څنګه خپل ماشوم وروزوم؟ (اوومه برخه)
د ماشومانو د انحراف عوامل او د هغوی سره د چلند څرنګوالی
4 – د والدینو لخوا د ماشومانو سره ناسم چلند
د ماشومانو د انحراف یو اغېزمن عامل له ماشومانو سره ناوړه چلند دی. والدین یا ښوونکي چې په دوامداره توګه ماشومان تورنوي، سپکاوی یې کوي او مسخره کوي یې یا حتی وهي او ټکوي یې، د ماشومانو په مورال او روحیېمنفي اغیزه کوي. دا کړنې کولی شي په ماشومانو کې د دې لامل شي چې ځان حقیر او پړ و ګڼي او پر ځان باور له لاسه ورکړي او حتی ځان وژنه وکړي یا د خپلو والدینو سره جګړه وکړي؛ دا ډول چلند کولی شي په ماشومانو کې د انحراف او جنایت لامل شي.
اسلام په خپلو احکامو او قوانینو سره مور او پلار هڅوي چې له خپلو اولادونو سره مینه وکړي. والدین باید د لوړو اخلاقو په جامو ځان پټ کړي تر څو په خپلو اولادونو کې یو خپلواک او باعزته شخصیت جوړ کړي او روزنه یې وکړي. دا کړنې کولی شي په ماشومانو کې د ارزښتناک توب او وړوالي احساس ژوندی وساتي.
د هر مور او پلار لپاره څومره ښايسته ده چې خپل اولادونه د الله سبحانه وتعالی، رسول الله صلی الله عليه وسلم، او د اسلام نوموتو پوهانو او مفکرينو د لارښوونو پر بنسټ وروزي. دا لاندې نصیحتونه د حضرت لقمان حکیم له وینا او درس څخه خپل زوی ته وو. دا زموږ لپاره ښه ده چې خپلو ماشومانو ته دا سپارښتنې وکړو ترڅو دا تل د دوی په غوږونو کې وي:
1- زما بچیه، هیڅوک او هیڅ شی له خدای سره مه شریکوه.
2- له مور او پلار سره مهربانه او ښه چلند ورسره ولره.
3-پوه شه چې هیڅ شی د خدای څخه پټ نه دی؛
4- لمونځ لکه څنګه چې باید ترسره شي؛
5- د نورو نصیحتونه مه هیروه.
6- له بدو خلکو څخه د سړيتوب او نیکمرغۍ تمه مه کوه.
7- پرته له تدبر او فکره هیڅ کار مه ترسره کوه.
8- د بلچا لخوا ترسره شوی کار، په ځان پورې مه تړه.
9- د نن کار سبا ته مه پریږده.
10- له خپل ځانه مشر سره ټوکې مه کوه.
۱۱- له مشرانو سره اوږدې خبرې مه کوئ.
12- داسې کړنه مه کوه چې ناپوهان ستا په وړاندې زړور او مغرور شي.
13- اړمن له خپل مال څخه مه بې برخې کوه.
14- پخوانۍ جګړې او دښمنۍ مه راژوندۍ کوه.
15- د نورو ښه کار د خپل کار په توګه مه ښایاست.
16- هیڅکله د پاکو او پرهیزګارانو غیبت مه کوئ.
17- د نورو په مخ خپل غاښونه مه برش کوه.
18- خپله پزه او خوله په لوړ غږ مه پاکوئ.
19- د خمیازې پر مهال خپل لاس په خوله کې کېږدئ؛
20- په غونډو کې خپله ګوته په پوزه کې مه اچوه.
21- د نورو په وړاندې هیڅوک مه شرموه او مه یې رسوا کوه.
22- له نورو سره په سترګو او ابرو خبرې مه کوئ.
23- خپل ځان او خپلوان نورو ته مه ستایه.
24- د ښځو د جامو اغوستلو او سینګار څخه ډډه وکړئ؛
25- د خپلې میرمنې او ماشومانو غیر معقول غوښتنې مه تعقیبوئ.
26- د هر چا عزت او درناوی په خپلو حدودو کې وساتئ.
27- د نورو کار ته په درناوي وګورئ؛
28- د ډیرو پیسو او شتمنیو د راټولولو لالچ مه کوئ.
29- د غصې په وخت کې صبر وکړئ او په احتیاط سره خبرې وکړئ.
30- د نورو په خبرو کې مداخله مه کوئ؛
31- د تګ په وخت کې، د اړتیا پرته، چپ او ښي خوا ته مه ګورئ.
32- د مېلمنو په حضور کې له چا سره غوسه مه کوه؛
33- ميلمه ته د څه امر مه کوه.
34- د نورو خلکو په کار کې پلټنه او جاسوسي مه کوئ.
35- هیڅکله د خلکو په اصلاح کې مه پاتې راځئ.
36- هېڅکله ادب او تواضع مه هېروئ.
37- له مشرانو سره با ادبه او له ماشومانو سره مهربانه اوسئ.
38- د خپلو دښمنانو په وړاندې صبر وکړئ او د جاهلانو په وړاندې چوپ اوسئ.
39- د نورو د مال او حیثیت حرص مه کوه.
40- د خلکو څخه مخ مه اړوه او له هغوی سره بې پروايي مه کوه.
41- له نورو سره د غرور او تکبر چلند مه کوئ.
42- د پیښو په وړاندې صبر وکړئ؛
43- په نورو باندې چیغې مه کوئ او په نرمۍ خبرې وکړئ.
44- خدای د هغه په نومونو او صفاتو ښه وپیژنئ.
45- په نرمۍ سره خبرې وکړئ.
د ماشوم روزنه د هغه د استعدادونو او وړتیاوو د ځلېدا او ودې په معنی ده ، همدارنګه د هغه اړتیاوې پوره کول دي. د ماشوم اړتیا یوازې په خوړو، جامو او مینې پورې محدوده نه ده، بلکې هغه د لوستلو، لیکلو او حفظ کولو، د نتیجې اخیستلو، اندازه کولو، ارزونې، غوره کولو، ارادې او وجدان او داسې نورې وړتیاوې لري؛ له همدې امله امنیت، ډاډ، خپلواکۍ او پیژندنې ته هم اړتیا لري. ماشوم په عین وخت کې ماغزه او زړه لري، نو له همدې امله د ماشوم د ټولو استعدادونو د غوړولو او په کار اچولو لپاره یو پوه او هوښیار ښوونکي او روزونکي ته اړتیا ده. موخې او هیلې خلک هڅوي او د استعدادونو د څرګندونې سبب کیږي. له همدې امله ښوونکی باید د ماشوم سترګې پرانیزي او موخې ورته وښيي ترڅو ماشوم هغه وویني او پر لور یې حرکت وکړي .
ماشومان داسې ژوند کوي، لکه څنګه چې ښوونه او روزنه ورته شوې
که یو ماشوم د نیوکو سره ژوند کوي، هغه غندل زده کوي. که یو ماشوم په دښمنۍ کې ژوند کوي، هغه د کینې زده کړه کوي؛ که یو ماشوم په ویره کې ژوند وکړي، هغه ډار زده کوي. که یو ماشوم په رحم او مهربانۍ کې ژوند وکړي، هغه د بدبختۍ احساس زده کوي. که یو ماشوم د حسد سره ژوند وکړي، نو هغه به حسد زده کړي. که ماشوم په شرم سره ژوند کوي، هغه د ګناه احساس کول زده کوي. که ماشوم د هڅونې سره ژوند وکړي، هغه زده کوي چې ډاډ ترلاسه کړي. که ماشوم د منلو سره ژوند وکړي، هغه مینه زده کوي. که یو ماشوم په تأئید سره ژوند وکړي، هغه د ځان سره مینه زده کوي. که ماشوم د پوهې سره ژوند وکړي، هغه زده کوي چې په ژوند کې هدف ولري. که یو ماشوم په صداقت او انصاف سره ژوند وکړي، هغه به ریښتیني او صادق وي. که ماشوم په دوستۍ او مهربانۍ سره ژوند وکړي، هغه زده کوي چې ژوند ښکلی دی. که ماشوم په زغم سره ژوند وکړي، نو هغه به صبر زده کړي. که تاسو په آرامۍ او هوساینې سره ژوند کوئ، ماشوم به په آرامۍ او متحرک ډول ژوند کولو ته چمتو کړئ.
