخلي.
