لیکوال: شکران احمدي
د شریعت مقاصدو علم ته یوه کتنه (نهمه برخه)
۴- په معاصره دوره کې د شریعت مقاصد (موخې)
څلورمه دوره د دریمې دورې تسلسل دی. په دې پړاو کې د مقاصدو علم د نوې او تازه روح سره رامنځته شو او د اسلامي نړۍ په بېلابېلو برخو کې فکري او علمي مرکزونه جوړ شول. په همدې بهیر کې «عبدالله دراز مصري» د امام شاطبي مشهور اثر «الموافقات» تر خپلې څېړنې او تعلیق لاندې ونیو او په نوي رنګ او بڼه یې چاپ او خپور کړ.
د مغرب علماوو له جملې څخه، شیخ الاسلام طاهر ابن عاشور مالکي تونسي د خپل ارزښتناک کتاب «مقاصد الشریعة الاسلامیة» په لیکلو سره د دې علم بنسټیز پرمختګ ته خدمت وکړ. همدارنګه، شیخ علال الفاسي خپل مهم کتاب «مقاصد الشریعة الاسلامیة و مکارمها» تصنیف کړ او علمي ټولنې ته یې وړاندې کړ.
د اسلامي نړۍ په بله برخه کې، شاه ولي الله دهلوي، چې د دولسمې هجري پېړۍ یو له مشهورو عالمانو څخه و، خپل مشهور کتاب «حجة الله البالغة» ولیکه. دا یو ارزښتناک اثر دی چې د پوهانو او علماوو لپاره د مرجع او ستاینې وړ دی.
له دهلوي وروسته، د دارالعلوم دیوبند علماوو هم په دې برخه کې ستر خدمتونه کړي دي. د دوی له جملې څخه د یادولو وړ شخصیتونه دي:
– حجت الاسلام مولانا محمد قاسم نانوتوي (وفات: ۱۲۹۷ هـ ق)
– شیخ الاسلام مولانا شبیر احمد عثماني (وفات: ۱۳۶۹ هـ ق)
– حکیم الامت مولانا اشرف علي تهانوي (وفات: ۱۳۶۲ هـ ق)
– حکیم الاسلام مولانا قاري محمد طیب قاسمي (وفات: ۱۴۰۳ هـ ق)
لنډیز او مهم ټکي
د شریعت مقاصد هغه علم دی چې د هغو موخو، علتونو، اسبابو، حکمتونو او اهدافو په اړه بحث کوي چې سپېڅلی شارع د احکامو په تشریع کې د بندګانو د ګټو او مصلحتونو د رعایت لپاره په پام کې نیولي دي.
د شریعت مقاصدو علم ډېرې ګټې لري، چې ځینې یې عبارت دي له:
-
د احکامو د استنباط قوت زیاتوي.
-
مجتهد ته په نوو او بې سنده قضیو کې د احکامو په اخیستلو کې لارښوونه کوي.
-
د ظاهري اختلافي نصوصو د تعارض په حل کې مرسته کوي.
-
د نصوصو د سمې پوهې په ترلاسه کولو کې مرسته کوي.
په ټولیزه توګه، د شریعت مقاصدو د علم د پیدا کېدو او پرمختګ مرحلې په درې پړاوونو وېشل شوي دي:
لومړی پړاو: له نورو علومو سره د مقاصدو د علم تړاو، چې د نبوت له زمانې څخه د امام الحرمین تر زمانې پورې غځېدلی دی.
دوهم پړاو: له نورو علومو څخه د مقاصدو د علم جلا کېدل، چې له امام الحرمین څخه پیلېږي.
دریم پړاو: د تصنیف مرحله، چې له عز ابن عبدالسلام څخه پیلېږي او بیا امام شاطبي، ابن عاشور، علال الفاسي، شاه ولي الله دهلوي او نورو ته رسېږي.
