لیکوال: زید


فدرالیزم؛ له پېژندنې څخه تر تطبیقه پورې (دریمه برخه)

د فدرالیزم یا کنفډرالیزم د پخوانیو آثارو لنډیز
په ځینو اثارو کې، چې د دې موضوع په اړه یې معلومات کړې، د «ساتراپی»  کلمه  ته اشاره شوې ده. دا کلمه د لرغوني یونان ریښه لري او د “هخستروان” په نوم د یوې بلې کلمې څخه اخیستل شوې چې په پخوانې فارسي ژبه کې د “ساتوونکي” په معنی کارول کېده. په لاتین ژبه کې، دا کلمه د “واک ساتوونکي” په توګه ژباړل شوې او په ځینو فارسي قاموسونو کې دا د “والي” او “واکمن” په توګه تشریح شوې.
په لنډه توګه، د ساتراپی ځواک معنی د ساتراپ مسؤلیت لاندې ساحه ده، کوم چې معمولا د عادي امپراطورۍ له ساحې څخه بهر وي. ساتراپ، لکه د شاهانو شاه، هغه ټول واک لري چې هغه څه وغواړې کوي یې.
د ډیموکراسۍ زیږېدل د خلکو دولتي نظام د پیاوړتیا لپاره
د لرغوني روم او لرغوني یونان د سیاسي کارپوهانو له وینا څخه داسې ښکاري چې په هغه وخت کې د عصري او معاصر ډیموکراسۍ په څیر هیڅ شی نه و. خو د خلکو ازاد او خپلسري طبیعت له هغه وخت راهیسې شتون درلود. دوی دا نظام د مذهب او کلیسا له شتون مخکې د خپلو افکارو او آزادو نظرونو د ودې او هوساینې لپاره جوړ کړ.
په حقیقت کې د فدرالیزم او کنفدرالیزم سیاسي نظام په همدې دوره کې او د زړې ډیموکراسۍ له زړه څخه رامنځ ته شوی دی. ځکه ډیموکراسي خلکو ته د انتخاب حق ور کوي او د فدراليزم نظام یو څه برخه پر همدې بنسټ ولاړه ده.
د خلق د اتحادیې بنسټ لیکي: د عیسویت ظهور او وروسته په اروپا او مرکزي آسیا کې اوږدمهاله بدلونونه چې له امله یې رامینځته شوي نوي معادلات رامینځته کړل. مذهب د پیړیو راهیسې په دې تمدنونو او حاکميتونو باندې واک او تسلط درلود.
د امپراطوري نظام د ړنګیدو لومړی ګام د کلیساګانو او مذهبي خلکو لخوا رامینځته شو چې د الهی نمايندګي په پلمه یې د امپراطورۍ واک په خپل لاس کې واخیست. په ۳۱۳ میلادي کال وروسته د «کنستانتین کبیر»، په نوم یو کس یو فرمان جوړ کړ چې د هغه وخت د ټولو ځواکمنو لاسلیکونه یې ترلاسه کړل او کلیسا یې د قدرت د بنسټونو په توګه وپیژندل.
په قدرت کې د دین د نفوذ ساحه دومره پراخه شوه چې ټول واک یې ځان ته تخصیص کړ او دا حالت پیړۍ پیړۍ دوام وکړ. دا ځل د مختلفو واحدونو د حاکميتونو تر منځ د معاهدې او تړون پر ځای د کلیسا سره د تړاو کچه او اندازه او د هغه مختلفو تمایلاتو د معیارونو په توګه ټاکل شوي.
آیا کلیسا و کولا شوه چې د خپل ولس په منځ کې محبوبيت ترلاسه کړي؟
په حقیقت کې، د مسیحیت مذهب یا کلیسا د یرغل د پراختیا او د مختلفو واحدونو د داخلي ګټو د ساتنې لپاره د پوښ په توګه پیژندل شوی وو. پر یو بل باندې د واحدونو د حاکمیت مفکوره یا د څو واحدونو ترمنځ د یو بل سره د خپل موقف د ساتلو او پیاوړتیا لپاره تړونونه لاهم شتون لري. په تدریج سره د مذهب دننه د واک جګړې رامينځته شوې او د مذهب یا د هغه د مختلفو تمایلاتو په نوم تاریخي شخړې دوام پیدا کړ. اروپا د تضادونو او شخړو په ډګر بدله شوه.
ادامه لري…
Leave A Reply

Exit mobile version